یک عنصر فراموش شده

ترمه ای را که به شکل سه گوش تا شده؛ بر روی دستانش پهن می کند تا فرشی باشد برای اشیاء عزیز دردانه ی ساکنین خانه. او آستینش را برای زیبایی دست طاقچه شده اش؛ با گچکاری؛ آینه کاری و سنگ کاری تزیین می کند. از طرفی دیوار با این کار اشیاء را به دورهم بودن و گردهمایی های دوستانه تشویق می کند.

در این گردهمایی؛ قاب عکس ها؛ عزیزان سفر کرده را نمایش می دهند. گلها و گلدانها؛ در دو طرف قاب عکس ها؛ خندان به عزیزی اشاره می کنند. شمع ها و چراغ ها در حالی که بر روی دست طاقچه شده ی دیوار نشسته اند؛ به همه ی ساکنین و اشیاء اتاق؛ نور هدیه می دهند. دیوار با کمک آینه؛ لطف اش به اشیاء و ساکنین اتاق را به دیگران اعلام می دارد. به گونه ای که آینه در مرکز این دورهمی اشیاء؛ نشسته و با شیطنت چهره ی ساکنین اتاق را که در تکاپو و فعالیت روزانه هستند؛ نمایش می دهد و آنها را وادار می کند تا برای دیدن تصویر خودشان در آینه؛ لحظه ای در مقابل طاقچه ایستاده و با این کار به آنها نشان دهد که دیوار؛ بی منت؛ دستش را تمام مدت نگهداشته تا جمعی دوستانه برای اشیای اتاق فراهم کند. جا نماز و ساعت نیز اعضای دیگر این جمع دوستانه هستند.

شبهای زمستان و یا ایام عید نوروز؛ ساکنین خانه در زیر دستان طاقچه شده ی دیوار؛ ترکیبی از دورهم نشینی اشیاء و ساکنین خانه پدید می آورند.

عید نوروز؛ دیوار می داند؛ هفت مهمان که نام همه شان با سین شروع می شود؛ دو هفته در این جمع دوستانه ی اشیاء خواهند ماند.

دست مهربان دیوار با ساکنین خانه؛ نقل مکان نمی کند. فقط جمع اشیاء عوض می شود. قاب عکسی دیگر از عزیزی یا آینه ی بخت دیگری!

در این گونه مواقع دیوارها؛ هیجان زده منتظر هستند تا ببینند اشیاء جدیدی که بر روی دستشان ساکن خواهند شد چه هستند. معمولا اولین مکانی از خانه که غبار زدایی می شود؛ دستان طاقچه شده ی دیوار است و اولین اعضاء تشکیل دهنده ی جمع دوستانه ی اشیاء؛ آینه و قرآن هستند. زیرا ساکنین جدید خانه قبل از هر چیز؛ این دو را به دستان دیوار می سپارند. می گویند با این کار خیر و خوشی وارد خانه می شود و شر و بدی از خانه بیرون می رود. کم کم اشیاء دیگر نیز به این جمع دوستانه می پیوندند.

دیوار های مهربان شاهد بسیاری از اتفاق ها؛ احساسات و خاطرات ساکنین خانه بوده اند و در ضمن امانت داران خوبی هستند.

برخی دیوار ها یک دست را در یک ارتفاع و دست دیگر را در ارتفاعی بالاتر؛ طاقچه می کنند که با آن “رف“ یا “طاقچه بالا“ می گویند و وسایلی که کمتر موردنیاز ساکنین خانه است در طاقچه بالا قرار می گیرند.

ارتفاع طاقچه ی پایینی که معمولا شکل مستطیل داشته یک گز1 و ارتفاع طاقچه بلند دو گز ( تقریبا 13/2) بوده است. (پیرنیا؛1392)

امروزه در طراحی فضای داخلی برخی از خانه ها؛ طاقچه های چوبی و یا فلزی به چشم می خورند که با پرچ های زمخت و به قیمت زخمی کردن بدنه ی دیوارها مورد استفاده قرار گرفته اند. اما به یاد داشته باشیم که خود دیوار می تواند دستش را برای نگهداری اشیاء؛ طاقچه کند و دیگر نیازی به زخمی کردن و آسیب زدن به بدن این مهربان نیست.

با توجه به مواردی که گفته شد؛ طاقچه ها عناصری هستند که بهتر است توسط معماران مورد توجه قرار گیرند. در خصوص اهمیت توجه به آنها باید گفت که با نقل مکان از یک خانه به خانه ای دیگر؛ برخلاف قفسه ها و یا بوفه های حجیم؛ نیازی به جابجایی و در نتیجه صرف هزینه و انرژی ندارند. که این امر می تواند در کاهش هزینه و انرژی و حفظ محیط زیست؛ قدمی هرچند کوچک به شمار رود. همانطور که امروزه کمد های دیواری به عنوان جزیی ثابت در فضای معماری خانه ها به حساب می آیند و حتی عدم وجود آنها در اتاق ها به عنوان ضعف در معماری خانه محسوب می شود؛ معماران می توانند با بازآفرینی طاقچه در طراحی فضاهای مسکونی و اداری؛ و ایجاد طرح های خلاقانه در طراحی آنها؛ در شناساندن این عنصر معماری فراموش شده؛ قدمی برداشته باشند.

طاقچه ها عناصری هستند که بهتر است توسط معماران مورد توجه قرار گیرند. در خصوص اهمیت توجه به آنها باید گفت که با نقل مکان از یک خانه به خانه ای دیگر؛ برخلاف قفسه ها و یا بوفه های حجیم؛ نیازی به جابجایی و در نتیجه صرف هزینه و انرژی ندارند. که این امر می تواند در کاهش هزینه و انرژی و حفظ محیط زیست؛ قدمی هرچند کوچک به شمار رود.

طاقچه ها عناصری هستند که بهتر است توسط معماران مورد توجه قرار گیرند. در خصوص اهمیت توجه به آنها باید گفت که با نقل مکان از یک خانه به خانه ای دیگر؛ برخلاف قفسه ها و یا بوفه های حجیم؛ نیازی به جابجایی و در نتیجه صرف هزینه و انرژی ندارند. که این امر می تواند در کاهش هزینه و انرژی و حفظ محیط زیست؛ قدمی هرچند کوچک به شمار رود.

طاقچه ها عناصری هستند که بهتر است توسط معماران مورد توجه قرار گیرند. در خصوص اهمیت توجه به آنها باید گفت که با نقل مکان از یک خانه به خانه ای دیگر؛ برخلاف قفسه ها و یا بوفه های حجیم؛ نیازی به جابجایی و در نتیجه صرف هزینه و انرژی ندارند. که این امر می تواند در کاهش هزینه و انرژی و حفظ محیط زیست؛ قدمی هرچند کوچک به شمار رود.

از طرف دیگر می توان با مطالعه ی سلایق ساکنین خانه های امروزی؛ به وسیله ی تزیینات خلاقانه طاقچه هایی جدید؛ حتی با کاربری های جدید؛ مطابق نیاز های آنها ساخته شود. در اتاق کودکان با توجه به ویژگی های فیزیکی؛ سلایق و نیازهایشان می تواند طرح های طاقچه جهت نگهداری اسباب بازی هایشان؛ بازآفرینی شود.

به امید روزی که نداشتن طاقچه به عنوان ضعف معماری فضای خانه هایمان به شمار رود.

پی نوشت :

1-گز: از واحدهای قدیمی طول است. در قرن یازدهم هجری قمری، یک گز شاهی بنا بر گفته "ژان شاردن" برابر 94.745 سانتی متر و بنا بر گفته "فریر" معادل 95 سانتی متر بود. امروزه در ایران فقط نوعی از گز و آن هم 104 سانتی متر وجود دارد. قبل از اینکه در ایران سیستم استاندارد بین‌المللی متریک رایج شود از گز برای محاسبه طول و عرض استفاده می شد. گز، استاندارد یکسانی نداشت و ممکن بود از شهری به شهر دیگر تفاوت کند همانطور که" من " واحد سنجش ایران در مقابل کیلو، استاندارد یکسانی نداشت "من" تبریز با" من" مشهد و تهران متفاوت بود.

ریحانه صانعی

کارشناس ارشد طراحی صنعتی

بخش محیط خانه تبیان

منابع :

پیرنیا؛ محمد کریم، معماریان؛ غلامحسین، 1392؛ آشنایی با معماری اسلامی ایران "ساختمانهای درون شهری و برون شهری"، موسسه فرهنگی سروش .

http://fa.wikipedia.org/wiki/گز/