عروسک قوم ترکمن ثبت می شود

لیلا کفاش زاده از ثبت ملی قورچوق عروسک قوم ترکمن در فهرست میراث ناملموس خبر داد و افزود: تاکنون «دوتوک» عروسک خراسان جنوبی، «دهتولوک» عروسک قشم، «لیلی بازبازک» عروسک متحرک، «تکم» عروسک آیینی نوروزی، «بوکه بارانه» عروسک باران خواهی، «بی‌بی کگ» عروسک آیینی اقوام زرتشتی و عروسک‌های قاشقی خراسان رضوی در فهرست آثار ناملموس ثبت شده‌اند. «قورچوق» عروسک قوم ترکمن نیز به زودی در فهرست آثار میراث ناملموس کشور ثبت خواهد شد.

مسئول دفتر پژوهش و آموزش کودکان و نوجوانان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به این که بعضی معتقدند ثبت در فهرست میراث ملی و حتی جهانی تنها باعث موزه ای شدن پدیده ها می شود بدون آن که به زنده و جاری بودن آن کمک کند گفت: ما امروز در ظرف خاتم یا کاسه قلمزنی غذا نمی خوریم اما نمی توانیم مانع ثبت و ضبط این دو هنر شویم. در ارتباط با عروسک های بومی هم این واقعیت ناخوشایند وجود دار که بچه های امروز، این عروسک ها را نمی شناسند و از ان استقبال نمی کنند اما به این بهانه نمی توان شیوه ساخت این عروسک ها و شکل و شمایل شان را ثبت نکرد.

به گفته کفاش زاده، هدف از ثبت عروسک های بومی این نیست که بچه ها با آن بازی کنند بلکه این است که توجه مردم به این نکته جلب شود که یک زمان پدر و مادرها برای فرزندان خود، عروسک درست می کردند بلکه خود آنها هم به ساخت عروسک برای بچه هاشان تشویق شوند با این کار هم شیوه ساخت عروسک های بومی احیا می شود و به زندگی خود ادامه می دهد هم مادر، به لحاظ روانی، این اطمینان را به فرزند خود می دهد که هیچ وقت تنها نیست و همیشه تکه ای از او با بچه است.  

این کارشناس و پژوهشگر میراث فرهنگی به این که عروسک‌های بومی و یا مردم ساخت به عروسک‌هایی اطلاق می‌شود که توسط جوامع محلی و با مواد و مصالح ساده بومی برای بازی کودکان ساخته می‌شود اشاره و بیان کرد: گرچه این عروسک‌هابرای فروش و یا عرضه عمومی ساخته نمی شوند اما حمایت و گسترش این هنر بومی می‌تواند تاثیر شایانی بر اعتلای فرهنگی جوامع و زنده نگه داشتن خرده فرهنگ‌ها بگذارد و البته معرفی این عروسک ها به بچه ها درگرو یک عزم و اراده ملی است. یعنی متولیان فرهنگی باید در قالب داستان و پویانمایی و فیلم، عروسک ها و دیگر عناصر بومی را به بچه ها معرفی کنند.

کفاش زاده در ادامه بیان کرد: طبیعی است که بچه ها بین دیزی و پیتزا، دومی را انتخاب می کنند چون این غذا را بیشتر می شناسند؛ اسم های عجیب و غریبی که روی انواع پیتزا و فست فودهای دیگر گذاشته می شود با آبگوشت و غذاهای سنتی فرق دارد و این خانواده ها، مربیان، معلمان آموزش و پرورش و دیگر نهادهای متولی کودک هستندکه در قالب قصه و با زبانی شیرین بچه ها را با غذاهای سنتی آشنا کنند و لذت این غذا را به انها بشناسانند.

به گفته مسئول دفتر پژوهش و آموزش کودکان و نوجوانان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، در قالب ساخت یک عروسک می توان نحوه لباس پوشیدن، مشاغل اجتماعی، شیوه معماری و سکونت، آداب و رسوم و حتی حالات روانی سازنده را به مخاطب منتقل می‌کند. به عنوان نمونه وقتی سازنده عروسک ها بار دار است عروسک های چاق تری می سازد؛ همچنین اگر بارش در منطقه کم باشد و در آمد سازنده عروسک دچار رکود شده باشد، چهره عروسک‌ها از نشاط کمتری برخوردار است.

کفاش زاده در پاسخ به این که آیا «کارآواها» و ترانه هایی که به هنگام ساخت عروسک های بومی توسط افراد مختلف خوانده می شده نیز در فهرست ملی ثبت می شود گفت: ثبت این کارآواها برعهده ما نبوده ما تنها پرونده ثبت عروسک قوم ترکمن را برای ثبت آماده کرده ایم اما به مادران آداب و رسوم بچه داری و قصه مربوط به عروسک ها را آموزش می دهیم.

کفاش زاده در گفت و گو با خبرنگار سایت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری (richt.ir) با اشاره به گزارش های ارایه شده در این نشست افزود: ساخت عروسک ها توسط مادران و مادربزرگ های یک قوم و یا یک جامعه محلی از ایجاد گسست نسلی می کاهد. با ساخت عروسک ها و توجه به آداب ورسوم گذشته توجه کودکان را به هویت ملی خود جلب می کند و پرسش هایی در باره چیستی و چگونگی آنها ایجاد می کند.

---

منبع: مهر