چندبرداشت از زندگی معلم اخلاق/یادگاری ماندگار استاد به شاگردانش چه بود؟

اخلاق و اخلاق‌مداری نکته‌ای است که این روزها باوجود گسترش فضای اجتماعی و افزایش گستره‌ی ارتباطات افراد بیش‌ از پیش در تعاملات به آن نیازمندیم، اما متأسفانه شاهد فقدان آن در عرصه‌های مختلف جامعه هستیم. آیا غیر از این است که برای قرار گرفتن در مسیر صحیح زندگی نیازمند وجود استاد و راه بلدی هستیم که خود طی طریق کرده و اندوخته‌هایی را کسب کرده باشد؟ کم نداشته و نداریم این‌گونه اساتیدی که اگر پای درس آن‌ها رفته و در مکتبشان تلمّذ داشته باشیم نکات ارزشمندی را کسب خواهیم کرد. اما در این میان، درست در چنین ایامی بود که "شهر تهران" داغدار یکی از برجسته‌ترین اساتید اخلاق خود شد به‌طوری‌که تا امروز کسی نتوانسته جای خالی او را پر کند.  دی ماه سال 91 که مصادف با اربعین حسینی، تعداد کثیری از مردم، خصوصاً جوانان عزادار مردی از جنس معنویت و نور شدند. مردی که تکیه‌گاه و پدر معنوی این جوانان بود و حالا همه از خود می پرسیدند؛ «از این به بعد در جلسات اخلاق چه کسی شرکت کنیم و شب‌های احیا کجا برویم؟»؛ چرا که هر سال دلشان به این خوش بود که در کنار جمعیت هزار نفری که در مسجد جامع حضور داشتند، شنوای مواعظ پیرمردی باصفا، اهل عمل و بی‌غل و غش بودند. کسی که دلسوزانه بعد از نماز ظهر به دردودل‌های مردم در مسجد جامع گوش می‌داد و با آن‌ها حرف می‌زد. استاد اخلاقی بزرگ که عمری را در مسیر سرشار از نورانیت و خدمت به دین و اخلاق گذراند و در این مسیر شاگردان بسیاری را در مکتب و مسیر اهل‌بیت (ع) تربیت کرد. بله، او کسی نبود جز  «آیت‌الله‌شیخ مجتبی تهرانی». فردی معتقد و با اخلاص که زندگی خصوصی و ظاهری او تفاوتی نداشت. آیت‌الله مجتبی تهرانی نه حقوق‌بگیر دولت بود و نه منصب دولتی داشت، اما به‌قدری تأثیرگذار و توانا بود که بسیاری از شخصیت‌های صاحب‌منصب در دولت و علما از کلاس‌های اخلاق وی بهره می‌بردند.

ارتباط نزدیک و صمیمی با جوانان

با وجود تفاوت سنی زیاد میان حاج آقا مجتبی و بسیاری از مستمعین مجلس، با این وجود رابطه گرم و صمیمی بین آن‌ها حاکم بود. به نظر می‌رسید عاملی که موجب ایجاد این جاذبه می‌شد، بهره‌مندی کم‌نظیر این استاد برجسته از دین و معارف اهل‌بیت بود. از طرف دیگر وی مصداق بارز این سخن معصوم بود که؛ "کونوا دعاة الناس به غیر ألسنتکم" وی هرگز چیزی را که به آن اعتقاد نداشت، مطرح نمی‌کرد و به موردی اشاره نمی‌کرد جز آن که خود به آن عمل کرده بود. "محسن اسماعیلی" شاگرد 30 ساله حاج آقا مجتبی در گفتگوی خود با "تبیان" در خصوص ارتباط نزدیک جوانان با حاج آقا گفت؛ یک بار که برای مراسم شب قدر به مسجد جامع بازار رفتند جوانی جلوی ایشان را گرفت و با لحنی ساده گفت؛ آقا برای من دعا کنید حاج آقا اشک در چشمانشان جمع شد و گفت خدا می‌داند من فقط به عشق شما جوانان و برای دعا کردن برای شما جوانان می‌آیم. "اسماعیلی" در ادامه گفت؛ هر وقت که برای رفتن به مسجد از خانه بیرون می‌آمدند ابتدا روبه‌قبله می‌ایستادند و به خدا با زبانی ساده می‌گفتند؛ خدایا جوانان با امید می‌آیند آبروی مجتبی را نبری و کسی را دست خالی برنگردانی. به من هم می‌گفتند که با خدا ساده صحبت کن."سید علی گلپایگانی" از دیگر شاگردان حاجآقا که در دروس اصول و فقه ایشان کسب معرفت کرده در رابطه با ارتباط جوانان با این استاد اخلاق گفت؛ "استاد در محله بازار که حرکت می‌کرد، دخترهای دبیرستانی که سر و وضع عجیبی داشتند، مقابل ایشان احترام می‌کردند و به استاد سلام می‌دادند. یک بار فردی تعریف می‌کرد که اصلاً از لحاظ روحی حال خوبی نداشتم و نمی‌دانستم نماز بخوانم یا آن را کنار بگذارم؟ همین‌طور حیران بودم که خودم را در مسجد جامع بازار دیدم و برای نماز جماعت پشت حاج‌آقا مجتبی قرار گرفتم. بعد از تمام شدن نماز، حاج‌آقا برگشت و رو به من کرد. ایشان اصلاً من را نمی‌شناخت و ندیده بود. اما گفت: بالاخره آمدی؟"(1)

دور بودن از مرید و مریدبازی

"میثم مطیعی" از کسانی بود که به حاج‌آقا ارادت خاصی داشته و ایشان را پدر معنوی خود معرفی می‌کند، در توصیف ویژگی‌های اخلاقی حاج‌آقا گفت؛ "ایشان با اینکه خیلی مرید داشتند اما مریدباز و مریدپرور نبودند. باور کنید مریدانشان حاضر بودند هر کاری برای ایشان بکنند چون واقعاٌ حیات معنوی‌شان را مدیون حاج‌آقا بودند. آن چیزی که ما را شیفته حاج‌آقا می‌کرد و به نظرم خیلی‌ها را نیز شیفته ایشان کرده کرامت داشتن و خوارق عادات و کارهای عجیب‌وغریب نبود؛ بلکه تربیت عملی ایشان بود که با عملشان تربیت می‌کردند."(2)

توسلات خاص به اهل‌بیت

"حاج احمد چینی" به‌عنوان کسی که از سال‌های قبل از انقلاب خدمت حاج آقا مجتبی تهرانی بوده و در جلسات درس اخلاق و فقه و اصول شرکت می‌کرده در گفتگوی خود با "تبیان" گفت: من در جلسات ایشان مداحی می‌کردم و تا زمان رحلتشان در خدمت ایشان بودم. حاج‌آقا علاقه عجیبی به توسلات اهل‌بیت مخصوصاً احترام خاصی به جلسه امام حسین (ع) داشتند. توسلات ایشان عجیب و نمونه بود. در مواقع خوانده شدن روضه به‌قدری منقلب می‌شدند و اشک می‌ریختند که وصف شدنی نیست. مقید بودند بعد از سخنرانی‌شان در مراسم مداحی و توسلی برقرار باشد و خودشان هم بعد از سخنرانی تا اتمام مداحی و توسلات می‌نشستند و پاسخ به سؤالات را به بعد از برنامه موکول می‌کردند.در میان توسلات، حساسیت خاصی به توسل به حضرت زهرا (س) داشتند. به‌طوری‌که در شب‌های قدر یک شب را اختصاص به توسل به حضرت قرار می‌دادند. آخرین سالی که خدمت ایشان احیای شب‌های قدر را داشتیم، در همان سال توسل ایشان به حضرت زهرا (س) و اینکه خودشان به خواندن شعر درباره حضرت پرداختند، بسیار عجیب و حساس بود به‌طوری‌که هم خودشان و هم مردم بسیار منقلب شدند.

حساس و عامل به مسائل شرعی

از ویژگی‌های بارز و نمونه این استاد ارزشمند به‌تصریح همه شاگردان و کسانی که با ایشان حشرونشری داشتند، تعهد و تقید به امورات دینی بود. به طوری که این توجه را به شاگردان خود هم انعکاس داده و آنان هم به این ویژگی آراسته بودند. "حاج احمد چینی" در رابطه با مراقباتی که حاج‌آقا در رابطه با آزار و اذیت دیگران داشتند ادامه داد: با توجه به اینکه جلسات حاج‌آقا مجتبی بسیار شلوغ و پرجمعیت بود، ایشان بسیار توجه داشتند که صدای بلندگو از فضای مجلس بیرون نرفته تا موجبات آزار و اذیت برای کسی فراهم نشود. از طرف دیگر با توجه به اینکه جوانان زیادی با موتور به مراسم ایشان می‌آمدند، فرموده بودند که پارکینگ و مکانی تعبیه شود که موتورها آنجا قرار بگیرد تا موجبات اذیت همسایگان ایجاد نشود.

 

یادگارهایی معنوی از یک استاد اخلاق

مداح برنامه‌های حاج‌آقا مجتبی توسلات حاج‌آقا را الگویی برای مردم مخصوصاً جوانان در ارتباط‌گیری با اهل‌بیت توصیف کرد: یکی از نکاتی که می‌تواند به‌عنوان درس برای ما قابل توجه باشد ارتباط و توسلات ایشان با اهل‌بیت بود. به‌طوری‌که در مشکلات توسلات عمیقی پیدا می‌کردند که گاهی به‌صراحت مطرح  می‌کردند که برای فلان مشکل خدمت امام رضا (ع) رسیدم و متوسل شدم.  "اسماعیلی" عضو مجلس خبرگان و از اعضای حقوقدان شورای نگهبان،  ارتباط و توجه حاج‌آقا مجتبی با امام رضا (ع) را اینگونه توصیف کرد: "آقا می‌فرمودند همه چیز من از امام رضا (ع) است. اهل مسافرت نبودند اما زیاد به مشهد سفر می‌کردند. معتقد بودند باید زیاد به مشهد رفت و کم ماند. قبل از ایام ماه رمضان  به حرم امام رضا (ع) می‌رفتند و می‌گفتند که من به امام رضا (ع) می‌گویم آقاجان من قرار است 30 شب برای مردم صحبت کنم شما مراقبم باشید تا حرف اشتباهی نزنم."(3)

آداب زیارت

این استاد دانشگاه در بیان نکاتی که از حاج‌آقا می‌توان به عنوان یادگاری همیشه همراه داشت، ادامه داد؛ "برای حاج‌آقا آداب زیارت بسیار مهم بود همیشه می‌فرمودند به زیارت که می‌روید تا به حرم نرسیده‌اید استغفار کنید؛ زیرا بعد از استغفار از در حرم که وارد شوی هرچه هستی قبولت کرده‌اند، بعد که از در حرم داخل رفتید فقط صلوات بفرستید، چون صلوات بهترین هدیه است. نکته دیگری که در آداب زیارت می‌فرمودند این بود که از داخل مسجد به حرم بروید؛ زیرا همین عبور دلتان را آماده می‌کند و تأکید داشتند که اگر حاجتی از آقا دارید پایین پای مبارک ایشان بایستید؛ زیرا بی‌ادبی است و خلاف ادب است اگر چیزی از ایشان بخواهی و بالای سرشان بایستی."(4)

دستورالعملی برای فرزنددار شدن

مثم مطیعی دستورالعملی در رابطه با فرزند‌دار شدن از حاج آقا مجتبی نقل کرده و گفت: "با حاج‌آقا در مورد بچه‌دار شدن، آداب و ادعیه، زیارت رفتن و.. دستورالعمل‌های خاصی داشتند. بنده برای بچه‌دار شدن چند مرحله خدمت ایشان رفتم. اولین بار رفتم و عرض کردم توصیه‌ای می‌خواهم برای اینکه خدا به ما اولاد سالم و صالح عطا کند. فرمودند که آفرین خوب کردی که اول پیش من آمدی. بهترین زمان سال برای انعقاد نطفه ماه رمضان است آن‌هم نزدیک به نیمه‌های ماه رمضان. چون هم پدر و هم مادر روزه گرفته‌اند و حالت تلطیف روحی پیدا کرده‌اند. از نظر تغذیه مادر خیلی رعایت کند و هر چیزی را نخورد. فرمودند مسئله توسل خیلی مؤثر است و توسل کنید که این خصوصیات 5 گانه ای را که می‌گویم خدا به شما عطا کند که یکی در مورد سالم بودن فرزند است."(5)پی نوشت:1- به نقل از خبرگزاری مهر در مراسم رونمایی از كتاب «حاج آقا مجتبی»2- به نقل از خبرگزاری مشرق 3- به نقل از برنامه ضیافت شبکه قرآن و معارف سیما 4- به نقل از برنامه ضیافت شبکه قرآن و معارف سیما 5-به نقل از خبرگزاری تسنیم

---