وجود تشکیکی قرآن

مرحوم ملاصدرا معتقد است كه وجود قرآن بعنوان يك واقعيت عيني داراي يك حقيقت با مراتب مختلف مي‏باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

وجود تشکيکي قرآن

يكي از اصول مهم در حكمت متعاليه، موضوع اصالت وجود و بيان و اثبات حقيقت تشكيكي وجود مي‏باشد، منظور آنست كه وجود يك حقيقت بيشتر ندارد ولي داراي مراتب وجودي مختلف مي‏باشد و هر يك از اين مراتب، ماهيتي را بوجود مي‏آورد ولي در هستي مشترك مي‏باشد. اين نظر پيرامون هستي و وجود بيان شده است.

بر اين اساس، مرحوم ملاصدرا معتقد است كه وجود قرآن بعنوان يك واقعيت عيني داراي يك حقيقت با مراتب مختلف مي‏باشد. او در اين باره مي‏گويد:

فإنّ القرآن و إن كان حقيقة واحدة لكنه ذو مراتب و مواطن كثيرة في النزول1

همانا قرآن، اگر چه حقيقت واحد است ولي در سير نزولي داراي مراتب و جايگاههاي زيادي است.

قرآن و آيات نازل شده، در مقامي همان آيات كلامي خداوند است و نيز الفاظ شنيدني بوسيله گوشهاي حسي و يا آثار نوشته شده در مصاحف كه بوسيله چشمهاي حسي ديده مي‏شود. پس حقيقت قرآني يكي بيش نيست ولي مقامات و مشاهد آن مختلف و بيشمار مي‏باشد.

در جاي ديگر ملاصدرا مي‏گويد:

فكذلك القرآن حقيقة واحدة و له مراتب كثيرة2

همچنين قرآن داراي حقيقت واحدي است كه مراتب زيادي دارد.

بنابرين قرآن بعنوان يكي از موجودات عيني عالم هستي است كه داراي يك حقيقت مي‏باشد و در مراتب مختلف در سير نزولي آن وجودي بمقتضاي آن مرتبه داشته و نيز آثار وجودي در هر مرتبه را دارا است و بر خلاف آنچه متداول بين دانشمندان علوم قرآني و آگاهان به تاريخ قرآن است ملاصدرا اعتقاد دارد، قرآن داراي نامها و صفات بيشماري مي‏باشد و هر يك از آنها به مرتبه‏اي از حقيقت قرآن اشاره دارد.

ملاصدرا (ره) پيرامون حقيقت قرآن و مراتب آن مي‏گويد:

إنّ القران و الايات المنزلة هي بعينها آيات كلاميه في مقام و الفاظ مسموعة بهذه الاسماع الحسية او نقوش مكتوبة مبصرة في المصاحف بهذه الابصار الحسية فالحقيقة واحدة و المجالي متعددة و المشاهد مختلفة و المواطن كثيرة3

قرآن و آيات نازل شده، در مقامي همان آيات كلامي خداوند است و نيز الفاظ شنيدني بوسيله گوشهاي حسي و يا آثار نوشته شده در مصاحف كه بوسيله چشمهاي حسي ديده مي‏شود. پس حقيقت قرآني يكي بيش نيست ولي مقامات و مشاهد آن مختلف و بيشمار مي‏باشد.

بنابرين كلام الهي مانند حقيقت وجود داراي مراتب مختلف مي‏باشد كه در اصطلاح، وجود تشكيكي نام مي‏نهند.

پس حقيقت قرآن به الفاظ و عبارات خلاصه نمي‏شود. بلكه مراتبي از قرآن با قلم اعلي همدوش است و برخي ديگر از آن بر قلب پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نازل مي‏شود كه قرآن در اين باره مي‏گويد:

نزل به الروح الامين علي قلبك4

قرآن را روح الامين بر قلب تو نازل نمود.

و برخي ديگر از مراتب قرآن بر زبان پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله جاري مي‏شود.

قرآن در اين باره مي‏گويد:

فانما يسرناه بلسانك لتبشربه المتقين5

همانا قرآن را بر زبان تو آسان نموديم تا بواسطه آن پرهيزگاران را بشارت دهي.

و مراتبي از قرآن در قلوب مؤمنين جا مي‏گيرد و مرتبه‏اي از آن در «مابين الدفّتين» بصورت مكتوب ظاهر مي‏شود هر يك از اين مراتب جلوه خاصي از حقيقت قرآن را آشكار مي‏سازد.

اين فراز را با حديث امام حسين عليه السلام تمام مي‏كنيم، امام درباره ابعاد مختلف قرآن و درك آن مي‏فرمايد:

كتاب اللّه‏ عزو جل علي اربعة اشياء علي العبارة و الاشارة و اللطائف و الحقايق فالعبارة للعوام و الاشارة للخواص و اللطائف للاولياء و الحقايق الانبياء6

امام حسين عليه السلام فرمود: كتاب خداوند عزوجل بر چهار خصلت است: مقام عبارت، اشاره، لطائف و حقايق، كه عبارت قرآن براي عوام مردم و اشارات قرآني براي خواص و لطائف آن بر اولياء و دوستداران و حقايق آن براي پيامبران قابل درك مي‏باشد.

 

نويسنده: ابوالقاسم نخوديان اصفهاني

تنظيم: گروه دين و انديشه تبيان


1 - همان، ص31.

2 - صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم شيرازي، تفسير القرآن الكريم، تصحيح محمد خواجوي، انتشارات بيدار، قم، سال 1366، ج6، ص22.

3 - الاسفار الاربعة، ج7، ص30.

4 - سوره شعراء، آيه 193.

5 - سوره مريم، آيه 98.

6 - مجلسي، بحارالانوار، ج92، ص20.

1 - همان، ص31.

2 - صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم شيرازي، تفسير القرآن الكريم، تصحيح محمد خواجوي، انتشارات بيدار، قم، سال 1366، ج6، ص22.

3 - الاسفار الاربعة، ج7، ص30.

4 - سوره شعراء، آيه 193.

5 - سوره مريم، آيه 98.

6 - مجلسي، بحارالانوار، ج92، ص20.

مطالب مرتبط مجموعه :
آخرین مطالب سایت