صرع در كلاس درس
صرع در كلاس درس
درباره صرع، هنوز هم باورهای غلط بسیاری در میان عامه ی مردم رواج دارد.
خیلی‌ها فكر می‌كنند، مبتلایان به صرع، اغلب از نظر ذهنی عقب مانده‌اند و آدم‌های مفلوكی هستند كه هرگز نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند! با این اوصاف، تصور كنید در یك كلاس درس، ناگهان یكی از دانش‌آموزان به زمین بیفتد و دچار حمله تشنجی شود.
دانش‌آموزان چه فكری می‌كنند؟ آموزگاران چه؟ پدر و مادرهایی كه در خانه این ماجرا را از زبان فرزندشان می‌شنوند، چه می‌گویند؟
مقاله ی زیر، درباره ابتدایی‌ترین مسائل مربوط به این بیماری و نوع برخورد با كودكانی كه شاهد این اتفاق بوده‌اند، توضیحات مفیدی ارائه كرده است.
صرع در كودكان عقب‌مانده ذهنی
وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است كه در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیرلازم صادر شوند.
این پیام‌ها می‌توانند فقط در یك قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف می‌شود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حركتی مغز شروع شوند، ممكن است حمله به صورت تكان‌های اندام شروع شود. علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.
صرع با عقب‌ماندگی ذهنی ارتباط ویژه‌ای دارد. هنگامی كه عقب‌ماندگی ذهنی با صرع توام شود، خود را به صورت چالشی قابل توجه نشان می‌دهد. همچنین از نظر اقتصادی بار سنگینی بر دوش نظام سلامت وارد خواهد کرد.
به طور كلی میزان شیوع صرع در افراد كـــم‌توان ذهنی (IQ بیــن69-50) حدود 15درصد و در بین آنهایی كه دارای IQ كمتر از50 هستند، 30 درصد است.
یافته‌های مطالعاتی حاكی از این است كه شیوع عقب‌ماندگی ذهنی در افراد مبتلا به صرع، مشابه شیوع این اختلال در افراد عادی است.
سنــدرم داون شایــع‌ترین علـت كرومــوزومی عقــب‌مانــدگی ذهــنی اسـت و در شرحــی كه خود داون از این سندرم ارائه كرده، به وجود ارتباطی بین سندرم داون و صرع اشاره‌ای نشده است.
رفتارهای مشابه افراد صرعی و عقب مانده
یكی از مــواردی كه به تشخیص صحیح نوع صرع كمك می‌كند، شرح دقیق وقایعی است كه در یك حمـــله تشنجی بروز می‌كند. با توجه به اینكه افراد مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی قادر نیستند وقایعی را كه برای آنها در هنگام بروز حمله تشنجی پیش می‌آید، به طور دقیق شرح دهــند، لذا تشخیص صرع در این افراد با مشكل همراه است.
از سوی دیگر، عقب‌ماندگان ذهنی از خود رفتارهایی بروز می‌دهند كه بسیار شبیه صرع است. برای مثـال كشش‌هایی هماننــد آنچــه در صرع رخ می‌دهد، در بین كودكان عقب‌مانـده ذهنــی كه دچار اسپاسم و حالــت سفــتی هستند نیز دیده می‌شود.
آرام و ساكت به جایی خیره شدن یا پاسخ‌هــای كند در نوعــی از صرع در كودكان مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی نیز دیده می‌شـود. در تـعدادی از مطالعات دیده شده كه 30-20 درصد از افراد عقب‌مانده ی ذهنی كه برای ارزیابی صرع ارجاع داده شده‌اند، رفتارهایی مشابه صرع، اما بدون هیچ‌گونه ابتلا به صرع داشته‌اند.
شایع‌ترین رفتارهایی كه امكان اشتباه آنها با صرع وجود دارد عبارتند از: انقباض ناگهانی و شوك قسمتی از عضله یا تمامی عضله یا گروهی از عضلات، خلق و خوی عصبانی و پرخاشگری، دوره‌های حواس پرتی.
بیماران صرعی شخصیت خاصی ندارند، ولی خصوصیاتی مانند سمج بودن، نترس بودن، تمایل به لج‌بازی و پیله كردن، بهانه‌جویی، تمایل به اقدامات غیر مترقبه و انفجاری، تحول خلق‌وخو مانند خوشی و غم به طور ناگهانی، دوره‌های عصبانیت شدید و سریع مانند شكستن اشیاء، حمله كردن و نظایر آن در این افراد فراوان دیده می‌شود.
صرع و كلاس درس
هنگامی كه یكی از دانش‌آموزان دچار تشنج یا حمله ی صرع می‌شود، اثرات آن تمامی كلاس را در بر می‌گیرد. دانش‌آموزان ممكن است نگران سلامت و بهبودی همكلاس مصروع خود باشند.
آنها ممكن است از وضعیت به وجود آمده به شدت نگران و مضطرب شوند، چرا كه همكلاسی آنها كه تا چند لحظه قبل صحیح و سالم در كنار آنها نشسته بود، حالا به شدت بیمار نشان می‌دهد و ممكن است بروز این پیشامد را برای خود نیز متصور باشند.
هنگامی كه این وضعیت در كلاس پیش می‌آید، دانش‌آموزان نیاز دارند كه اطلاعات واقع‌بینانه به اقتضای سنی كه در آن قرار دارند، در خصوص وضعیت به وجود آمده دریافت كنند.
صرع یك بیماری نیست و هرگز از یك كودك به كودك دیگری انتقال نمی‌یابد و كودكانی كه این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.
آنها نیازمند دریافت این واقعیت هستند كه هیچ خطری نه آنها و نه دانش‌آموزی را كه به حمله دچار شده، تهدید نمی‌كند. در صورت عدم ارائه ی آگاهی مناسب به دانش‌آموزان ممكن است ترس به وجود آمده در آنها باعث طرد یا تحقیر دانش‌آموز مصروع توسط آنها گردد.
هنگامی كه آموزگار یا مربی بهداشت، وقایعی را كه اتفاق افتاده برای دانش‌آموزان شرح داده و به پرسش‌های آنها در این زمینه پاسخ می‌دهد، این امكان و زمینه را بوجود می‌آورد تا اثرات نامطلوب اجتماعی بروز تشنج كاهش یابد. این بحث و گفت‌وگو با دانش آموزان می‌بایست در صورت امكان هرچه سریع‌تر بعد از بروز حمله ی صرع انجام گیرد.
برای كودك توضیح بدهید
باید به كودكانی كه بیننده ی یك حمله صرعی درباره یكی از همشاگردی‌های خود بوده‌اند توضیح داد: «چیزی كه برای این دانش‌آموز اتفاق افتاده تشنج نام دارد.
این تشنج به این دلیل اتفاق می‌افتد كه برای مدت یك یا دو دقیقه مغز كودك نمی‌تواند درست عمل كند و پیام‌های درهم و برهمی را به بدن می‌فرستد كه باعث بروز اختلال می‌گردد.
اما پس از این مدت، تشنج تمام شده و هم مغز و هم جسم كودك به طور درست و صحیح عمل می‌كنند. تشنج قسمتی از پدیده‌ای است كه صرع نام دارد كه بعضی از كودكان این وضعیت را دارند.
صرع یك بیماری نیست و هرگز از یك كودك به كودك دیگری انتقال نمی‌یابد و كودكانی كه این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.»
اسماعیل خاتمه- كارشناس سازمان آموزش و پرورش استثنایی