داستان پرداز عجايب

به مناسبت سالگرد تولد مارک تواين

تواين، مارک Twain, Mark نام مستعار، (ساموئل لنگهورن کلمنز Samuel Langhorne Clemens نام واقعي) داستانويس امريکايي (1835-1910) ساموئل در فلوريدا Florida زاده شد، پدرش مردي بي­ايمان و مادرش زني مذهبي و متعصب بود. دوره کودکي را در قريه هانيبال Hannibal در کرانه رود مي­سي­سي­پي گذراند. اين منطقه آرام بعدها زمينه مهمترين آثار وي قرار گرفت. از کودکي ذوق ماجراجويي بسيار داشت و پس از مرگ پدر که در دوازده سالگي او رخ داد، دنباله تحصيل را رها کرد و به نوبت کارگر چاپخانه، راننده کشتي بخار و سرباز داوطلب شد، مدتي نيز به گروه جويندگان طلا، پيوست و پس از آنکه از سفرهاي متعدد و اشتغال به حرفه­هاي گوناگون معرفتي وسيع از عالم انسانيت به دست آورد، به روزنامه­نويسي پرداخت و در مقاله­نويسي سبک خاص فکاهي را برگزيد. در 1859 بود که نام مستعار مارک تواين را انتخاب کرد که اصطلاحي بود در دريانوردي. مارک تواين اولين داستان را در 1865 به نام "وزغ جهنده معروف ناحيه کالاوراس" The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County در نيويورک انتشار داد که شهرتي ناگهاني براي او به دست آورد و موجب شد که مارک تواين راه قطعي داستان­نويسي را دنبال کند. اين قصه، داستاني است قديمي و معروف که مارک تواين آن را تازه گردانيده است و مسابقه­اي را نشان مي­دهد ميان معروفترين و جهنده­ترين وزغ منطقه متعلق به آسياباني جوان و وزغ شخص ديگري به نام دنيل وبستر Daniel Webster. اين داستان به ظاهر ساده با قلم طنزآميز و لحن آميخته با مسخره مارک تواين، به صورت داستاني بسيار زيبا و دلپذير درآمد و مارک تواين را نويسنده محبوب عامه ساخت. مارک تواين پس از آن سفر طولاني خود را آغاز کرد و تقريباً سيزده سال در خارج کشور به سر برد، همه­جا سخنرانيهايي ايراد کرد و زمينه آثار بعدي خود را فراهم آورد. "ساده­دلان در سفر کشتي" The Innocents Abroad (1869) در واقع سفرنامه­اي است که آمد و شدهاي دريايي نويسنده را به ايتاليا و بيت­المقدس وصف مي­کند. مارک تواين در اين سفرنامه، تمدن کهن منطقه مديترانه را با نگاهي طنزآلود مي­نگرد، توصيف موزه­ها، شهرها، خرابه­ها همه به مارک تواين اين امکان را داده است که هنر مضحکه­نويسي خود را آشکار کند و به هرچيز جنبه نمايشي طنز بخشد. اين اثر نيز براي نويسنده شهرت و ثروت همراه آورد. مارک تواين در 1870 ازدواجي افسانه­اي انجام داد. عاشق عکس! يکي از دوستان برادرش شد و پس از ازدواج در نيويورک اقامت گزيد.

 درباره نفوذ اين ازدواج بر شخص مارک تواين و آثارش گفتگوي بسيار به وجود آمد. گفته مي­شود که از آن پس بر استعدادهاي طبيعي مارک تواين سدي بسته شد، زيرا عقايد تعصب­آميز و محافظه­کارانه همسرش؛ او را از انتشار بعضي از آثارش منع مي­کرد. با وجود اين مارک تواين آثار قابل ملاحظه­اي انتشار داد. داستان "سخت گذراني" Roughing It (1872) خاطرات قسمتي از حوادث سفر او به غرب دور است. مارک تواين که براي به دست آوردن ثروت از هيچ تلاشي دريغ نداشت، خود را به کار استخراج طلا و نقره مشغول مي­داشت تا شغل مناسب­تري که با استعداد طبيعيش سازگارتر باشد به دست آورد. زمينه اين زندگينامه ماجراهاي اين سفرهاست که با لحن طنزآميز به صورت قصه خيال­انگيزي درآمده است. در عين حال از زندگي مردم امريکاي عصر او و تمايل جوانان به ماجراجويي تصويري پيش چشم گذاشته است. داستان "قرن طلايي" The Gilded Age (1873) خاطرات نويسنده را از شهر هانيبال نشان مي­دهد. آميخته با هجوي تند از دوره پس از جنگهاي داخلي. قهرمان داستان نوعي دون­کيشوت خيال‌پرور است با چهره­اي عامه­پسند. در 1876 "ماجراهاي تام ساير" The Adventures of Thom Sawyer منتشر شد که به دوران کودکي مارک تواين ارتباط مي­يابد و قهرمانان آن دوستان دوره تحصيلي اويند. نويسنده در اين داستان خصوصيتهاي اخلاقي و عقايد خرافي جوانان غرب امريکا و روي هم رفته خصايص توده ملت را به طور گويا و جانداري نمودار مي­سازد. تام ساير از مهمترين آثار مارک تواين به شمار مي­آيد و دنباله ماجراهاي آن در اثر ديگرش به نام "ماجراهاي هکلبري فين" The Adventures of Huckleberry Finn گرفته شد که در 1885 منتشر گشت و بي­شک شاهکار مارک تواين و از شاهکارهاي ادبيات امريکا شناخته مي‌شود. هکلبري فين با داشتن پدري نالايق و دائم­الخمر پسر ماجراجويي بدون هيچگونه تعليم و تربيت بارآمده که به حال خود رها شده و با حوادث فراوان زندگي روبرو مي­گردد. داستان هکلبري فين نمونه کاملترين زندگينامه طنزآميز به شمار رفته است. مارک تواين که در اين دوره مورد ستايش فراوان قرار گرفته و نويسنده محبوب توده مردم گشته بود، از 1893 دچار يک سلسله حوادث ناگوار شد مانند ورشکستگي مالي، از دست دادن سلامت و کاهش قدرت خلاقه، مرگ يک دختر و ديوانگي دختر ديگر، بيماري و مرگ همسر. اين تلخيها و مصائب پي در پي نوعي بدبيني درباره عالم و خالق عالم در او پديد آورد که به نوشتن آثاري تازه انجاميد. در داستان "مردي که هدلي برگ را فاسد کرد" The Man That Corrupted Hadleyburg (1900) حمله تندي به تظاهر و خودپسندي و دئانت مردم شهرهاي کوچک شده است و اوج اين بدبيني در داستان "بشر چيست؟" What Is Man ديده مي­شود که در 1906 بدون نام نويسنده منتشر شد و مکالمه­اي است فلسفي درباره قدرت الهي و اثبات اين امر که بشر فاقد هرگونه اراده و اختيار است و در دست قوائي نامرئي به اين سو و آن سو کشيده مي­شود.

 مارک تواين در اين دوره به نوع ديگري از نويسندگي روي آورد و آثاري انتشار داد برمبناي تاريخ، از جمله "ژاندارک" John of Arc در 1896 که با دقت و امعان نظر بسياري از روي اسناد و مدارک تهيه شده است. در واقع ژاندارک قهرماني است که مارک تواين در کودکي به خواندن سرگذشت او بسيار علاقه داشت و او را تجسمي از زن کامل مي­دانست. در داستان "يانکيي از مردم کونکتيکت در دربار کنيگ آرتور" A Connecticut Yandee in King Arthur’s Court (1889) اوضاع و احوال به صورت خنده­آورترين و مسخره­آميزترين شکل خود درآمده است. آخرين اثر مارک تواين "بيگانه اسرارآميز" The Mysterious Stranger نام دارد که پس از مرگ نويسنده در 1916 منتشر شد و با قصه­هاي فلسفي ولتر مقايسه گشت. آثار چاپ نشده مارک تواين در 1940 انتشار يافت.

مارک تواين سالهاي آخر زندگي را با شهرت و افتخار گذراند. مارک تواين را بيشتر داستان­پرداز عجايب به شمار مي­آورند. اشخاص داستانهايش افرادي فراموش­نشدني­اند که همواره موجب سرگرمي نسلهاي آينده گشته­اند. ارنست همينگوي درباره هکلبري فين گفته است: «همه ادبيات جديد امريکا از يک کتاب مارک تواين سرچشمه گرفته و آن هکلبري فين است... و بهترين کتابي است که ما در دست داريم.»

زهرا خانلري. فرهنگ ادبيات جهان. خوارزمي.

مطالبي از اين نويسنده در سايت تبيان:

طلبه فراري

چند دقيقه ديگر

پيشواي بزرگ نويسندگان رئاليست 

مردي که مي خواست فقير باشد ، اما نشد!

 «ويکتور هوگو»

شيخ صنعان

ذوق کوبيستي

تنظيم:بخش ادبيات تبيان