تابستانی همراه با شادی و فعالیت
تابستاني همراه با شادي و فعاليت
پس از گذراندن اوقات تحصيلى و مطالعه مستمر و بىوقفه و فشار ذهنى و روانى ناشى از گذراندن آزمونها و امتحانات اوقات تابستان فرا مىرسند تعطيلات تابستانى در تأمين بخشى از نيازهاى جسمى و روانى جوانان و نوجوانان مؤثر است و براى ايشان بسيار خوشايند و لذتبخش است.
اوقات فراغت و بهداشت روانى
اوقات فراغت تضمين كننده سلامت و بهداشت روانى انسان است. اشتغال مستمر و بدون وقفه فكرى و عملى موجب خستگى جسمى و ذهنى مىگردد. به گونهاى كه فرد نشاط و سرزندگى خود را از دست مىدهد و در مواقعى زمينه را براى بروز بسيارى از اختلالات روانى موجب مىشود بخصوص از نوع بيمارىهاى روانتنى. در اين شرايط برخوردارى از يك برنامه جامع و پيشبينى فرصتى آزاد و فارغ از كار موظف، اولين و مهمترين گام در پيشگيرى از آسيبهاى ذهنى و حفظ بهداشت روانى است. استفاده مطلوب و برنامهريزى شده از اوقات فراغت حتى براى دانشآموزانى كه به عللى در بعضى از دروس تجديد شدهاند باعث نشاط و سرزندگى كه يكى از شاخصهاى بهداشت روانى است مىگردد و قدرت يادگيرى و نگاهدارى ذهنى در آنها افزايش مىيابد.
اوقات فراغت و خلاقيت ذهن
مطالعات نشان مىدهد كه اوقات فراغت همواره بستر مناسبى براى بروز خلاقيتها و نوآورىهاست. چون ذهن انسان به فعاليت موظفى مشغول نيست، لذا مىتواند فارغ از قالبهاى از پيش طراحى شده به مسائل مورد علاقه خود بپردازد. انسان در اوقات فراغت آزادانه مىانديشد و در حل مسائلى كه در حوزه شناختى او مطرحند از تفكر خلاق بهره مىگيرد و همين خميرمايه نوآورىها و اختراعات بشرى است.
در شرايطى كه كودكان و نوجوانان تحت تنشهاى ناشى از تكاليف درسى نيستند در دوران اوقات فراغت، پرداختن به اصلاح عادات، و رفتارهاى نامطلوب امرى بسيار بااهميت مىباشد.
اصلاح رفتار و تعالى شخصيت
كثرت و استمرار فعاليتهاى ذهنى و عملى در زندگى روزمره، بدون بهرهگيرى از فرصتهاى آزاد براى تعمق و بازنگرى به عملكرد و برخورد با افراد و مقابله با پديدههاى مختلف، ممكن است به تدريج موجب پديدارى عادات و رفتارهاى نامطلوب در انسان شود. اين مسئله در ميان دانشآموزان راهنمايى و متوسطه به دليل تراكم و فشردگى برنامههاى درسى بيشتر قابل ملاحظه است. بنابراين يكى از ثمرات اوقات فراغت، پرداختن به چگونگى رفتار شخصى و اجتماعى خود و فرزندان است. بايد توجه كرد كه انحرافات اخلاقى و رفتارى به صورت ناگهانى ظاهر نمىشوند ، بلكه به تدريج ظاهر مىشوند و به همين دليل غالبا والدين در طول سال تحصيلى فرصت ارزيابى دقيق رفتار فرزندان خود را و راههاى پيشگيرى از بروز رفتارهاى سازشنايافته را نمىيابند. بنابراين در شرايطى كه كودكان و نوجوانان تحت تنشهاى ناشى از تكاليف درسى نيستند در دوران اوقات فراغت، پرداختن به اصلاح عادات، و رفتارهاى نامطلوب امرى بسيار بااهميت مىباشد. به عنوان مثال رفتارهاى دچار اختلال مانند پرخاشگرى، افسردگى، اضطراب، كمرويى را در اين ايام با استفاده از كارشناسان فن و در شرايطى مساعد مىتوان اصلاح كرد.
اوقات فراغت و آسيبپذيرى اجتماعى
در كنار همه تأثيرات مهم و حياتبخش اوقات فراغت و ارزشمندىهايى كه دارد بايد واقعيت ناخوشايندى را نيز مدّ نظر قرار داد. متأسفانه به دلايل مختلف از جمله عدم نگرش مثبت در ذهن دانشآموزان نسبت به اوقات فراغت، نبودن برنامههاى آموزشى و توجيهى در بهرهورى از فرصتهاى آزاد، به ويژه تعطيلات تابستانى و بلاتكليفىها و بىبرنامگىها، بررسىها و مطالعات انجام شده در ارتباط با بزهكارى كودكان و نوجوانان حاكى از آن است كه در غالب موارد، انحرافات اخلاقى و آسيبپذيرىهاى اجتماعى با اوقات فراغت دانشآموزان ارتباط دارد. به اين معنى كه آغاز يا فزونى بزهكارىها در كودكان و نوجوانان در ايام فراغت و تعطيلات مدارس است، كه فقر و فقدان انگيزههاى رشد مزيد بر علت است. بنابراين با در نظر گرفتن حساسيت و اهميت اوقات فراغت بسيار ضرورى است كه برنامههاى جامع تهيه و تنظيم گردد و با همكارى و مشاركت اوليا و مربيان در بهرهورى و بارورسازى اين فرصتها، زمينه پيشگيرى از هر نوع آسيبپذيرى را در ايام فراغت جوانان و نوجوانان فراهم آورد.
چگونگى غنىسازى و مؤثر ساختن اوقات فراغت
1ـ تحرك رمز سلامت
فعاليت بدنى به عنوان يك امر ضرورى در غنىسازى اوقات فراغت جوانان تأثيرات فراوانى دارد. استخوانها و عضلات و مفاصل سالم، تنظيم وزن بدنشان ، چربىها كاهش و در فعاليت قلب و ريهها مؤثر است، از همه مهمتر اضطراب و افسردگى را كاهش مىدهد. بازىها، ورزشها به نوجوانان خودباورى و اتكاى به نفس مىدهد و موجب موفقيت و مشاركت و اتحاد جمعى در آن ها مي شود و خطرات ناشى از زندگى پر استرس و بىتحرك امروزى را كاهش مىدهد. تحقيقات نشان مىدهد كه جوانان در طول دوران بلوغ هر چه بيشتر تحرك جسمى و حركتى داشته باشند ، كمتر به سيگار روى مىآورند، همچنين موجب دورى از مواد مخدر و رفتارهاى خشونتبار مىشود، همچنين نتايج تحصيلات آنان بهتر خواهد بود.
2ـ كار و فعاليت
كارشناسان معتقدند كه كودكان و نوجوانان و جوانان در تعطيلات تابستان مىتوانند به جاى بيكارى و وقتگذرانىهاى بيهوده كه در بسيارى اوقات، زيانهاى فراوانى به بار مىآورد، با آموختن كارها و مهارتهاى جديد اوقاتى پربار را سپرى كنند. اگر انرژى نوجوانان در مسير مثبت و كار و تلاش قرار گيرد آنان را سعادتمند و مسرور مىسازد. اوليا و مربيان با توجه به دوران بلوغ كه مرحله ظهور و شكوفايى استعدادها و خلاقيتهاست، بايد متناسب با استعدادى كه دارند نيروهاى نوجوانان و جوانان را به كار گيرند تا در جهت مثبت حركت كنند. ولى بايد كارهايى را به آنها محول كنيم كه از عهده آنان برآيند و قادر به انجام آن باشند و موجبات بيکارى و محروميت از تحصيل و تفريح را فراهم نسازد و آنها را به استثمار و بهرهكشى نكشاند.
3ـ مطالعه و كتابخوانى
يكى از ابزارهاى مهم و غير قابل انكار و ترديد در غنىسازى اوقات فراغت همگان مطالعه است.
مطالعه يك كتاب و يك قصه شيرين و يا سرگذشت انسانها مىتواند به زندگى معنا و هدف ببخشد و ديدگاه تازهاى به او بدهد. فوايد مطالعه و كتابخوانى براى نوجوانان و جوانان بر كسى پوشيده نيست و بايد از مهارتهاى لازم جهت مطالعه و انگيزههاى كافى براى دستيابى به سطح مطلوب در اين امر برخوردار باشند.
البته با كمبودهايى كه در زمينه كتابخانهها و حتى گرانى كتابها داريم چارهاى جز فعال نمودن كتابخانههاى مدارس و مجهز ساختن آنها به كتابهاى جديد و همچنين دسترسى نوجوانان و جوانانمان در ايام تعطيلات نخواهد بود متأسفانه درِ كتابخانهها با پايان امتحانات خرداد قفل مىشوند و كتابها و اين گنجينههاى دينى و علم و ادب و هنر كه مىتوانند سرنوشت و زندگى جوانان ما را متحول سازند در انتظار اول مهر ماه چشم به در و ديوار و قفسههاى خاك گرفته دوختهاند تا شايد بعد از برنامهريزى درسى مدرسه آن هم در اواخر مهر و يا شايد آبان ماه بازگشايى شوند.
4 ـ تقويت عاطفه و محبت
دراين ايام فراغت كه نوجوانان و كودكان و حتى جوانانمان هنوز در كنار ما زندگى مىكنند و چشم و دل به راه ما هستند اين فرصت را مغتنم بشمريم و دست محبت و نوازش خود را بر سر آنها بكشيم و آنها را از اين نعمت محروم نسازيم كه بالاترين فقر و ندارى و كمبودها همان فقر عاطفى و محبت است و نتيجه و حاصل محبت به قدر لازم و يا در حد كمبود و فقدان آن بر همه ما آشكار و مبين است.
5- پرورش روح دين و ديندارى
يكى ديگر از وظايف مهم والدين در اين غنىسازى اوقات فراغت پرورش روح دينخواهى و خداجويى است و اينکه به نوجوان خود به طور عملى بياموزد كه خداوند مظهر آرامش، عشق و معنويت است و ريشه بسيارى از مشكلات با دعا و نماز برطرف مىشوند و موجب انتشار انرژى در روح و جسم آنان مىشود. با هم به دامن طبيعت برويم .آنها گستره آسمان و دريا و صحرا را ببينند و هنرمندى خالق را در اين زيبايىها مشاهده نمايند و پيوند بيشتر با خدا بيابند كه اين زندگى مانند درياى موّاجى است كه اگر امروز آرام است فردا طوفانى خواهد شد و كودكان و نوجوانان ما بايد راه نجات خود از تلاطمهاى روحى را با تربيت دينى به دست آورند خصوصا با نماز مىتوان حالات و رفتارهاى مذهبى را به آنها ياد داد و در سايهسار اخلاق آرام فرزندانمان آسودهخاطر به سر بريم.
***
هر خانواده اي با توجه به امکانات خود بايد براي اوقات فراغت فرزندان برنامه اي صحيح داشته باشد .برنامه ي متعادلي که نه آنقدر متراکم باشد که فرزندان هيچ لذتي از تابستان خود نبرده و خستگي به تنشان بماند و نه آنقدر استراحت کنند وبي برنامه باشند که وقتشان هدر برود.
منابع:
پيام زن - ماهنامه پيوند
کتاب :نقش و اهميت برنامهريزى براى اوقات فراغت دانشآموزان،
تنظيم براي تبيان :داوودي
مقالات مرتبط :