خمیدگی غیر طبیعی ستون مهره ها
خميدگي غير طبيعي ستون مهره ها
اسكوليوز (scoliosis)
هنگامي که از روبرو به ستون مهره ها نگاه مي کنيم، ستون مهره به طور مستقيم و در امتداد يک خط عمودي صاف ديده مي شود.
هر گاه اين خط صاف دچار خميدگي گردد، در نگاه از روبرو، ديگر ستون مهره ها به صورت يک خط مستقيم ديده نمي شود و به يک يا هر دو سمت دچار انحنا مي شود که به اين امر "اسکوليوز" يا "انحراف جانبي ستون مهره" مي گوييم.
در واقع اسكوليوز يا انحناي ستون فقرات، به خميدگي بدون درد ستون مهره‌ها كه گاهي حالت پيشرونده داشته و باعث تغيير شكل قفسه سينه و پشت مي شود، گفته مي شود.
اين عارضه مي تواند مهره‌هاي قفسه سينه‌اي (مياني) يا مهره‌هاي كمري (پاييني) ستون فقرات را درگير سازد.
ايجاد اسکوليوز يک روند تدريجي دارد. اسکوليوز معمولا قبل يا در حين بلوغ مشخص مي شود، يعني زماني که جهش رشدي در فرد ايجاد مي شود. در موارد کمي اسکوليوز در دوره نوزادي تشخيص داده مي شود.
بروز اسکوليوز در خانم ها(70 درصد) شايع تر از آقايان مي باشد. در اسکوليوز هر چه محل انحنا بالاتر و سن شروع مشکل کمتر باشد، نتيجه ي وخيم تري به دنبال خواهد داشت.
علايم شايع
اسكوليوز در مراحل اوليه علايم واضحي ندارد و توسط پزشك يا مسؤول بهداشت مدرسه، در طي معاينات معمولي كشف مي گردد.
اما در مراحل پيشرفته تر علائم زير قابل مشاهده است:
* انحناي قابل مشاهده قسمت بالاتنه
* ستون فقرات به شكل S يا كمان درمي آيد.
* شانه ها هم تراز نيستند و مدور مي گردند.
* فرورفتگي قفسه سينه
* حركت موجي پشت
* به جلو كشيده شدن يك طرف لگن
* درد پشت
علل
* در 80 درصد موارد، علل آن ناشناخته است که به آن اسکوليوز ايديوپاتيک مي گويند.
اسكوليوز گاهي در اثر عوامل زير به وجود مي آيد:
* عدم يکسان بودن اندازه پاها که سبب انحراف لگن به يک سمت و ايجاد اسکوليوز در ستون مهره مي گردد.
* عفونت هاي ستون مهره که سبب تخريب مهره ها مي شوند.
* بدخيمي هاي استخواني يا متاستاز ستون مهره هم از علل تخريب مهره و به تبع آن ايجاد اسکوليوز است.
* بيماري هاي دستگاه عصبي مركزي، نظير فلج اطفال يا ديستروفي عضلاني از ديگر علل اين بيماري است.
* نقايص مادرزادي ستون فقرات
* رشد و تکامل ناقص يا ناصحيح مهره ها؛ مثل تشکيل نيمي از مهره يا تغيير شکل هاي غير طبيعي مهره که در اين موارد اغلب اسکوليوز در نوزادي ايجاد مي شود.
عوارض احتمالي
تغير شکل ستون فقرات با فيزيک (شکل) نامناسب بدن همراه است و با چرخش مهره ها، قفسه سينه تحت تاثير قرار مي گيرد و اين چرخش مي تواند موجب به خطر افتادن سلامتي قلب و ريه و تنگي نفس شود.
تشخيص
* بيشتر انحناها در معاينات دوره اي پزشك مدرسه كشف مي شوند و يا اين كه در فصل تابستان و هنگام شنا، والدين به وجود انحناي غيرطبيعي پي مي برند.
* معاينه ستون مهره توسط پزشک براي بررسي انحناي آن، که آيا اسکوليوز کمر وجود دارد يا اسکوليوز قفسه سينه.
* در معاينه، پزشک از شما مي خواهد تا به جلو خم شويد (مثل حالت رکوع ) و وي در اين حالت انحراف ستون مهره شما را بررسي مي کند.
* انجام راديوگرافي ستون مهره براي بررسي دقيق تر وجود يا عدم وجود اسکوليوز. در صورت وجود اسکوليوز، پزشک از روي عکس راديوگرافي مي تواند ميزان مشکل و درجه آن را اندازه گيري کند.
* پزشک همچنين لگن، اندازه پاها، نحوه قرارگيري پاها روي زمين، پوست، قفسه سينه و کمر را معاينه خواهد نمود و بر اساس شرح حال، معاينه و راديوگرافي تشخيص را مطرح خواهد کرد.
درمان
پزشک متخصص ارتوپد يا طب ورزشي بر اساس سن، ميزان رشد بدني، درجه و نوع اسکوليوز و نوع و علت آن، نحوه درمان را معين مي کند. اگر اسکوليوز به دليل عفونت يا تومور باشد، در درجه اول درمان علت آن لازم است و سپس درمان اسکوليوز، يا مثلا اگر طول دو پا نابرابر باشد، كفش مخصوص براي پاي كوتاه تر ممكن است تجويز شود.
انواع روش هاي درماني عبارتند از:
* تحت نظر گرفتن توسط پزشک
چنانچه شما در حال رشد هستيد (مثل دوران بلوغ) يا درجه اسکوليوز شما کمتر از 20 تا 25 درجه است، پزشک شما را تحت نظر مي گيرد، زيرا اسکوليوز دوران بلوغ مي تواند به مرور اصلاح گردد و اسکوليوزهاي کمتر از 20 تا 25 درجه در صورت عدم پيشرفت و افزايش درجه مي توانند بدون علامت باقي بمانند. در اين موارد پزشک هر 4 تا 6 ماه شما را معاينه مي کند تا مبادا دچار پيشرفت ميزان اسکوليوز شويد.
* استفاده از بريس (Brace)
چنانچه شما اسکوليوزي با ميزان 25 تا 40 درجه داشته باشيد، پزشک مي تواند براي شما بريس را تجويز کند.
بريس سبب جلوگيري از پيشرفت بيشتر درجه انحراف ستون مهره ها مي گردد و بروز علائم و عوارض را کاهش مي دهد. از آنجا كه در بزرگسالان رشد ستون فقرات متوقف شده است، استفاده از بريس پشت چندان مؤثر نيست.
بريس بايد 18تا 24 ماه به طور تمام وقت ( 23ساعت در روز) استفاده شود تا اسکوليوز کنترل شود.
يک سري تمرينات ورزشي که به دقت برنامه ريزي شده است همراه با پوشيدن بريس لازم است. توجه بيمار و خانواده وي در درمان اسکوليوز با بريس بسيار اهميت دارد.
* فيزيوتراپي
انجام ورزش هاي خاص و فيزيوتراپي مي تواند جلوي پيشرفت اسکوليوز را بگيرد، اما آن را کاملا درمان نمي کند. البته اين امر مورد توافق همگان نيست و برخي متخصصين معتقدند فيزيوتراپي و ورزش هاي خاص مي تواند اسکوليوز را درمان کند. در واقع ورزش به منظور تقويت عضلات پشت توصيه مي شود.
* جراحي
در مواردي که انحراف جانبي ستون مهره بيش از 40 درجه باشد، اغلب نياز به جراحي وجود دارد. بهبودي پس از عمل بستگي به نوع عمل جراحي، سن بيمار و سلامت عمومي بيمار قبل از عمل جراحي دارد. معمولا دو تا چهار روز پس از عمل، در صورت لزوم بيمار با يک بريس مناسب مي نشيند و راه مي رود و شش تا هشت روز پس از عمل، در صورتي که عمل ساده و يک مرحله اي باشد از بيمارستان مرخص مي شود و دو تا هشت هفته پس از عمل، بيمار به تدريج به فعاليت هاي عادي خود باز مي گردد.
جوش خوردن مهره ها در جوانان حداقل شش ماه و در بزرگسالان حداقل يک سال زمان نياز دارد.
منابع:
irteb.com
Sportmedicine.ir
pezeshk.us
drganjavian.com
*مطالب مرتبط:
وقتي ستون فقرات به ستوه مي‌آيد
روماتيسم ستون فقرات شبيه کمردرد است