افسردگي زمستاني چيست؟
Seasonal Affective Disorder

افسردگي زمستاني، عارضه‌ اي خلقي است که در طول دوره‌اي از سال که روزها کوتاه مي‌شود، به خصوص در کشورهاي واقع در عرض‌‌هاي جغرافيايي بلندتر برخي افراد را مبتلا مي‌کند.

انجمن روانپزشکي آمريکا در اواخر دهه 1990 افسردگي زمستاني را با عنوان "اختلال خلقي فصلي" (SAD) شناسايي کرد، و اکنون بيشتر اين عارضه با نام مخفف يعني SAD مورد اشاره قرار مي گيرد.

افرادي که دچار افسردگي هستند، معمولا خلق اندوهگين‌شان را در دوره‌هاي متناوب تجربه مي‌کنند. از اين لحاظ مبتلايان به افسردگي زمستاني تنها اين تفاوت را با مبتلايان به افسردگي معمولي دارند، که نوسان‌ خلق‌شان بر اساس فصل‌هاست و معمولا افسردگي‌شان در پاييز شروع مي‌شود و تا بهار ادامه پيدا مي‌‌کند. البته گونه‌اي از افسردگي تابستاني هم وجود دارد، که تعداد کمتري را مبتلا مي‌کند.

مبتلايان به SAD در زمان‌هاي ديگر سال هم افسرده مي‌شوند، اما تعريف انجمن روانپزشکي آمريکا ايجاب مي‌کند که دوره‌هاي افسردگي فصلي در افرادي که اين تشخيص در آنها داده مي‌شود، "به طور قابل‌ توجهي بيشتر" از دوره‌هاي افسردگي غيرفصلي باشد.

اگر دقيق‌تر سخن بگوييم، تشخيص SAD نياز به آن دارد که دو سال متوالي افسردگي غيرفصلي نداشته باشيد.

نوردرماني، که شامل نشستن در جلوي نور مصنوعي درخشان براي نيم‌ساعت يا بيشتر در هر روز، خلق و خوي برخي از افراد مبتلا به اين عارضه را بهبود مي‌بخشد. اما داروهاي ضدافسردگي هم ممکن است همين اثر را داشته باشند.

همچنين شواهدي وجود دارد که افراد مبتلا به SAD اگر مدت بيشتري را در بيرون از خانه باشند، پرده‌هاي جلوي پنجره‌ها را کنار بکشند، فضاي درون خانه را روشن تر کنند و يا به طور خلاصه اقداماتي انجام دهند که بيشتر در مقابل نور خورشيد و روشنايي باشند، احساس بهتري پيدا مي‌کنند.

علائم اختلال خلقي فصلي

شکل زمستاني SAD را معمولا با خواب زمستاني مقايسه مي‌کنند. افراد فاقد انرژي کافي براي انجام کارها مي‌شوند، احساس خستگي مي کنند، بيشتر از حد معمول مي‌خوابند، به دنبال مصرف مواد غذايي شيرين و نشاسته‌اي هستند و چاق مي شوند. ممکن است از اجتماع دوري کنند و در تمرکز حواس دچار مشکل شوند. برخي از اين افرد در دست‌ها و پاهايشان، احساس سنگيني مي‌کنند.

احساس تحريک‌پذيري، اضطراب، عدم علاقه به چيزهايي که زماني مايه لذت فرد بودند و افزايش نگراني در مورد طرد شدن بوسيله ديگران از ديگر علائم اين اختلال است.

يک عارضه رواني ديگر به نام افسردگي غيرمعمول(atypical depression)، که به فصل‌هاي سال ارتباطي ندارد، همين علائم را دارد.

کارشناسان در اين مورد که آيا افسردگي زمستاني رابطه‌اي با تغيير فصل دارد،‌ اختلاف نظر دارند، اما يقينا شواهد غيرمستقيمي وجود دارد که کاهش نور آفتاب در زمستان باعث بروز SAD مي شود. اين حقيقت که نوردرماني افسردگي زمستاني را درمان مي‌کند، تنها يک شاهد بر اين ارتباط است.

بررسي ها نشان مي‌دهد که SAD در ميان افرادي که در عرض‌هاي جغرافيايي بالا (مناطق شمالي‌تر) زندگي مي‌کنند، شايع‌تر است و مدت زمان بيشتري به طول مي‌انجامد.

کارشناسان معتقدند که علت ريشه‌اي اين اختلال، عدم حساسيت به نور است(يعني نسبت به ديگران به نور بيشتري نياز دارند).

اغلب ما نسبتا بدون احساس عدم تعادل، زمستان را سپري مي کنيم، زيرا نور‌هاي مصنوعي درون خانه به ما کمک مي‌کنند که با کاهش يا فقدان نور طبيعي آفتاب سازگار شويم. اما نور درون خانه ممکن است براي مبتلايان به SAD بيش از حد ضعيف باشد.

اينکه دقيقا کمبود نور چگونه بر خلق و خوي اين افراد اثر مي‌گذارد، هنوز معلوم نيست.

درمان اختلال خلقي فصلي

شواهد علمي فعلي حاکي از آن است که نوردرماني دست کم براي برخي از مبتلايان به SAD مفيد است. همچنين شواهد فعلي نشان مي‌دهد که قرار گرفتن در معرض نور در اول صبح بيشتر از اواخر روز موثر است.

چراغ‌هايي که براي نوردرماني براي SAD به کار مي‌روند، ممکن است به صورت جعبه‌هايي مانند تجهيزات پزشکي باشند، يا شکلي مانند چراغ‌هاي روميزي عادي داشته باشند.

ممکن است اين کار را به طور تدريجي آغاز کنيد، اما اغلب بررسي‌ها حاکي از آن است که مبتلايان به SAD نياز دارند که حدود 30 تا 45 دقيقه در معرض منبع نور با درخشندگي 10000لاکس (lux) قرار گيرند. لاکس واحد اندازه‌گيري شدت نور است؛ 10000لاکس حدود شدت نور خورشيد در سپيده‌دم است. در اغلب خانه‌ها در عصر‌ها شدت نور 300 تا 500 لاکس است.

نوردرماني زمان مي برد و مشکلاتي هم دارد، فرد بايد مدت زيادي را در مقابل آن منبع نور بگذراند. کاربرد داروهاي ضدافسردگي آسان‌تر است.

در حال حاضر سازمان غذا و داروي آمريکا استفاده از داروي بوپروپيون با نام تجاري Wellbutrin براي مبتلايان به SAD تاييد کرده است. اين تاييد بر مبناي چندين بررسي بوده‌ که نشان داده‌اند مصرف اين دارو در صورتي که پيش از بروز علائم در پاييز شروع شود، مي‌تواند از علائم SAD پيشگيري کند.

همچنين بررسي‌هاي ديگر نشان‌ داده‌اند که داروهاي فلوکستين (Prozac)، سرترالين(Zoloft) و ساير داروهاي ضدافسردگي گروه "مهارکننده‌هاي انتخابي بازجذب سروتونين(SSRIs) ممکن است به اين بيماران کمک کنند.

در حال حاضر افراد براي برطرف شدن علائم جت‌زدگي (به هم ريختن چرخه ي خواب و بيداري در سفرهاي هوايي طولاني) از قرص‌‌هاي ملاتونين استفاده مي‌کنند، اما اين قرص‌ها ممکن است براي SAD هم مفيد باشند. يک بررسي نشان داده است که مصرف قرص‌هاي ملاتونين در بعدازظهرها به برخي از مبتلايان به SAD کمک مي‌کند تا ساعت‌هاي زيستي‌شان تنظيم شود.

همشهري