کوچک شبگرد

خوابگردي و راه رفتن در خواب يك پديده در دوران كودكي است که30درصد از كودكان چهار تا شش ساله به آن مبتلا هستند و ميزان شيوع اين اختلال در پسران بيش از دختران است.

به هنگام خواب، مغز 5 مرحله از خواب را سپري مي کند،

REM مراحل   1،2،3،4 و  مرحله حرکت سريع چشم يا کامل خواب را ايجاد مي کنند.  اين مراحل در مجموع يک چرخه  يک چرخه خواب کامل بين 90 تا 100 دقيقه طول مي کشد و هر شخص در خواب شبانه، به طور متوسط 4 يا 5 چرخه خواب را تجربه مي کند.

خوابگردي، تکرار رفتارهاي حرکتي پيچيده اي است که در خلال خواب به صورت کم و بيش هماهنگ شده ( برخاستن، راه رفتن، غذا خوردن، حرف زدن، و...) متجلّي مي شوند. وهله هاي خوابگردي در جريان خواب عميق با امواج کند آغاز مي شوند و در اغلب موارد خوابگرد در ثلث اول خواب (دو تا سه ساعت بعد از خواب ) بر مي خيزد و به خوابگردي مي پردازد. حالت مراقبت و حسّاسيت وي کاهش مي يابد، چهره ي وي بي حالت و نگاه او ثابت است، به کوشش هاي اطرافيان براي برقراري ارتباط و يا بيدار کردن وي پاسخ نمي دهد و پس از بيدار شدن( بلافاصله بعد از وهله ي خوابگردي يا صبح روز بعد) هيچ چيز از ماجراي شب گذشته را به خاطر نمي آورد يا خاطره ي بسيار محدودي از آن دارد.

رفتارهايي که در خلال خوابگردي بروز مي کنند مي توانند بسيار متنوع و کم وبيش پيچيده باشند. گاهي خوابگرد فقط در رختخواب مي نشيند، به اطراف خود نگاه مي کند، پتو يا لحاف را روي خود مي کشد و گاهي به فعاليت هاي پيچيده تري مانند باز کردن درب بسته با کليد و  حتي خطرناک  همچون بيرون رفتن از منزل مي پردازد. بخصوص در کودکان، خوابگردي ممکن است با رفتارهاي نامتناسب و اعمالي ناشايست ( مانند ادرار کردن در کمد لباس) همراه است.

در خلال وهله هاي خوابگردي، افراد مي توانند حرف بزنند و حتّي به پرسشها پاسخ گويند. مع هذا گفتار آنها نامنسجم است و يک مکالمه ي واقعي به ندرت صورت مي گيرد. خوابگرد ممکن است به خواسته ي اطرافيان مبني بر قطع فعاليت خود و بازگشت به رختخواب پاسخ گويد اما داراي سطح مراقبت بسيار پاييني است و بيدار کردن وي در خلال خوابگردي معمولا بسيار مشکل است. چشمان خوابگردها باز است، اما بسان زمان بيداري نيست و غالبا فکر مي کنند در مکاني به غير از اتاق خواب خود و منزل هستند.

در هر سني که کودک به راه بيفتد، خوابگردي مي تواند بروز کند اما معمولا نخستين وهله هاي آن بين 4 تا 8 سالگي آغاز مي شوند و ميزان شيوع آن در حدود 12 سالگي  به حد بيشينه ي خود مي رسد. پژوهش ها نشان داده اند که 15 درصد از كودكان براي اولين بار  در سنين 15-5 سال  دچار خوابگردي مي شوند و در  6-3  درصد اين كودكان، خوابگردي تکرار مي شود.

معمولاً خوابگردي دوره ي کودکي در آغاز نوجواني و در حدود 15 سالگي از بين مي رود اما در پاره اي از موارد نيز پس از قطع خوابگرديِ آغاز شده در خلال کودکي، با عود مجدّد آن در بزرگسال جوان مواجه مي شويم.

تحقيقات نشان داده اند که اگر خواب گردي كودك از 9 سالگي به بعد شروع شود، محتمل است که در بزرگسالي نيز ادامه يابد؛ لذا بهتر است، خوابگردي را جدي گرفت و درصدد درمان آن برآمد.

اگر چه عواملي مانند برنامه نامنظم خواب، خواب ناكافي  و يا محروميت از خواب، خوابيدن در محيطي شلوغ و پرسروصدا، خستگي مفرط، بيماري و يا داشتن تب بالا، پر بودن مثانه، مصرف برخي از داروها را در بروز خوابگردي دخيل دانسته اند، اما هنوز شناخت دقيقي از علت خوابگردي در دست نيست.

ده تا بيست درصد از خواب گردي هاي كودكان بيشينه ارثي و خانوادگي دارد و در بين والدين و ديگر اعضاي خانواده نيز مشاهده شده است.

 برخي از محققان به تفاوت نسبتاً قابل ملاحضه اي از لحاظ درجه ي واکنش پذيري هيجاني بين کودکان بهنجار و کودکان خوابگرد اشاره کرده اند، همچنين وجود مولفه هاي استرس، اضطرابي و افسردگي نيز خاطر نشان شده است.

برخي ديگر از محققان، خوابگردي را به عدم رشد دستگاه هاي عصبي و اندامي نسبت داده اند و گروهي ديگر نيز معتقد به وجود عامل عضوي وخيمتري هستند و حتي آن را معادل صرع دانسته اند .

ادامه اين مطلب را در مقاله " کوچولوي از رختخواب گريخته " در روزهاي آينده مطالعه کنيد.

نسرين صفري

بخش خانواده ايراني تبيان