شب اول در آن چند عمل است: 

کیفیت نماز شب اول :

چهار ركعت در هر ركعت بعد از حمد پانزده مرتبه توحید

اوّل: آنكه طلب هلال كند و بعضى استهلال این ماه را واجب دانسته اند.

دوّم: چون رۆیت هلال كرد اشاره به هلال نكند بلكه رو به قبله كند و دست ها را به آسمان بلند كند و خطاب كند هلال را  دعای رۆیت هلال که در مفاتیح آمده است را بخواند.

سوّم: بخواند دعاء چهل و سوّم صحیفه كامله را در وقت رۆیت هلال سیّد بن طاوس روایت كرده است.

چهارم: مجامعت با حلال خود كند و این از خصوصیّات این ماه است والاّ در ماههاى دیگر جماع در شب اوّل مكروه است.

پنجم: غسل شب اوّل ماه كند و روایت شده كه هر كه در شب اوّل ماه رمضان غسل كند خارش بدن به او نرسد تا ماه رمضان آینده

ششم: در نهر جارى غسل كند و سى كف آب بر سر بریزد تا با طهارت معنوى باشد تا ماه رمضان آینده .

هفتم: زیارت قبر امام حسین علیه السلام كند تا گناهانش ریخته شود و ثواب حجّاج و معتمرین آن سال را دریابد .

هشتم: از این شب ابتدا كند به خواندن هزار ركعت نماز این ماه به نحوى كه در آخر قسم دوّم ذكر شد .

نهم: دو ركعت نماز كند در این شب در هر ركعت حمد و سوره انعام بخواند و سۆال كند كه حقّ تعالى كفایت كند او را و نگاه دارد او را از آنچه مى ترسد و از دردها .

دهم: بخواند دعاى اللّهُمَّ اِنَّ هذَا الشَّهْرَ الْمُبارَكَ كه در شب آخر ماه شعبان گذشت.

یازدهم: بعد از نماز مغرب دستها را بلند كند و بخواند این دعاء وارده از حضرت جواد علیه السلام را.

دوازدهم: دوازدهم بخواند دعاى ماءثور از حضرت صادق علیه السلام را كه در اقبال است.

سیزدهم: بخواند دعاى چهل و چهارم صحیفه كامله را.

چهاردهم: بخواند: اَللّهُمَّ اِنَّ هذا شَهْرُ رَمَضانَ الخ ‌كه سید در اقبال نقل فرموده و بسیار طولانى است.

پانزدهم بخواند:

اَللّهُمَّ اِنَّهُ قَدْ دَخَلَ شَهْرُ

خدایا براستى ماه رمضان آمد

رَمَضانَ اَللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ الَّذى اَنزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ وَجَعَلْتَهُ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى

آن ماهى كه قرآن را در آن نازل فرمودى و آن را حجتهائى از هدایت و تمیز

وَالْفُرْقانِ اَللّهُمَّ فَبارِكْ لَنا فى شَهْرِ رَمَضانَ وَاَعِنّا عَلى صِیامِهِ

(حق و باطل ) قرار دادى خدایا پس بركت ده به ما در ماه رمضان و بر روزه

وَصَلَواتِهِ وَتَقَبَّلْهُ مِنّا

و نمازهایش ما را یارى ده و آن را از ما بپذیر.

شانزدهم : بخواند دعاى حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله در شب اول ماه رمضان

اَلْحَمْدَ لِلّهِ الَّذى اَكْرَمَنا بِكَ اَیُّهَا الشَّهرُ

سپاس خدائى را كه ما را بوسیله تو گرامى داشت اى ماه

الْمُبارَكُ اَللّهُمَّ فَقَوِّنا عَلى صِیامِنا وَقِیامِنا وَثبِّتْ اَقْدامَنا وَانْصُرْنا

مبارك خدایا به ما نیرو ده بر روزه مان و شب زنده داریمان و گامهاى ما را پابرجا كن

عَلَى الْقَوْمِ الْكافِرینَ اَللّهُمَّ اَنْتَ الْواحِدُ فَلا وَلَدَ لَكَ وَاَنْتَ الصَّمَدُ

و بر مردمان كافر یاریمان ده خدایا توئى یگانه كه فرزند ندارى و توئى بى نیازى

فلا شِبْهَ لَكَ وَاَنْتَ الْعَزیزُ فَلا یُعِزُّكَ شَىْءٌ وَاَنْتَ الْغَنِىُّ وَاَنَا الْفَقیرُ

كه شبیه ندارى و توئى عزیزى كه چیزى به تو عزت نبخشد و توئى بى نیاز و منم نیازمند

وَاَنْتَ الْمَوْلى وَاَنَا الْعَبْدُ وَاَنْتَ الْغَفُورُ وَاَنَا الْمُذْنِبُ وَاَنْتَ الرَّحیمُ

و توئى سرور و منم بنده و توئى آمرزنده و منم گنهكار و توئى مهربان

وَاَنَا الْمُخْطِئُ وَاَنْتَ الْخالِقُ وَاَنَا الْمَخْلُوقُ وَاَنْتَ الْحَىُّ وَاَنَا الْمَیِّتُ

و منم خطاكار و توئى آفریننده و منم آفریده و توئى زنده و منم مرده

اَسْئَلُكَ بِرَحْمَتِكَ اَنْ تَغْفِرَ لى وَتَرْحَمَنى وَتَجاوَزَ عَنّى اِنَّكَ عَلى

از تو خواهم به رحمتت كه مرا بیامرزى و از من درگذرى كه براستى تو بر هر

كُلِّشَىْءٍ قَدیرٌ

چیز توانائى

هفدهم درباب اوّل گذشت ذكر استحباب خواندن دعاى جوشن كبیر در اوّل ماه رمضان .هیجدهم بخواند دعاء حجّ را كه در اوّل ماه گذشت نوزدهم چون ماه رمضان شروع شود سزاوار است تكثیر تلاوت قرآن و قبل از آغاز تلاوت بخواند دعای امالم صادق را در این هنگام.

دعای روز اول 

دعاى روز اوّل :اَللّهُمَّ اجْعَلْ صِیامى فیهِ صِیامَ الصّاَّئِمینَ وَقِیامى فیهِ

خدایا قرار ده روزه ام را در این ماه روزه روزه داران واقعى و شب زنده داریم را

قیامَ الْقاَّئِمینَ وَنَبِّهْنى فیهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغافِلینَ وَهَبْ لى جُرْمى فیهِ

نیز همانند شب زنده داران و بیدارم كن در آن از خواب بیخبران و جنایتم را بر من ببخش

یا اِلهَ الْعالَمینَ وَاعْفُ عَنّى یا عافِیاً عَنِ الْمُجْرِمینَ اى معبود جهانیان و درگذر از من اى درگذرنده از جنایتكاران

دعا و اعمال روز اول

و در آن چند عمل است:

اوّل غسل كردن در آب جارى و ریختن سى كف آب بر سر كه باعث ایمنى از جمیع دردها و بیماریها است در تمام سال .

دوّم كفى از گلاب بر رُو بزند تا از خوارى و پریشانى نجات یابد و قدرى هم بر سر خود بزند تا در آن سال از سرسام ایمن شود .

سوّم دو ركعت نماز اوّل ماه و تصدّق را به عمل آورد .

چهارم دو ركعت نماز كند در ركعت اوّل حمد و اِنّا فَتَحْنا و در ركعت دوّم حَمْد و هر سوره كه خواهد بخواند تا حق تعالى جمیع بدیها را در آن سال از او دور گرداند و در حفظ خدا باشد تا سال آینده.

پنجم بعد از طلوع فجر این دعا بخواند:

اَللّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ وَقَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنا صِیامَهُ وَاَنْزَلْتَ

خدایا ماه رمضان آمد و تو روزه آن را بر ما واجب كرده اى و نازل فرموده اى

فیهِ الْقُرآنَ هُدىً لِلنّاسِ وَبَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانِ اَللّهُمَّ اَعِنّا

در آن قرآن را كه راهنماى مردم و حجتهائى از هدایت و تمیز (میان حق و باطل ) است خدایا كمك ده ما را

عَلى صِیامِهِ وَتَقَبَّلْهُ مِنّا وَتَسَلَّمْهُ مِنّا وَسَلِّمْهُ لَنا فى یُسْرٍ مِنَكَ

بر گرفتن روزه اش و آن را از ما بپذیر و بخوبى از ما دریافتش كن و سالمش گردان براى ما در آسودگى

وَعافِیَةٍ اِنَّكَ عَلى كُلِّشَىْءٍ قَدیرٌ

و عافیت خودت كه همانا تو بر هر چیز توانائىششم بخواند دعاء چهل و چهارم صحیفه كامله را اگر در شب نخوانده .

دعاى روز اول ماه رمضان

هفتم علامه مجلسى در زادالمعاد فرموده كلینى و شیخ طوسى و دیگران به سند صحیح روایت كرده اند كه حضرت امام موسى كاظم علیه السلام فرمود كه در ماه مبارك رمضان در اوّل سال یعنى روز اوّل ماه چنانچه عُلماء فهمیده اند این دعا را بخوان و فرمود كه هر كه این دعا را براى رضاى خدا و بى شائبه اغراض فاسده و ریا بخواند در آن سال به او نرسد فتنه و گمراهى و نه آفتى كه ضرر رساند بدین او یا بدن او و حق تعالى او را حفظ كند از شرّ آنچه در آن سال واقع مى شود از بلاها. (برای خواندن دعای شب و روز اول ماه مبارک رمضان مراجعه بفرمایید.)

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع: کتاب مفاتیح الجنان