عبادت تجاری نکنیم!!

و از آنجایی که نوع بشر کلا منفعت طلب است بسیاری از ما می آموزیم که خداوند کسی است که چون پدری مهربان هر چه ما بخواهیم در اختیارمان قرار می دهد.

و به خاطر همین منفعت او را می پرستیم و عبادت می کنیم ، این خیلی هم خوب است که  ما عرض نیاز به درگاه آفریدگار مهربانمان ببریم و از دیگران حاجت نخواهیم اما باید بدانیم که این حالت پایین ترین مرتبه عبادت است. 

و اگر ما در این مرتبه قرار داریم از کسانی که پروایی از خداوند ندارند یا انسان های چون خود را  وسیله برآوردن نیازهایشان می دانند ما از این قبیل افراد بالاتریم چون گناه نمی کنیم اما در کلاس عبادت واحدهای ابتدایی عبادت را می گذرانیم.

مراتب عبادت

در روایتی نورانی از امام حسین علیه السلام می خوانیم که حضرت عبادت کنندگان را به سه دسته تقسیم فرمودند: «عده ای از شوق بهشت خدا را عبادت می کنند که این عبادت تجار است. و عده ای از خوف جهنم خدا را عبادت می کنند که این عبادت عبید و بردگان است. و عده ای نه از شوق بهشت و نه از خوف جهنم بلکه از روی شکر و از روی اینکه خدا را اهل عبادت یافتند خدا را عبادت می کنند که این عبادت آزادگان است».[1] (البته در برخی روایات عبادت گروه سوم را از روی حب نیز بیان کرده اند.)
امام حسین علیه السلام در این روایت شریف علاوه بر تقسیم عبادت کنندگان، میزان معرفت و شناخت بندگان به خدا را بیان می کنند، چون عبادت، ثمره ی معرفت است. و کم هستند بندگانی که جزء گروه سوم باشند چون غالب بندگان معرفتشان نسبت به پروردگار اندک است لذا عبادت آنها هم غالبا یا از روی خوف از جهنم و یا برای شوق بهشت است.
و شاهد اینکه اکثری از مومنین از روی ترس خدا را عبادت می کنند این است که اغلب مومنین نماز صبح را می خوانند چون ترک آن عقاب را در پی دارد اما کم هستند کسانی که نماز شب را به پا می دارند.

در حالی که در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که حضرت فرمودند: «خداوند متعال به پیامبرش (حضرت موسی) خطاب کرد: «ای فرزند عمران دروغ می گوید کسی که می پندارد مرا دوست دارد اما شب تا صبح را در خواب است آیا هر محبی دوست ندارد با محبوبش خلوت کند؟»[2]
از طرف دیگر اینکه بسیاری از ما خدا را برای نعمت هایی که به ما داده است دوست می داریم چون از نعمت لذت می بریم در واقع خودمان را دوست داریم.
اما از روایات بر می آید خداوند بندگانی دارد که او را دوست دارند چون اوست نه چون نعمت داده. لذا این اولیای الهی هستند که حتی با خشم محبوب نسبت به خود محبتشان نسبت به او کم نمی شود، لذا ثمره ی چنین معرفتی آن عبادت قسم سوم است (عبادت از روی شکرو محبت)
انسان ها با دیدن اندک محبتی مهر می ورزند و با مقداری کم توجهی از جانب محبوب قهر و کینه را به دل راه می دهند.
اما امیرالمومنین علیه الصلاة و السلام در مناجاتش به خدای سبحان عرضه می دارد:« خدایا اگر مرا به جهنم هم ببری به اهل جهنم می گویم تو را دوست دارم.« وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِی النَّارَ أَعْلَمْتُ أَهْلَهَا أَنِّی‏ أُحِبُّكَ‏» [3] این چه نوع معرفتی است که چنین محبتی را در پی دارد؟ دوستی و علاقه ای که در بدترین شرایط و عذاب هم از بین نمی رود.

چگونه عابد شویم؟

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: در سفارش خود به ابوذر  فرمود: بدان كه نخستین گام عبادت خدا، شناخت اوست... سپس ایمان داشتن به من و اقرار به این كه خداوند عز و جلمرا به سوى همه مردم فرستاد تا آنان را به امر خدا نوید و هشدار دهم و به سوى خدا فرا خوانم و چراغى فروزان هستم؛ سپس دوست داشتن اهل بیت من، كه خداوند ناپاكى را از ایشان زدود و پاک و پاكیزه شان گردانید. (أمالی الطوسیّ: 526 / 1162 ، مكارم الأخلاق : 2 / 363 / 2661)
الإمامُ علیٌّ علیه السلام ـ مِن كِتابِهِ إلَى الحارِثِ الهَمْدانیّ ـ : خادِعْ نَفسَكَ فی العِبادَةِ و ارفُقْ بِها و لا تَقهَرْها، و خُذْ عَفوَها و نَشاطَها، إلاّ ما كانَ مَكتوبا عَلَیكَ مِنَ الفَریضَةِ؛ فإنَّهُ لا بُدَّ مِن قَضائها وَ تَعاهُدِها عِندَ مَحَلِّها.(نهج البلاغة: الكتاب 69)  

امام على علیه السلام ـ در نامه خود به حارث هَمْدانى ـ نوشت: نفْس خود را براى عبادت كردن بفریب و با آن مدارا كن و به زور، به عبادت وادارش مساز و از اوقات فراغت و سرخوشى آن [براى عبادات مستحبّى] بهره برگیر، مگر فرایضى كه بر تو واجب گشته است، كه در این موارد باید آنها را به موقع انجام دهى و بر آنها مواظبت نمایى.

پی نوشت ها:
[1] وَ قَالَ ع‏ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ‏ عِبَادَةُ التُّجَّارِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِیدِ وَ إِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللَّهَ شُكْراً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأَحْرَارِ وَ هِیَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ وَ قَالَ لَهُ رَجُلٌ ابْتِدَاءً كَیْفَ أَنْتَ عَافَاكَ اللَّهُ فَقَالَ ع لَهُ السَّلَامُ قَبْلَ الْكَلَامِ عَافَاكَ اللَّهُ ثُمَّ قَالَ ع لَا تَأْذَنُوا لِأَحَدٍ حَتَّى یُسَلِّمَ. بحار الأنوار (ط - بیروت) / ج‏75 /ص 117 / باب 20 مواعظ الحسین بن أمیر المومنین صلوات الله علیهما
[2] یابن عمران كذب من زعم أنه یحبنی فإذا جنه اللیل نام عنی أ لیس كل محب یحب خلوة حبیبه؟ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ط - القدیمة) / ج‏13 / 144 / مواعظ النبی صلى الله علیه و آله و الأئمة علیهم السلام .....  ص : 99
[3] بحار الأنوار (ط - بیروت) / ج‏91 /ص 98 / باب 32 أدعیة المناجاة 

فرآوری: محمدی               

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع:

سایت رهروان ولایت

سایت پرسمان قرآن

سایت دارالحدیث   

مطالب مرتبط:

خدا چه نیازی به عبادات ما دارد؟ 

عملی برابر با 70 سال عبادت 

برداشتن قدمی معادل با یک سال عبادت!!  

گناهان را چگونه محو کنیم؟