تربيت و تعليم فرزندان از ديدگاه حضرت رسول اکرم (ص)

در زندگي خانوادگي از مهمترين مسائل که پدر و مادر مي بايست به آن توجه کامل داشته باشند مسئله تربيت و آموزش علم  و دانش به فرزندان است.

پدر و مادر مي بايست به فرزندان صالح و نيکوکار خويش شخصيت داده و احترام گذارند، از مصاديق اعانت و ياري فرزندي بر نيکوکاري اين است که پدر و مادر از دوران کودکي، بلکه قبل از تولد فرزند، با مهيا نمودن محيط سالم، زمينه را براي رشد و تکامل وي آماده نمايند. چرا که کوچکترين رفتار و گفتارشان در نوزاد موثر است و امروزه ثابت شده است که تمام سخنان و رفتار انسانها، فراتر از نوزاد، حتي در تمام اجسام پيرامون وي تاثيرگذار است.

مقام فرزند

حضرت رسول اکرم (ص) در تبين جايگاه فرزندان امتش در جان آفرينش مي فرمايد "هر آينه نوزاد امتم نزد من محبوب تر از آنچه خورشيد بر آنان مي تابد مي باشد"

در وجود انسان ها بذرهاي سعادت و خوشبختي نهفته است که با پرورش صحيح، هر يک از آنها شجره طيبه خواهد بود که در تعالي و کمال انسان نقش بسزايي دارد که يکي از آن بذرهاي سعادت داشتن فرزند صالح است که پيامبر فرمودند:

"از سعادت انسان داشتن دوستان صالح و فرزند نيکوکار است."

اين گونه روايت کم نيست، محيط خانواده را مطمح نظر قرار داده است، يعني محيط خانواده اي که مشحون از ارزشهاي پاک الهي و معنوي است چون بهشت، گل هاي خوشبو در بر دارد و فرزند صالح يکي از آن گل هاي خوشبوست که در محيطي بهشت گونه که پدر و مادر به وجود آورده باشند شکوفا مي شوند.

فرزند منهاي آداب اکتسابي او از جامعه، بيانگر فرهنگ و اخلاق و ايمان و ارزش هاي حاکم نهادينه شده بر وجود والدين و خانواده است. چرا که پدر و مادر بذر کمالات وجودي خويش را در وجود فرزندشان پروش مي دهند، فرزندان، آنگونه که مي خواهيم پرورش نمي يابند، بلکه آنگونه که هستيم، خواهند بود و از اين رو است که پيامبر اعظم(ص) فرمودند خداوند متعال فرزند را با فطرت سالم  سعادتمند به انسان عطا مي فرمايد و اين والدين هستند که او را آنگونه که خود هستند بدبخت و گمراه مي کنند.

پيامبر اکرم (ص) بر کوشا بودن پدر و مادر و تربيت فرزندان دستور داد و فرمودند: فرزندانتان را گرامي بداريد و آنان را به آداب نيکو بيارائيد.

يکي از مصاديق مهم اکرام فرزندان و تربيت او تشويق و ترغيب وي به نماز و ارتباط با آفريدگار يکتا مي باشد.

يکي ديگر از آداب مهم تربيت فرزند انتخاب نام نيک است. اسامي اعضاء خانواده نشانگر ارزشهاي حاکم بر آن خانواده است، حتي فراتر از خانواده، به روحيه ملت ها از نام هاي آنها مي توان پي برد. چه بسيار فرزنداني که بخاطر اشتباه پدر و مادر خود در انتخاب اسم و تربيت آداب نادرست، در جامعه به افت شخصيت دچار شده اند نام انسان در تربيت و سرنوشت زندگي تأثير بسزايي دارد.

حضرت رسول (ص) به امير المومنين(ع) مي فرمايند:

علي جان! حق پدر بر فرزند اين است که نام خوب براي او گذارده و نيکو ادبش کند و در جايگاه و موقعيت اجتماعي شايسته قرار دهد.

تربيت قبل از آموزش

مهمترين هدف دين مقدس اسلام، تربيت و تهذيب افراد جامعه انساني است تا اجتماع بشري از ناپاکي ها و آلودگيهاي روحي و رواني پاک شود. همان طور که روشن است بدون تربيت و تهذيب، علوم  و دانش و حکمت آموختن به انسانه ضمن اينکه ثمره اي براي ايجاد مدينه فاضله ندارد مخرب نيز هست. در اين راستا امام خميني(ره) مي فرمايند:

آن چيزي که دنيا را تهديد مي کند سلاح ها و سرنيزه ها  موشکها و امثال اين نيست آن چيزي که دارد اين سياره را در سراشيبي انحطاط قرار مي دهد، انحراف اخلاقي است، اگر انحراف اخلاقي نباشد، هيچ يک از اين سلاحهاي جنگي به حال بشر ضرر ندارد. آن چيزي که دارد اين انسانها را و اين کشورها را رو به هلاکت  رو به انحطاط مي کشاند اين انحطاط هايي است که در سران کشورها در دست به کارهاي اين حکومت ها، از انحطاط اخلاقي دارد تحققي پيدا مي کند  همه بشر را دارد سوق مي دهد به سراشيب انحطاط.

پيامبر گرامي اسلام پس از اينکه برنامه تزکيه  تهذيب و تربيت انسان ها را در دستور کار خويش قرار داد با نبود امکانات آموزشي و تربيتي امروزه انسانهاي نمونه اي را در آن مدت کم همچون حضرت علي(ع) و حضرت فاطمه(س) به عالم بشريت تحويل داد که امام علي(ع) در اين باره فرمودند:

به تحقيق شما مقام و منزل مرا نزد رسول خدا (ص) مي دانيد که مرا در کودکيم در دامنش بزرگ نمود و مرا به سينه مبارکشان مي چسباندند و رايحه خوش خود را به مشام من  مي رساندند لقمه را به دهان من مي گذاشتند و ازمن دروغ در گفتار و اشتباه در رفتار نديدند.

من همواره چون فرزند در کنار مادر با پيامبر بودم، حضرت هر روز بيرق و پرچمي از مکارم اخلاقي را در وجودم مي نشاند و مرا فرمان مي دادند که پيرويش کنم.

جوامع انساني تاکنون با صرف بودجه هاي کلان براي نظام آموزشي، نتوانسته اند چون امام  علي(ع) و ديگر معصومين که در مکتب تعالي بخش حضرت رسول (ص) پرورش يافته اند، به عالم انسانيت تحويل دهند.

البته گمان نشود نيل به کمالات براي غير معصومين(ع) ميسر نيست، زيرا هر انساني به اندازه سعه ي وجودي و تلاش خويش با خوشه چيني از اين مکتب تعالي بخش مي توانند به کامل شايسته خود به نحو احسن قائل شود، بدون شک انسانهاي والا پروش يافته خانواده هايي هستند که راحيه دلپذير مکتب تعالي بخش حضرت رسول اکرم(ص) در آن ها به مشام رسيده است.

محبت به کودکان

کودکان ما در طول زندگي بايد از بيشترين محبت ممکن برخوردار باشند، چرا که پيامبر خدا(ص) با سيره و کنش خويش و رهنمودهاي نوراني به پيروان خود، به آن امر فرمودند:

پيامبر (ص) صبحگاهان دست مبارکشان را بر سر فرزندان و اولاد ايشان مي کشيدند. در روايتي آمده است:

روزي نماز جماعت را زود تمام نمودند و حاضران علت آن را پرسيدند ايشان فرمودند مگر صداي گريه کودک را نشنيديد. پيامبر بزرگ اسلام با آن جايگاه رفيعشان چگونه به تمام امور با دقت برخورد مي کردند.

و در روايتي ديگر: هر بوسه پدر و مادر بر فرزند را خداوند متعال حسنه اي مي نويسد و هر که فرزندش را شاد کند خداوند در روز قيامت بر او لباس پوشانده که از نور آن، چهره اهل بهشت درخشان مي شود.

در اظهار مهر و محبت به کودکان و فرزندانتان، مهمترين نکته، وعده هاي پدر و مادر به فرزندان است. و پيامبر گرامي اسلام در اين باره مي فرمايند: کودکان را دوست داشته باشيد با ايشان مهرباني کنيد و هرگاه به ايشان وعده اي داديد به وعده خود وفا کنيد زيرا آنان روزي خود را از شما مي دانند.

از ديگر مشکلاتي که گريبان گير خانواده ها مي باشد، همسان نبودن رفتار پدر و مادر با فرزندان و عدم توجه به اقتضاي سني آنان مي باشد، از اينرو پيامبر اکرم(ص) فرمودند: هر کس که کودکي دارد بايد با او به کودکي رفتار کند.

اجتماعي بودن فرزندان

در مکتب تعالي بخش اسلام رهبانيت و گوشه گيري و بدور بودن از اجتماع انسانها مورد نکوهش قرار گرفته و از آن نهي شده است، چرا که پيامبر خدا فرمودند:

انسان موجودي اجتماعي است و دين مقدس اسلام به حضور انسانها در اجتماعات ترغيب و تاکيد نموده است.

يکي از مهمترين وظايف پدر و مادر و مسئولان فرهنگي و آموزشي، نهادينه نمودن آداب و تربيت اجتماعي اسلام در عامل با همنوعان است که نقطه آغازين اين ارتباط، بنابر آموزه هاي ديني، بايد سخن از صلح و صفا و صميمت باشد که در سلام دادن به هم، نمود يافته است و در بيان چگونگي نهادينه ساختن آن ارزش در جامعه بشري، پيامبر (ص) فرمودند:

که تا زنده ام سلام دادن بر کودکان را ترک نخواهم نمود تا به صورت سنت نهادينه شده در جامعه در آيد.

اگر به اين موضوع از زاويه ديگر بنگريم، خواهيم ديد که حضرت رسول (ص) با عمل خويش به جهانيان آموزش داد که انسانها! اي جوامع بشري! اگر مي خواهيد جامعه اي را مشحون از صلح و صفا و سلام و صميميت داشته باشيد، از خود شروع کنيد خويش را به آداب زيبا زينت داده و به آنچه مي گوئيد عمل کنيد تا فرزندانتان خوب تربيت شوند

                                                         برگرفته از کتاب "پيامبر اعظم (صلي الله عليه و آله) شمع جمع آفرينش"