تاثیر نماز بر شخصیت ظنین(پارانوئید)
تاثیر نماز بر شخصیت ظنین(پارانوئید)
یا ایها الذین آمنوا اجتنبوا كثیرا من الظن ان بعض الظن اثم …
شاید بد نباشد "شخصیت پارانوئید"(Paranoid Personality) را به "شخصیت ظنین" ترجمه نماییم، چرا كه مبتلایان به این اختلال، دچار سوء ظن عمیق و عدم اعتماد نسبت به بسیاری از اطرافیان خود می باشند (1) . این اختلال كه معمولا در آقایان بیش از خانم ها دیده می شود، در اوایل جوانی آغاز می گردد و در جامعه ما با عناوین مختلفی مثل بدبین، متعصب یا دل سیاه! و ... شناخته می شود.
مبتلایان به این عارضه، كارهای اطرافیان شان را برای خود به شدت تحقیر كننده یا تهدید آمیز می دانند و پیوسته نگران نوعی آسیب دیدن یا سوء استفاده از جانب دیگران هستند. این افراد با این كه به كرات، وفاداری و قابل اعتماد بودن دوستان و خویشاوندان خود را مورد ارزیابی و پرسش قرار می دهند، اما با این وجود باز هم به دوستی و همراهی آنان شك دارند.
مسئله شایع در مورد مبتلایان به این بیماری، شك و سوء ظن دائمی و بدون دلیلی است كه در مورد وفاداری همسران خود به خرج می دهند و پیوسته در جستجوی شواهدی از خیانت همسران خود برمی آیند. به این ترتیب رفتار آنها پیوسته در اطرافیان شان ترس و تعارض ایجاد می كند و به طور كلی این بیماران در زمینه كار و زندگی با دیگران دچار مشكلات همیشگی هستند و مسائل شغلی و زناشویی فراوانی برایشان ایجاد می شود. چرا كه آنها در بسیاری از مسائل ساده و خوش خیم زندگی، نشانه هایی از تحقیر یا اهانت می یابند. مثلا تصور می كنند كه فلان همسایه به قصد آزارشان ظرف زباله را دم در گذاشته است!
در مورد درمان این بیماری، دانش پزشكی چندان توفیقی نداشته است و چه بسا كه این بیماری در تمام طول عمر فرد برطرف نشود، اما آیین اسلام، كثیر الظن بودن را نوعی گناه به حساب می آورد و در واقع مهر تایید بر بیمار بودن این افراد می زند. پس می توان انتظار داشت هر دستور اسلامی از جمله نماز كه گناه را از انسان دور می كند، در زدودن بیماری گناه آلود نیز موثر واقع شود. (2)
همان طور كه اشاره كردیم شروع این اختلال در آغاز جوانی می باشد، یعنی زمانی كه چند سالی از وجوب فریضه نماز گذشته است و انسان نمازگزار سال هاست كه در نماز خود "الحمدلله رب العالمین" گفته است و خدای را به بزرگی و احاطه كامل بر جهان و جهانیان ستوده است و بدین ترتیب این باور را در وجود خویش ملكه ساخته است كه"جهان را صاحبی است به نام خدا، كه برگی بی اذن و اجازه او از درخت بر زمین نمی افتد" و با زمزمه مداوم "ایاك نعبد و ایاك نستعین" بدین باور قلبی رسیده است كه همه كارهای خود، همه زندگی خود و همه هستی خودش را فقط به خدایی این چنین قدرتمند بسپرد و از هیچ اتفاق ناگواری، نگران نباشد.
تكرار این باور عمیق ایمانی، بارها و بارها در طی شبانه روز، نمازگزار را بدان جا می رساند، كه حتی اگر در اطرافیان خود رفتاری را تهدید كننده یا تحقیر آمیز بیابد و یا به سوء ظنی در رابطه با همسر یا بستگان خود برسد، با تكیه بر همان نماز و ایمان، از سوء ظن گناه آلود بپرهیزد و حساب کار را به پروردگار متعال و منتقم بسپارد.
به قول حافظ شیرازی:
كار خود گر به خدا بازگذاری حافظ ای بسا عیش كه با بخت خدا داده كنی
با توجه به این كه سن شیوع و شروع این اختلال در آغاز جوانی و سال ها پس از وجوب نماز است، بروز این اختلال در نمازگزاران به مراتب کمتر از افراد تارك الصلوه می باشد.
پی نوشت ها:
(1) مطالب علمی این مقاله از ترجمه سیناپس كاپلان ـ سادوك جلد سوم صفحات 257 ـ 272 اقتباس شده است.
(2) اشاره به این نكته خالی از لطف نیست كه یك مزیت بسیار مهم برای بسیاری از تعالیم و فرایض اجتماعی اسلام، از جمله نمازهای جمعه و جماعت و همچنین آیین شكوهمند حج و حتی دستورهای اقتصادی اسلام مثل خمس و زكات، پرورش روح(رحماء بینهم) و افزایش دهنده ی مهر و محبت و در نتیجه دوری از سوء ظن و بدبینی نسبت به یكدیگر می باشد.