اخلاق رضوی

مصطفی دلشاد تهرانی، استاد دانشگاه و پژوهشگر نهج البلاغه در یادداشتی به مناسبت شهادت امام رضا(ع) به ضرورت الگوگیری از سیره آن حضرت پرداخته است: در منابع روایی از جمله کافی و عیون اخبارالرضا گزارش‌هایی درباره اخلاق امام رضا (ع) وجود دارد که بسیار آموزنده است.

از جمله گزارش شده که آن حضرت هرگز در سخن‌گفتن با کسی درشتی نمی‌کرد، هرگز سخن کسی را پیش از به پایان‌بردن قطع نمی‌نمود، هرگز درخواست کسی را که قادر به انجام‌دادن آن بود، رد نمی کرد، هرگز پاهای خود را پیش همنشین‌اش دراز نمی‌کرد، هرگز درباره کسی زشت نمی‌گفت، چون سفرهٔ غذا پهن می‌شد، با همه خدمتگزاران خودش بر سر یک سفره می‌نشست.

روایت شده که شخصی به آن حضرت گفت به خدا سوگند در روی زمین از جهت نسب کسی از شما بالاتر و برتر نیست. امام (ع) گفت: تقوا  به آن‌ها برتری داد و فرمانبرداری خدا آن‌ها را به آن مقام و پایه رساند.

گزارش شده که شخص دیگری به آن حضرت گفت: به خدا سوگند شما بهترین مردمانید. امام (ع) گفت: ای فلان سوگند مخور. بهتر از من کسی است که برای خدا فرمانبردارتر و از نافرمانی خدا دورتر و پروادارتر باشد. به خدا سوگند این آیه نسخ نشده. سپس آیه ۱۳ سوره حجرات را تلاوت کرد که: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی‏ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ»

گزارش شده که یاسر خادم نقل کرده که روزی خدمتگزاران حضرت مشغول خوردن میوه بودند و برخی از آن‌ها میوه را به تمامی نمی‌خوردند و آن را نیمه‌خورده دور می‌انداختند. حضرت به آن‌ها فرمود: سبحان الله. اگر شما از آن بی‌نیازید، هستند کسانی که به آن نیازمندند. میوه‌ها را به آن‌ها بخورانید.

توجه به همین ظرائف رفتاری و اخلاقی راهگشاست و نباید از کنار چنین ظرائف اخلاقی، به راحتی گذشت. خداوند ما را از پیروان واقعی آن پیشوای اخلاق قرار دهد. إن شاء الله

آداب مناظره در الگوی مباحثات امام رضا(ع)

امام رضا(ع) الگوی گفت‌وگوی بین‌ادیانی است. از میان گفت‌وگوها، مباحثات و مناظرات نقل‌شده، میان امام رضا (ع) و سران و بزرگان فرقه‌ها و صاحبان ادیان و مذاهب در منابع مختلف، بر اساس آن مقدار که قابل اعتماد است، نکات بسیار ارزنده‌ای در آداب گفت‌وگو و مناظره و بحث می‌توان استخراج کرد که به مهم‌ترین این آداب براساس اخبار و احادیث یادشده اشاره می‌شود:

١. هدف از گفت‌وگو و مناظره محکوم‌کردن نیست، بلکه راه‌یابی به حقیقت هدف است.

۲. لازمۀ گفت‌وگو و مناظره، احاطۀ علمی به موضوع است.

۳. در گفت‌وگوی بین ادیان و مذاهب، آگاهی دقیق به متون ادیان و مذاهب ضروری است.

۴. در گفت‌وگو و مناظرات بین ادیان و مذاهب، نیاز به زبان مشترک است.

۵. در سخن و استدلال، جای هیچ‌گونه درشتی در سخن و بیان نیست.

۶. در گفت‌وگو و مباحثه و مناظره، رعایت احترام اشخاص به تمام‌معنا ضروری است.

۷. هنگام گفت‌وگو و مناظره، از هرگونه قطع‌کردن سخن طرف مقابل باید پرهیز شود.

۸. در ضمن گفت‌وگو و مناظره، باید به سوی زدودن شک و تحیّر در مباحث پیش رفت.

۹. پیشرفت گفت‌وگو و مناظره، در گرو کنار زده‌شدن پرده‌های ابهام از مسائل است.

۱۰.لازمۀ پیشرفت گفت‌وگو و مناظره، زدودن شبهه‌هایی است که از پیش در ذهن اشخاص ایجاد شده است.‌

۱۱.لازمۀ گفت‌وگو و مناظرۀ منطقی، تصویرسازی درست از واقعیت‌ها و حقایق است.

۱۲.گفت‌وگو، مباحثه و مناظره، نیازمند استدلال‌های قابل فهم است.

۱۳.مناظره زمانی به درستی پیش می‌رود که مسائل به درستی تبیین شود.

۱۴.روش‌های بحث باید روش‌هایی لطیف باشد.

۱۵. در گفت‌وگو راه را بر گفت‌وگوکننده نباید بست و باید او را در طریق بحث آزاد گذاشت تا در راهی که می‌خواهد پیش رود و به جایی برسد که ایراد نظر خود را دریابد.

۱۶.لازمه گفت‌وگو حوصلۀ فراوان و حلم‌ ورزیدن است.

۱۷. در گفت‌وگو و مناظره، به هیچ‌روی نباید از ادب، نزاکت، مدارا و ملایمت دور شد هر چند که طرفِ گفت‌وگو و مذاکره به جدل بپردازد.

---

منبع : خبرگزاری مهر