بازاندیشی در تدریس

بازاندیشی در تدریس یعنی نظارت شخصی معلم به آن‏چه در کلاس درس انجام می‏دهد. معلم در مورد عملکرد خود در کلاس، سؤالاتی را مطرح می‏کند، از قبیل: چرا من این فعالیت را در کلاس درس انجام دادم؟ آیا فرایند تدریس کارایی و بازده لازم را داشته است؟ و در مورد آن‏ها به ارزیابی و تفکر می‏پردازد. بعد با جمع‏آوری اطلاعات در مورد فرایند جاری تدریس خود در کلاس و با تجزیه و تحلیل و ارزش‏یابی آن‏ها، می‏تواند نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی و کشف، و نسبت به بهبود و تغییر آن‏ها اقدام کند. بنابراین، بازاندیشی در تدریس، ابزاری برای توسعه‏ی مهارت‏های حرفه‏ای است که در کلاس درس قابل اجرا هستند.

آغاز فرایند بازاندیشی

اولین گام، جمع‏آوری اطلاعات از فرایند تدریس است. برای جمع‏آوری اطلاعات می‏توان از روش‏های زیر بهره گرفت:

تکمیل پرسش‏نامه بعد از تدریس: ساده‏ترین شیوه برای شروع فرایند تفکر، تکمیل فهرست‏های وارسی خاصی است که توسط خود معلم و یا دیگران فراهم شده است. در این فهرست‏های وارسی، ویژگی‏های تدریس مطلوب گنجانده شده است. فرم 1، نمونه‏ای از چنین فهرست‏های وارسی را نشان می‏دهد. این روش علاوه بر سادگی، ویژگی‏های دیگری مانند محرمانه بودن و تسریع در برایند نتیجه‏ی تصمیم‏گیری را نیز دارد.

‏مشاهدات همکاران: بی‏شک در میان همکاران شما کسانی وجود دارند که از حیث علمی و اخلاقی، آن‏ها را تصدیق می‏کنید. می‏توانید یکی از آن‏ها را برای حضوردر‏کلاس‏خود دعوت ‏‏کنید. همکار شما می‏تواند به‏عنوان یک مشاهده‏گر، نقاط قوت و ضعف تدریستان را به شما گوشزد کند. خود شما می‏توانید در مورد جنبه‏های گوناگونی مانند: کیفیت صدا در زمان تدریس، نحوه‏ی مدیریت کلاس، نحوه‏ی حضور دانش‏آموزان در فرایند یادگیری و جو عاطفی کلاس، از نظرات همکار خود‏ مطلع شوید.

‏فیلم‏برداری: فیلم‏برداری می‏تواند مستند‏ترین اطلاعات را برای شما فراهم سازد. اگر فیلم‏برداری به شکل صحیح صورت گیرد، شما متوجه اطلاعاتی خواهید شد که ممکن است در روش‏های تکمیل‏ فهرست وارسی، به‏واسطه‏ی وجود فاصله‏ی زمانی بین تدریس و تکمیل فرم،از آن‏ها آگاه نشده باشید. در روش مشاهده‏ی همکاران نیز ممکن است حضور همکارتان بر فرایند تدریس شما تأثیر بگذارد. بعد از فیلم‏برداری،شما‏خواهید‏‏توانست‏بادقت جنبه‏های گوناگون‏تدریس‏خود‏را‏‏ تجزیه و تحلیل کنید؛ مواردی مانند:

1. میزان صحبت شما در کلاس

2. تیک‏های کلامی

3. میزان صحبت و مشارکت دانش‏آموزان

4. نحوه‏ی شروع و پایان تدریس

5. رفتار دانش‏آموزان در خلال تدریس

6. نحوه‏ی مدیریت کلاس

7. نحوه‏ی بهره‏گیری از شیوه‏های غیر‏کلامی

8. نحوه‏ی کنترل تکالیف دانش‏آموزان

9. بهره‏گیری از روش‏های گوناگون تدریس

شما می‏توانید هنگام تجزیه‏و تحلیل فیلم، تمام موارد مطرح‏ شده در فرم‏ زیر را نیز مدنظر قرار دهید.

‏بازخورد دانش‏آموزان: یکی از روش‏های معقول این است که از دانش‏آموزان در مورد تدریس خود سؤال بپرسید. شما می‏توانیداز آن‏ها بخواهید، نظرات خود را بدون قید نام به شما ارائه دهند. سعی کنید این کار را به‏طور جمعی و در چندین نوبت‏‏در طول سال صورت دهید. نظرات آن‏ها به‏واسطه‏ی ارتباط مستقیم با تدریس شما، بسیار اثربخش خواهد‏بود. مهم‏ترین ‏دلیل ‏برای‏ بهره‏گیری از این روش، مزیت خاص آن به سایر روش‏های دیگر است. در سایر روش‏ها، قضاوت فردی و تأثیرات حضور افراد و دوربین ممکن است قضاوت را از مسیر واقعی منحرف سازد. اما در این روش، همه‏چیز در بستر عادی و طبیعی اتفاق می‏افتد.

پس از این مرحله چه باید کرد؟

از آن‏جا که فرایند بازاندیشی در تدریس، فرایندی چرخشی و در عین حال پلکانی است، لازم است، برای تقویت آن‏ها در تدریس‏های بعدی، به ثبت نقاط ضعف اقدام کرد. در مورد نقاط ضعف باید به تفکر، تجزیه و تحلیل، مطالعه و مشورت با دیگران پرداخت. راه‏حل‏ها و راهبردهای جدید را به‏منظور رفع معایب قبلی اتخاذ و در اسرع وقت بار دیگر فرایند بازاندیشی را شروع کرد.