وقتی گناهان کوچک بلای جان می‌شود!
وقتی گناهان کوچک بلای جان می‌شود!
«ایّاکم و المُحقّرات من الذّنوب ...؛ از گناهان کوچک بپرهیزید که همه آن‌ها جمع و ثبت می‌گردد.» وقتی گناهان کوچک بلای جان می‌شود!
گناه صغیره چیست؟
گناه کوچک در برابر گناه بزرگ شناخته می‌شود که در قرآن مجید از آن تعبیر به لمم و سیئه شده است.
«الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَ حِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّکَ وَ سِعُ الْمَغْفِرَة» (نجم) 53: 32
کسانی که از گناهان بزرگ و زشت کاری‌ها جز لغزش‌های کوچک دوری می‌کنند [مورد آمرزش‌اند] یقیناً آمرزش پروردگارت گسترده و وسیع است.
إِن تَجْتَنِبُواْ کَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفّرْ عَنکُمْ سَیَاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُم مُّدْخَلًا کَرِیمًا (نساء) 4: 31
اگر از گناهان بزرگی که از آن‌ها نهی می‌شوید دوری کنید، گناهان کوچکتان را از شما محو می‌کنیم، و شما را به جایگاهی ارزشمند و نیکو وارد می‌کنیم.
راغب اصفهانی در واژه" لمم" نوشته است:
"لمم" برگرفته از المام به معنی نزدیک شدن به چیزی بدون انجام دادن آن است؛ و گاهی به چیز کم و ناچیز هم اطلاق شده است. در اینجا مقصود نزدیک شدن به گناه است و از گناه صغیره به لمم تعبیر شده؛ زیرا مرتکب صغیره، لحظه به لحظه به گناه بزرگ نزدیک می‌شود و این موجب انباشته شدن گناهان می‌شود. لمم و سیئه هر دو در توهین و بی‌حرمتی به حق و مقام ربوبی باری تعالی مشترکند.
اما لمم ویژگی‌هایی دارد که در روایات و تفاسیر اهل فن آمده است:
1- یکی از صفات غالبه بر نفس و فعل قبیحی است که حدّ ندارد و وعده عذاب به آن داده نشده است و بازخواستی از آن نشود.
2- گناهی که شامل صغیره و کبیره است؛ مشروط بر این که عادت نشده باشد و گاهی که اتفاق بیفتد، انسان متوجه شده و توبه کند.
3- گناهی که گاهی انسان به سراغ آن می‌رود و سپس از آن استغفار می‌کند.
4- گناهی که از انسان سر زند و خودداری کند و بار دیگر آلوده شود و پی در پی ادامه دارد ولی طبیعت و عادت او نیست. (تفسیر نمونه: 22/ 537، ذیل آیه 53 سوره نجم؛ الکافی: 2/ 441، باب اللّمم)
بنابراین ممکن است مسلمانی لغزش داشته باشد ولی گناه بر خلاف فطرت و طبیعت و سجیّه اوست؛ زیرا روح و قلب او پاک است و آلودگی‌ها جنبه عرضی دارد. پس با ارتکاب گناه کوچکی، از ظلم به نفس پشیمان می‌شود و از خداوند تقاضای بخشش می‌کند سپس مغفرت واسعه الهی شامل حال او می‌گردد.
امام علی علیه‌السلام فرمود: خداوند خشم خود را در معصیتش پنهان کرده است؛ بنابراین هیچ گناهی را کم مشمارید؛ زیرا چه بسا که آن با خشم خدا همراه باشد و تو ندانی
امیر مۆمنان در نامه‌ای به والیان حکومت چنین سفارش می‌فرماید:
فَانَّ اللَّهَ تَعالی یُسائِلُکُم مَعْشَرَ عِبادِهِ عَنِ الصَّغیرَةِ مِنْ اعْمالِکُم وَ الْکَبیرَةِ وَ الظَّاهِرَةِ وَ الْمَسْتُورَةِ، فَانْ یُعَذِّبْ فَانْتُمْ اظْلَمُ، وَ انْ یَعْفُ فَهُوَ اکْرَم. (نهج‌البلاغه: نامه 27)
ای بندگان حق، خداوند بزرگ از کوچک و بزرگ اعمالتان و ظاهر و نهانتان بازپرسی می‌کند، پس اگر عذابتان کند به عذاب مستحق‌ترید و اگر عفو کند او کریم‌تر است.
خطرات بی‌اعتنایی به خطاهای کوچک
در فرمایش‌های معصومین علیهم السلام به اثرات و خطرات بی‌اعتنایی به خطاهای کوچک اشاره شده است.
امام علی علیه‌السلام فرمود:
خداوند خشم خود را در معصیتش پنهان کرده است؛ بنابراین هیچ گناهی را کم مشمارید؛ زیرا چه بسا که آن با خشم خدا همراه باشد و تو ندانی. (بحارالأنوار: 75/ 165، باب 22، حدیث 1؛ تحف العقول: 286)
امام باقر علیه‌السلام فرمود:
مصیبتی چون کوچک شمردن گناهت و رضایت دادن به وضعیت موجودت نیست. (الکافی: 2/ 287، حدیث 1؛ بحار الأنوار: 2/ 345، باب 137، حدیث 29)
امام صادق علیه‌السلام به أبی اسامة زید شحام فرمود:
از گناهان خُرد پنداشته بپرهیزید که این گناهان آمرزیده نمی‌شود. عرض کردم: گناهان کوچک چیست؟ فرمود: آدمی گناه کند و بگوید: چه خوب می‌شد اگر غیر این گناهی دیگر نمی‌داشتم. (بحار الأنوار: 75/ 307، باب 25، حدیث 1؛ تحف العقول: 392)
پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «هکذا تجتمع الذنوب»، «این گونه گناهان، روی هم انباشته می‌شوند»، سپس فرمود: «ایّاکم و المُحقّرات من الذّنوب ...؛ از گناهان کوچک بپرهیزید که همه آن‌ها جمع و ثبت می‌گردد»
امام کاظم علیه‌السلام فرمود: مسیح به حواریون فرمود: همانا گناهان کوچک از نیرنگ‌های ابلیس است. او گناهان را در نظر شما کوچک جلوه می‌دهد و در نتیجه گناهان انباشته و زیاد شده و شما را در میان می‌گیرد. (همان)
امام رضا علیه‌السلام فرمود:
گناهان اندک مسیر گناهان بزرگند و کسی که از خداوند در گناه کم، ترس نداشته باشد در زیاد نیز از او نترسد. (بحار الأنوار: 70/ 353، باب 137، حدیث 55؛ عیون أخبار الرضا علیه‌السلام: 2/ 180، حدیث 4)
گناه کوچک بلای جان می‌شود
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم همراه یاران (در سفری) در سرزمین بی آب و علفی فرود آمد، به یارانش فرمود: «ائتوا بحطب»، «هیزم بیاورید» که از آن آتش روشن کنیم تا غذا بپزیم.
یاران عرض کردند: اینجا سرزمین خشکی است و هیچ‌گونه هیزم در آن نیست!
رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «بروید هر کدام هر مقدار می‌توانید جمع کنید» آن‌ها رفتند و هر یک مختصری هیزم یا چوب خشکیده ای با خود آورد و همه را در پیش روی پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) روی هم ریختند، پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:
«هکذا تجتمع الذنوب»، «این گونه گناهان، روی هم انباشته می‌شوند»، سپس فرمود:
«ایّاکم و المُحقّرات من الذّنوب ...؛ از گناهان کوچک بپرهیزید که همه آن‌ها جمع و ثبت می‌گردد.»
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود:
«لا صَغیرة مع الاِصرار؛ در صورت اصرار، گناه صغیره ای نباشد.»
فرآوری: زهرا اجلال
بخش قرآن تبیان
منابع:
افکار نیوز
سایت عرفان
سایت حوزه