باربي يا سارا ، انتخاب کن!

ضربه فني شخصيت هاي بومي توسط قهرمانان هاليوودي در بازار لوازم مدرسه

باربي ، مرد عنکبوتي، سوپرمن ، لاک پشت هاي نينجا ، ربات ها ، خانواده رابينسون و غيره ، اين ها اسامي شخصيت ها و قهرمان هاي داستان هاي کارتوني و سينمايي دنياي امروز هستند که از آن سوي آب ها، با رنگ و لعاب زيبا و دلفريب، خود را به پشت ويترين مغازه هاي شهرهاي ما رسانده اند و بر روي دوش کودکان و نوجوانان ما وارد مدارس شوند... حضور پر رنگ اين شخصيت ها در بازار داغ کيف و لوازم التحرير مدارس، هر سال در حالي رخ مي دهد که جاي خالي شخصيت ها و الگوهاي ايراني و بومي در اين عرصه از يک سو و انفعال و کم توجهي فضاي فرهنگي و اجتماعي جامعه به آن از سوي ديگر ، به يک امر بديهي و عادي تبديل شده است. 

... مادر دوباره جامدادي پارچه اي صورتي رنگ را برانداز مي کند ، از مغازه دار سوال مي کند: «جامدادي صورتي فلزي نداريد؟» مغازه دار همراه با پاسخ منفي چند جامدادي ديگر را که هيچ کدام صورتي نيستند به او پيشنهاد مي دهد ، اما مادر مي گويد که چون کيف و لوازم التحرير دخترش صورتي رنگ است، جامدادي اش هم بايد صورتي باشد. صداي خواهش و التماس دختربچه دوباره بلند مي شود و از مادرش مي خواهد ، همين جامدادي پارچه اي صورتي رنگ را که عکس عروسک باربي دارد ، براي او بخرد. نگاهي که به درون کيسه لوازم التحريرش مي اندازي ، کيف صورتي با عکس باربي ، خط کش صورتي باربي ، جعبه مداد رنگي باربي ، ليوان باربي ، دفتر خط دار و نقاشي باربي و حالا هم جامدادي باربي مي بيني. لوازم مدرسه برادرش هم کيف سورمه اي با تصوير مرد عنکبوتي ، دفتر نقاشي با تصوير انيميشن ربات ها، ليوان و جامدادي فلزي مرد عنکبوتي بود که اين مشخصات اغلب در مورد خانواده هايي که براي خريد به بازار تهران آمده بودند ، صدق مي کرد. عکس باربي، مرد عنکبوتي، يانگوم، امپراطور دريا، لاکپشت هاي نينجا، سوپرمن، خانواده رابينسون و...، اما جاي خالي تصاوير شخصيت هاي ايراني، مثل دارا و سارا، نه تنها در تمامي وسايل خريداري شده توسط آن خانواده ها، بلکه تقربيا در همه مغازه هاي بازار بزرگ تهران به وضوح قابل مشاهده بود.

باربي ، اسم خلاصه شده باربارا، دختر کوچک رئيس کمپاني «متل» است که در سال 1945 شروع به توليد اين عروسک کرد و به زودي در صف اول اسباب بازي دختران در غرب قرار گرفت. در سال 1959 هر عروسک باربي به قيمت سه دلار فروخته مي شد اما اکنون هر عروسک باربي اصل ساخت کمپاني متل ، 4500 دلار قيمت دارد. باربي تا کنون بيش از 500 بار در نقش ها و شخصيت هاي متفاوت مثل پرستار، افسر پليس، آموزگار، پزشک، دندانپزشک، دامپزشک، خواننده، ژيمناستيک کار، کارآگاه، افسر نيروي دريايي، افسر خلبان، مهماندار هواپيما، دزد ، گدا و ... عرضه شده که اين شخصيت پردازي ها، براي کارکردهاي تربيتي اين عروسک است.

 اما در کشور ما شخصيت هاي طراحي شده بومي (دارا و سارا) را آن هم با جست وجو در راسته کيف و لوازم التحرير بازار تهران شايد فقط چند مغازه مي توان پيدا کرد که مغازه داران آن ها را به درخواست مشتريان از پستوي مغازه شان بيرون مي کشيدند و نشان مي دادند. طراحي، رنگ، کيفيت ظاهري و حتي قيمت اين محصولات، در همان نگاه اول ذوق متقاضي که همان کودکان و نوجوانان است را کور مي کرد و طبيعي است که در مقابل انبوهي از طرح ها و رنگ هاي جذاب باربي و دوستانش، آگاهانه يا ناآگاهانه، دارا و سارا از ويترين مغازه ها به پستوي منتقل شوند.

تقريبا همه خانواده ها نيز دليل استفاده نکردن از لوازم التحرير با تصاوير دارا و سارا را، نداشتن اطلاعات کافي نسبت به اين شخصيت ها و در مواقعي کيفيت اين محصولات خواندند و اين که اين لوازم، به لحاظ بصري، تمايلي را براي فرزندانشان ايجاد نمي کند ، به طوري که دانش آموزان علاقه داشتند ، لوازمي را خريداري کنند که تصاوير قهرمانان و شخصيت هاي اصلي و تاثيرگذار داستان ها و کارتون هاي بين المللي و جهاني را روي خود داشته باشند. براي هيچ کدام از اين خانواده ها فرقي نداشت که تصوير روي لوازم التحرير فرزندان شان خارجي باشد يا داخلي، بلکه کيفيت، دوام، زيبايي، قيمت مناسب ، ملاک هاي مهم انتخاب و خريد آن ها از سوي خانواده ها بود.

اخيرا هم که اين حرکت خزنده فرهنگي ، با توليد و عرضه پلاک ها، مدال ها و آويزهايي با نوشته ها و تصاوير مختلف ، خود را از محدوده سني کودک و نوجوان به جوانان رسانده ، شايد موضوع آن قدر بزرگ نشده ، تا در معرض ديد قرار گيرد. در اين ميان در سطح آموزش و پرورش ، مسئولاني که هر سال در شروع فصل بازگشايي مدارس، مقررات مربوط به نوع ، رنگ و طرح لباس و مانتوي دانش آموزان را به خانواده ها اعلام مي کنند ، مي توانند با علم به اين حرکت خزنده فرهنگي بيگانه، درباره تصاوير و علايم کيف و لوازم التحرير دانش آموزان نيز اقدامي فرهنگي انجام دهند.

پدر ومادر هاي تبياني :

اگر مي خواهيم فرزندانمان با فرهنگ غني اسلامي - ايراني آشنا شوند ، بايد اولين گام را خودمان برداريم .هيچ کدام از سي دي هاي موجود در بازار جاي قصه هاي زيبايي که با کلام دلنشين شما براي کودکانتان عنوان شود را نمي گيرد.

بهتر است براي فرزندانمان وقت بگذاريم ،فکر کنيم ،شخصيت هاي اسطوره اي مان را به زبان آنان ،به ايشان نشان دهيم

و به ديگران اجازه ندهيم از آن سوي مرزها تخيل ،خواب ،آرزوها و دنياي کودکانمان را تصاحب کنند. 

نمونه هايي از اين قصه ها را مي توانيد در بخش کودک ونوجوان تبيان ببينيد.

بخش خانواده و زندگي

منبع خبر : روز نامه ي ابتکار - ايسنا