در کوچه پس کوچه هاي اينترنت

تاثير رسانه(کامپيوتر و اينترنت) بر خانواده

انقلاب و انفجار اطلاعات، نامى است که بر دهه آخر قرن بيستم نهاده شده است. امروزه با پيشرفت تکنولوژى، اطلاع رسانى اساسى ترين و مهم ترين نقش خود را در جوامع بشرى ايفا مى کند. پديده اينترنت به عنوان اصلى ترين ابزار اطلاع رسانى در عصر نوين مطرح است.

رسانه هاى ارتباط جمعى در اشکال مختلف آن با يکديگر بر سر حاکميت و ربودن وقت و سرمايه و توجه و تمايلات مخاطبان و کاربران خود در رقابت بسر مى برند.

فناورى کامپيوتر به طور وسيع در جامعه گسترش پيدا کرده است و با تمامى جنبه هاى زندگى از مدرسه تا محل کار، خدمات بانکى، خريد و فرش، پرداخت ماليات و حتى رأى گيرى تلفيق شده است.

بى شک، رشد روزافزون اينترنت فوايد و اهميت غير قابل انکارى دارد، چندان که در دوران حاضر، نقش محورى اينترنت چنان اساسى است که بدون آن امکان برنامه ريزى، توسعه و بهره ورى در زمينه هايى چون: فرهنگى، اجتماعى، اقتصادى و علمى در جهان آينده امکان پذير نخواهد بود.

ظهور و گسترش اينترنت مانند هر نوآورى گسترده ديگر، باعث به وجود آمدن تغييراتى در جنبه هاى مختلف زندگى گرديده است. اين تغييرات در سطوح بسيار مختلفى مى باشند که تغييرات اجتماعى و ارتباطى بيشترى را به دنبال داشته اند. با توجه به جنبه هاى خوب و بد پديده اينترنت، به هر حال اينترنت اکنون يک ابزار ارتباطى مهم در جامعه متمدن به شمار مى رود.

خانواده و جريان تکنولوژى

خانواده بنيادى ترين نهاد اجتماعى است که سلامت يا بيمارى آن مى تواند تأثيرات عميق و همه جانبه اى بر ابعاد گوناگون حيات اجتماعى داشته باشد. نهاد خانواده يکى از عوامل مؤثر و تعيين کننده در زندگى اجتماعى فرد به شمار مى رود و بدون وجود سازمان خانواده تداوم جوامع بشرى آن امکان پذير نيست تضعيف و کم رنگ شدن کارکردهاى آن به بروز بحران هاى عميقى هم چون انحرافات، آسيب ها و مشکلات اجتماعى و فرهنگى در جوامع شده است. در مباحث آسيب شناختى نهاد خانواده، يکى از محورهاى مهم بررسى آسيب هاى ناشى از تحولات خانواده است. تحولاتى که خود منشأ بروز دگرگونى هايى عميق و اساسى در نوع روابط و ارزش هاى خانوادگى مى باشند. بسيارى از اين تحولات و دگرگونى ها از بيرون، بر خانواده تحميل مى شود.

خانواده و دنياى مجازى پيش رو

از زمانى که اين تکنولوژى وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز که به يک تکنولوژى بين المللى تبديل شده است و على رغم تمام محاسن و مزاياى آن، يکسرى دغدغه ها و نگرانى هايى را بر خانواده ها تحميل نموده است شما مى توانيد ساعت ها و روزها و شب ها در مقابل رايانه بنشينيد و در دنياى wwwها به سير و سفر بپردازيد.

فضاى مجازى در حقيقت نوعى فرا فضا و فضاى ذهنى است. دنياى مجازى دنيايى است که همه جا هست اما هيچ کجا نيست. فضاى سيال و بى حدودى است که به سادگى، هميشه در دسترس همگان است اما به همان سادگى که ايجاد مى شود از بين مى رود و محو مى شود.

در دنياى مجازى به خاطر نبود نشانه هاى فيزيکى همه در آن بى جسم و بى مکان، قدرى گمنام و به طرز محسوسى کنترل ناپذيرند. اين فضا خانواده را با سبک هاى مختلف و متعدد زندگى، هويت هاى جديد و فرهنگ هاى متغير، روبه رو مى سازد. در دنياى غير واقعى و مجازى که اينترنت به وجود مى آورد، جايگاه خانواده و حدود و ثغور آن روشن و مشخص نيست.

ارزش ها و اصول اخلاقى حاکم بر خانواده در فضاى مجازى تعريف و تبيين متفاوتى با دنياى واقعى دارد در واقع اينترنت فرهنگ مخصوص به خود را ايجاد مى کند.

خانواده و چالش رفتارهاى اينترنتى

اينترنت به خودى خود ابزارى بى طرف است که در ابتدا براى تسهيل تحقيقات در نهادهاى علمى و نظامى مورد استفاده قرار مى گرفت، اما اينکه اکنون مردم از آن چگونه استفاده مى کنند و چگونه سلامت روانى جامعه را تحت تأثير قرار داده است مشکل اساسى و جدى براى مردم ايجاد کرده است. 

اعتياد به اينترنت يا وابستگى رفتارى به اينترنت، صرف نظر از اينکه آن را بيمارى يا آسيب روانى يا معضل اجتماعى بدانيم، پديده اى است مزمن، فراگير و عودکننده که با صدمات جسمانى، مالى، خانوادگى، اجتماعى و روانى همراه است و شخص وابسته متعاقب وابستگى به آن دچار افت جدى در کارکردهاى فردى و اجتماعى مى گردد.

فريبندگى اينترنتى در محيط خانواده باعث از هم گسيختگى ازدواج، روابط زناشويى و روابط والدين فرزندى گرديده است. افراد وابسته به اينترنت وقت کمترى از زندگى شان را به مردم اختصاص مى دهند و در عوض بيشتر اوقات شان را در انزوا وقف کامپيوتر مى کنند. اينترنت نقش گفتگو را کم رنگ تر کرده است و زنگ خطر جدى را براى ارتباطات انسانى به صدا در آورده است استفاده زياد از اينترنت با پيوند ضعيف اجتماعى مرتبط است. همچنين اينترنت مفرى است براى کسانى که از مشکلات روان رنج مى برند و دچار تشويش، افسردگى و عدم اعتماد به نفس هستند. تکيه بيش از حد به استفاده از اينترنت، منشأ ايجاد اختلالاتى نظير اعتياد اينترنتى، افزايش اضطراب، منفى کارى، پنهان کارى، اختلال در فعاليت هاى زندگى، جدايى از جامعه، طلاق، شکست هاى تحصيلى و مشکلات مالى، مى شود. استفاده آسيب زا از اينترنت اغلب به نوعى زندگى اينترنتى منجر مى شود که ممکن است فرد را به صورت کامل از زندگى واقعى و روابط فردى واقعى منزوى سازد و حتى در مقابل مشاهده ورود عوامل مخل جهان واقعى به جهان اينترنتى جبهه گيرى شود. در بسيارى از محيط هاى اينترنتى، برخى از کاربران خودشان را گرفتار سبک زندگى اينترنتى مى سازند به طورى که آنها مى خواهند زمان هر چه بيشترى را به اينترنت اختصاص دهند. اين امر گاهى اوقات باعث مى شود که زندگى شخصى خود را ناديده گرفته و از آن غفلت نمايد. احساسات رو به تزايد افسردگى، نوميدى، سرخوردگى، از خود بيگانگى، گناهکارى، شرمسارى و خشم مى توانند از علايم هشدار دهنده استفاده آسيب زا از اينترنت باشند.

شخص ممکن است اين احساسات را با فضاى زندگى اينترنتى و يا زندگى واقعى پيوند دهد و به دوگانگى شخصيتى منجر شود که اين مسئله در نوع چگونگى روابط با اعضاى خانواده تأثير مى گذارد.

هوشيارى خانواده و شناخت اعتياد اينترنتى

اعتياد به اينترنت مختص به سن يا طبقه خاص نيست. مردان و زنان در سراسر دنيا مى توانند به ارتباطات اينترنتى، بازى هاى اينترنتى، جمع آورى اطلاعات و ... از طريق اينترنت معتاد شوند. افرادى که از ضعف شديد در روابط اجتماعى رنج مى برد کسانى هستند که به ارتباطات اينترنتى پناه مى برند. محققان چند نوع اعتياد اينترنتى را شناسايى کرده اند:

1ـ اعتياد به بازى هاى شبکه اى: شامل بسيارى از فعاليت هاى مختلف اينترنتى است. افراد ممکن است در بازى هاى روى خط شرکت کنند و يا در حراج، شرکت کرده و يا خريد کنند. اين اعتياد بخصوص مى تواند براى کاربران بسيار گران تمام شود و يا صورت حساب اتصال به اينترنت و هزينه کارت هاى اينترنتى که توسط والدين تأمين مى شوند را افزايش دهد.

2-  اطلاعات نامحدود: ميزان اطلاعات در دسترس اينترنت، نامحدود و بى شمار است. بعضى کاربران ممکن است دچار وسوسه دستيابى به اطلاعات و طبقه بندى آنها شوند. اطلاعاتى که هيچ گونه نظارت و قانونى براى پاک سازى و محدود کردن آن وجود ندارد.

3- اعتياد به رايانه: زمانى که اعتياد به اينترنت وجود ندارد، بحث اعتياد به رايانه بسيارى از موارد ذکر شده را مى پوشاند. بازى هاى رايانه اى غير شبکه اى مى تواند براى بسيارى از افراد وابستگى شديد به همراه بياورد. اين مشکل در هنگام استفاده از انواع وسايل بازى هاى رايانه اى مثل «سگا» و «پلى استيشن» نيز رخ مى دهد.

4 ـ اعتياد به عکس اينترنتى: عکس هاى مستهجن و شهوت آور بر روى اينترنت به سادگى قابل دستيابى اند.

زمانى که نرم افزارهاى کنترل کننده جهت محدود ساختن دسترسى افراد بخصوص کودکان و نوجوانان به پايگاههاى اينترنتى طراحى شدند، بسيارى از پايگاههاى غير اخلاقى نيز راههايى جهت عبور از اين موانع به وجود آورده اند. و اين از جمله مواردى است که ذهن بسيارى از والدين را به خود مشغول کرده است.

با خانواده در اينترنت

شناخت و آگاهى در برخورد با هر گونه پديده و فرآيندى، حرف اول را در تشخيص خوبى يا بدى مى زند. آشنايى با دنياى کامپيوتر و بخصوص اينترنت زمينه تغيير و تحول را در زندگى بشر به وجود آورده است. هر چه اين شناخت بيشتر باشد نوع و نحوه استفاده از اين فن آورى نيز بهتر و مطلوب تر خواهد بود. خانواده در نوع استفاده از اينترنت در جهت کم کردن آسيب ها و بالا بردن سطح آگاهى و دانش و بهره ورى از اين فن آورى براى ارتقاء سطح اقتصادى و اجتماعى خود، با به کارگيرى دو راهکار مى تواند به اهداف فوق دست بيابد:

ـ محدود نمودن اينترنت از طريق ابزارى چون فيلترينگ، کم کردن دسترسى افراد، استفاده از نرم افزارهاى خانگى براى کنترل نمودن استفاده کنندگان ...

ـ کار فرهنگى يکى از بهترين راهکارهاى چگونه استفاده کردن از اينترنت است. ايجاد سايت هاى جذاب و ديدنى، آگاهى دادن به خانواده ها با تشکيل کارگاههاى آموزشى، معرفى و شناساندن سايت هاى مفيد و ارزشمند به کاربران، و از همه مهم تر نقش صدا و سيما و مطبوعات و محققان در بيان تأثيرات مثبت و منفى و آگاهى دادن به خانواده ها در نوع استفاده و هوشيار نمودن والدين در برخورد با مسائل جانبى اينترنت، مى باشد.

مقالات مرتبط

ماهواره ،همراه جديد کودکان!؟

انتخاب همسر،آن لاين!؟

بحران انسان معاصر و راه فرار

کاربران محترم مي توانند مطالب خود در اين زمينه را در بخش انجمن هاي تخصصي تبيان قرار دهند.