پایگاه حج : مصاحبه با مقام بلندپایه دینی عربستان سعودی

شیخ صالح بن عبدالعزیز آل الشیخ:

تندروی و افراطی گری از پیاده کردن اصول شریعت اسلامی جلوگیری می کند

«شیخ صالح بن عبدالعزیز آل الشیخ» از مقامات عالی رتبه دینی عربستان سعودی در گفت وگو با روزنامه «الوطن» دیدگاه های خود را در مورد حوادث 11 سپتامبر، سلفی گری، وهابیت و تشیع تشریح كرد.

وی در تفسیر و تحلیل دلایل حوادث یازدهم سپتامبر گفت، كه برخورد دوگانه با مسلمانان و ظلم و ستم بر آنها در جاهای مختلف سبب شد كه برخی افراد گروه هایی تشكیل دهند و این حوادث را به وجود بیاورند.

این مقام سعودی گفت: ما در عربستان این حوادث را توجیه نمی كنیم و این انفجارها كه صورت گرفته و در كشور ما نیز اتفاق افتاده است با اصل شریعت و قرآن و سنت تضاد دارد.

وی با بیان اینكه برخی گروه های اسلامی و از جمله القاعده قبل از حوادث یازدهم سپتامبر تشكیل شدند و همه نیز به خطرات برخی از آنها آگاهی دارند خاطر نشان كرد كه نباید اندیشه ها، افكار و مذاهب به طور ساده تفسیر شوند بلكه باید با این مسایل با عمق بیشتر و دید واقع بینانه برخورد كرد تا پدیده هایی همانند القاعده روز بروز رشد نكند.

آل الشیخ در مورد طرح ملی برای مبارزه با تندروی در عربستان كه چندی پیش در رسانه ها اعلام شد، گفت: تهیه این طرح مراحل پایانی خود را می گذراندو هدف از آن به كارگیری تمام توان دولت و اقشار جامعه برای مبارزه با انواع تندروی است.

این مقام عربستان با بیان اینكه بدون تردید تندروی و افراطی گری از اعتدال و پیاده كردن اصول شریعت اسلامی جلوگیری می كند و میانه روی تنها راه تمسك مردم به دین خداست، گفت: طرح ملی مبارزه با تندروی در چارچوب این باور طراحی شده است.

وی گستره شركت افراد در اجرای این طرح را اقشار جامعه اعم از علمای دینی، ائمه جماعات، خطیبان مساجد، نویسندگان، روان شناسان، پزشكان، زنان، خبرنگاران و بازرگانان ذكر كرد.

آل الشیخ در جواب این پرسش كه پیاده كردن طرح مذكور به صورت یك مرحله ای و یا تدریجی است، گفت: وزارت اوقاف و امور دینی در حال بررسی نهایی طرح است و اگر دولت با این برنامه موافقت كرد اجرای آن سه سال به طول می كشد.

وی در مورد اتهام كشورهای غربی به مؤسسه های خیریه عربستان مبنی بر حمایت مالی آنها از تروریست ها گفت: به طور كلی عمل مؤسسه های خیریه، انسانی و داوطلبانه است. آنها در خارج از كشور در زمینه ساختن مساجد و سرپرستی ایتام و احداث مدارس و مراكز آموزشی اسلامی برای آموزش مسلمانان و آماده كردن آنها برای ورود به بازار كار تلاش می كنند.

ایشان اضافه كرد كه كار در مؤسسه های خیریه عربستان به دو قسمت اداره مركزی و شعبات خارجی تقسیم می شود و تاكنون اداره مركزی این مؤسسه ها دلیلی مبنی بر حمایت از اعمال تروریستی پیدا نكرده است.

وی در مورد نحوه هماهنگ كردن منابع سیاسی با اصول دینی گفت: باید یكسری كتاب های درسی در مدارس و دانشگاه ها در مورد سیاست دینی و نیز اهمیت گفت وگو در نظام های اسلامی تدریس شود زیرا در شرایط حاضر عده اندكی می فهمند كه دولت اسلامی بر اساس چه قوانینی شكل می گیرد.

وی در این زمینه اضافه كرد كه تعداد زیادی از افراد نمی دانند كه در كشورهای اسلامی زمینه اجتهاد در مسایل گسترده است و درك نمی كنند كه دولت اسلامی كنونی با گذشته آن تفاوت های بسیاری دارد و متناسب با منافع و اهداف پیشرفت كرده و متحول شده است.

آل الشیخ «ولاء» و «برائت» را موضوع عقیدتی خواند و افزود، از جمله مصادیق «ولاء» دوست داشتن مؤمن و دشمنی كردن با كافری است كه به مسلمانان خصومت می ورزد اما كافری كه میانه رو و دارای رفتار مسالمت آمیز باشد باید با او نیكی كرد.

وی ادامه داد كه در زمان حاضر واژه های مانند جهاد، تكفیر، بدعت و فسق به گونه های مختلف درك می شود، در حالی كه تمام این مفاهیم اساس شرعی دارند و باید مفاهیم ارائه شده از آنها بر پایه قرآن مجید و سنت پیامبر اكرم باشد.

شیخ صالح در مورد نحوه تبلیغات در عصر كنونی خاطر نشان كرد كه در تبلیغ، قانع كردن طرف مقابل و مخاطب قرار دادن اندیشه های وی بسیار مهم است و بر این امر باید شیوه ها و امكانات را متحول كرد.

وی تحول در شكل تبلیغ را نیازمند زمان دانست و اظهار عقیده كرد كه نهادهای عربستان در دوره اخیر متحول شده و توانسته اند دیدگاه خود را به بسیاری از مناطق جهان برسانند و مفهوم روشنی از دین ارائه كنند.

آل الشیخ در عین حال اعتراف كرد كه هرگونه پیشرفتی به نیروی انسانی آموزش دیده نیاز دارد و مبلغان عربستان نیز برای مسلط شدن به مأموریت خود و حركت همراه با سرعت تحول جهانی به طی دوره های آموزشی نیاز دارند.

وی در پاسخ به این سؤال كه برای رفع مشكل زبان مبلغان و كمبود اطلاعات فقهی آنان چه كرده اید؟ گفت: تعداد مبلغان وابسته به این وزارت در خارج از كشور اندك است كه آنها نیز معمولاً مسؤولیت مساجد و مراكز اسلامی را بر عهده دارند و عده ای از آنها هم عضو شورای بین المللی افتا (فتوا دادن) همانند شورای افتای اروپا و آمریكا هستند.

وی این ایده را كه علمای عربستان نتوانسته اند متناسب با دوره كنونی و مشكلات پیچیده اجتهاد كرده و پیام روشنی به نسل كنونی بدهند، رد كرد و افزود، هر عالمی نسبت به مسأله ای، دیدگاهی و اجتهادی دارد و نمی شود نظر دیگران را بر او تحمیل كرد وعلمای دینی ما نیز ممكن است با جزئیات اجتهاد دیگران موافق نباشند.

آل الشیخ در مورد اینكه آیا فتواهای صادر شده از عربستان مورد استفاده جوامع غربی قرار می گیرد گفت: نحوه اندیشیدن ملت ها با یكدیگر متفاوت است و هر پیام دینی باید بر اساس زبان و اندیشه مخاطب صورت گیرد و هدف از آن اصلاح طرف مقابل باشد كه این موضوع با در نظر گرفتن زمان و مكان باید تغییر پذیر باشد.

وی اظهار عقیده كرد كه فتوا به هدف اصلاح اوضاع مردم صادر می شود و ممكن است یك فتوا به سود مردم نباشد.

این مسؤول عربستانی، تسامح را از اصل شریعت اسلامی دانست و آن را یكی از راه های برخورد مناسب با مردم ذكر كرد و افزود: عده ای فكر می كنند كه تسامح به معنای موافقت با هر ره آورد غربی و فراموشی باورهاست، در صورتی كه اگر انسان از اصول خود پاسداری كند می ماند و اگر در دیگران ذوب شود تا ابد این ذوب شدن ادامه خواهد یافت.

آل الشیخ در توضیح اینكه عربستان در دعوت به سلفی گری از فتواهای شیخ ابن تیمیه و شیخ ابن القیم الجوزی استفاده می كند در صورتی كه فتواهای این دو برای نسل جدید مناسب نیست . گفت : علما همچون دیگران معصوم نیستند و ما در دعوت به سلفی گری جز پیامبر اكرم هیچ كس را معصوم نمی دانیم لیكن باید به علما احترام گذاشت .

وی افزود : ما اعتقاد داریم كه گفته های چهار امام اهل سنت موافق با دلیل قرآنی است و اظهار شیخ ابن تیمیه را نیز اگر مطابق با اصول قرآن و سنت باشد، استفاده می كنیم .

آل الشیخ گفت : « اجتهاد ابن تیمیه و ابن القیم الجوزی و دیگر پیشوایان تاكنون در مسیر اسلام بوده است، اما چنانچه به هر دلیلی اجتهاد آنها تفاوت پیدا می كرد ما آنها را در نظر نمی گرفتیم، همچنانكه در موارد بسیاری برعكس نظرات آنها فتوا صادر می شود .

وزیر اوقاف و امور دینی عربستان گفت : دعوت به سلفی گری به افراد تقدس نمی بخشد و به طور كلی ما جز به اجرای نظرات پیامبر اسلام و فتاوای چهار خلیفه و اجماع اعتقاد نداریم .

این مقام با نفوذ دولت عربستان، بدگویی نسبت به سایر مذاهب و از جمله شیعه را از مصادیق تندروی ذكر كرد و افزود، بدگویی از ویژگی های یك فرد مسلمان نیست و باید با كسانی كه با ما اختلاف نظر دارند گفت وگو كنیم .

آل الشیخ گفت : هر كس از دیگر مذاهب بدگویی كند اهل علم و طرفدار اخلاق نیست لیكن می توان به دیگر مذاهب پاسخ داد و با آنها برای رسیدن به منافع بیشتر و برتر وارد گفت وگو شد .

وزیر اوقاف و امور دینی عربستان در مورد تقسیم بندی سلفی گری به معمولی، علمی و جهادی و اینكه آیا سلفی گری از كنترل علمای معروف خارج شده است گفت : سلفی گری بر آیات قرآن و سنت گذشتگان یعنی صحابه متكی بوده و مفهوم صحیح آن اسلام ناب است .

این مقام سعودی افزود : سلفی گری دریك قالب نمی گنجد بلكه دارای مفاهیم گوناگونی است و باب اجتهاد آن نیز باز است و منظور از سلفی گری اصلاح مردم از طریق بازگشت به اصول و ریشه هاست . وی در پاسخ به این سؤال كه آیا می توان حركت اصلاحی سلفی گری را عقلی دانست، گفت : بدون تردید عقل نقش مهمی دارد و تقلید، رشد عقل را متوقف می كند و عقل نباید از روش گذشتگان تقلید كند، اما كار عقلانی هم كه عقل را بر اصول قرآن ترجیح می دهند اشتباه است زیرا كه عقل باید در چارچوب این اصول حركت كند .

« در حقیقت بین آیات قرآن و عقل كه وسیله ای برای درك اصول قرآن متناسب با زمان است، تناقضی وجود ندارد زیرا كه عقل چارچوب فهم متون قرآن است و اگر عقل در نظر گرفته شود به سود همه خواهد بود .»

این وزیر عربستانی در مورد درخواست عده ای برای فعال شدن دفاتر و انجمن های شیعی گفت : عربستان سعودی بر اساس مذاهب و گروهای موجود پایه ریزی نشده است و به همین دلیل نباید در كشور تبعیض وجود داشته باشد و باید تمام آنها در چارچوب دولت و منافع ملی كشور متحد شوند .

وی تصریح كرد : اگر تأسیس این انجمنها و یا دفاتر به تفرقه در جامعه منجر شود، این امر مخالف با قوانین و مقررات موجود است و باید همه طوایف در فعالیت های فرهنگی، ادبی و دیگر موارد متحد شوند .

آل الشیخ تأكید كرد كه همه مردم یكسان هستند وهر شهروندی حق دارد در فعالیت های مؤسسه و یا انجمن هایی كه اكنون وجود دارند بدون توجه به مذهب شركت كند .

به گفته وزیر اوقاف و امور دینی عربستان، دولت از همكاری و گفت وگو بر اساس موازین قانونی استقبال می كند لیكن نباید این مذاكرات بر اساس افكار حزبی، گروهی و یا مذهبی باشد .

وزیر اوقاف و امور دینی عربستان در پاسخ به این سؤال كه آیا وزارت متبوعش از مساجد شیعیان حمایت می كند، گفت كه از زمان ملك عبدالعزیز دولت مسؤول ساختن مساجد است و برای شیعیان نیز مسجد ساخته می شود .

وی این ادعا را كه در ساختن مساجد تنها به ساختمان آن توجه می شود و نقش آن نادیده گرفته می شود گفت : عملكرد مساجد به لحاظ ساختمان، امامان جماعت، خطیبان و مؤذنان مورد توجه قرار می گیرد .

آل الشیخ در پاسخ به این سؤال كه چرا می خواهید مساجد را از سیاست دور نگه دارید، گفت :

پروژه یك ساله رسیدگی به مساجد كه 11 ماه آن گذشته است شامل ترمیم و بازسازی و نظافت مساجد و ارزیابی علمكرد مؤذنان، امامان، خطیبان مساجد و ارزیابی دروسی است كه در مساجد تدریس می شود و ما می خواهیم با ائمه جماعت مساجد تماس داشته باشیم و به آنها نقش مساجد را بر اساس سنت پیامبر اكرم بیاموزیم .

وزیر اوقاف عربستان در مورد دادن حقوق به مؤذنین و امام مساجد گفت كه از طرح پرداخت حقوق حمایت نمی كند چون سنت پیامبر و صحابه این بود كه امام یا مؤذن كار روزمره خود را نیز انجام می داد .

وزیر اوقاف و امور دینی عربستان درباره گفت وگوهای مذهبی و نتایج آن گفت : اگر هدف از گفت وگو رسیدن به حق و خدمت به منافع كشور باشد قابل قبول است لیكن گاهی اوقات هدف اثبات وجود افراد و گروههای سیاسی و تأسیس مذاهب و فرقه ها در داخل یك كشور است كه این امر قابل قبول نیست .

وی افزود : « هدف از گفت وگو باید خدمت به وطن و دین باشد نه تقسیم كشور و تفرقه انداختن میان مسلمانان .»

وزیر اوقاف و امور دینی عربستان در مورد تقویت گفت وگو بین ادیان اظهار داشت، اگر هدف از گفت وگو بین ادیان، درك دیدگاه دیگران و انتقال دیدگاه های خود به آنها باشد این گفت وگوها خوب و ثمربخش خواهد بود و مانعی ندارد .

وی یكی از اهداف تأسیس نهاد « رابطه العالم اسلامی » را گفت وگو با ادیان دانست و افزود : در زمان حاضر بین مسلمانان و واتیكان گفت وگو وجود دارد و ما نیز بر آن نظارت می كنیم لیكن محافل مختلفی این گفت وگو را انجام می دهند كه بهتر است در این زمینه از پراكندگی جلوگیری شود .

آل الشیخ در پاسخ به این سؤال كه آیا می توان اصلاح دینی را در چارچوب طرح اصلاح ملی انجام داد، گفت : هرگونه اصلاحی باید از سوی دولت انجام شود به این صورت كه مردم پیشنهادات خود را در اختیار ولی امر قرار دهند و وی نیز موارد اصلاح را تعیین می كند كه این اصلاحات به سود مردم و یا در بعضی موارد ممكن است به زیان آنها باشد .

وی اظهار عقیده كرد كه اصلاح باید به صورت ارائه پیشنهادها و دیدگاه ها و گفت وگو در مورد مسایل نیازمند اصلاح باشد و هیچ مانعی بر سر راه ارائه دیدگاه های مردم به ولی امر وجود ندارد .

آل الشیخ تصریح كرد : درخواست اصلاحات از سوی افرادی كه در قالب گروه ها جمع می شوند پذیرفته نیست چون چنین گروه هایی زمینه تشكیل احزاب و جناح ها را فراهم می كنند كه قابل قبول نیست .

این عضو كابینه عربستان در پاسخ به اینكه چگونه می توان به دیدگاههای مردم گوش داد، گفت : انجام این امر از طریق ملاقات با آنها و بررسی مسائل و دیدگاه های مورد نظرشان صورت می گیرد .

وی تأكید كرد كه تشكیل گروه ها برای اظهار نظر و بررسی دیدگاه ها به تأسیس احزاب و گروها منجر می شود در حالی كه در عربستان حزب وجود ندارد و مایل تشكیل احزاب هم نیستیم و اصلاح نیز باید پس از قانع شدن دولت صورت گیرد ودیدگاه دیگران بر دولت تحمیل نشود .

آل الشیخ در مورد اظهارات رئیس مجلس شورای عربستان مبنی بر اینكه بین اسلام و دموكراسی تعارضی وجود ندارد اظهار عقیده كرد كه دموكراسی یك وسیله و راه است و هدف نیست هر چند كه ممكن است در انتخاباتی كه احزاب فعال هستند و در برخی از نظام های سیاسی، دمكراسی موفق باشد لیكن این تنها راه و یا وسیله نیست .

و این تصور را كه نمایندگان انتصابی از دولت حمایت می كنند اشتباه خواند و گفت : اگر انتصاب افراد دقیق باشد آنها كمتر از افراد انتخاب شده نخواهند بود .

وزیر اوقاف و امور دینی عربستان انتخابات و دمكراسی را به عنوان تقلید از دیگران دانست و گفت : ما باید یك سری مسائل ویژه خود را داشته باشیم و از دیگران تقلید نكنیم .