بررسي رمان «سوران سرد»

 تصورم در رابطه‌ي کتاب «سوران سرد» اين بود که اثر قابل تاملي نباشد چرا که نويسنده پيش از اين، اثري از خود به چاپ نرسانده بود، اما با خواندن کتاب خيلي شگفت‌زده شدم که ايشان در زمينه‌ي دفاع مقدس کار نکردند و اثري به اين خوبي دارد.

رمان «سوران سرد» در مورد سربازاني است که در منطقه غرب کشور در دو پايگاه در حال خدمت هستند. کل منطقه و اين دو پايگاه در معرض خطر سقوط است و در همين حال يکي از دو پايگاه سقوط مي‌کند و در پايگاه ديگر هم يک جاسوس پيدا مي‌شود که شروع به جاسوسي براي شبکه ضد انقلاب و گروه کومله مي‌کند و ....

نقد کتاب «سوران سرد» توسط محمدرضا سنگري و علي‌الله سليمي

محمدرضا سنگري ـ پژوهشگر و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي:

تصورم در رابطه‌ي کتاب «سوران سرد» اين بود که اثر قابل تاملي نباشد چرا که نويسنده پيش از اين، اثري از خود به چاپ نرسانده بود، اما با خواندن کتاب خيلي شگفت‌زده شدم که ايشان در زمينه‌ي دفاع مقدس کار نکردند و اثري به اين خوبي دارد.

افهمي نويسنده کتاب «سوران سرد» از ادبيات گذشته دفاع مقدس جدا نيست و وقتي که رمان او را خواندم احساس کردم که افهمي جنگ را ديده است در صورتي که هيچ نيازي وجود ندارد که نويسنده آثار دفاع مقدس حتما جنگ را ديده باشد و شايد اگر ياران امام حسين (ع) نيز حاضر بودند نمي‌توانستند به اندازه برخي از نويسندگان ما واقعه کربلا را به خوبي توصيف کنند.

در کتاب «سوران سرد» عنصر تقدس بسيار پررنگ است و شخصيت سينا در اين کتاب در هاله‌اي از تقدس است. گرچه نويسنده قصه را در پادگان ارتش توصيف مي‌کند اما مخاطب سايه تقدس را در همه‌ي جا اثر مي‌بيند.

در برخي از نويسنده‌هاي دهه‌ي 80 تلاش بيهوده‌اي مي‌بينيم که مي‌خواهند اين قداست در جنگ را پنهان کنند که اينگونه رفتار به خاطر وازدگي و يا جوزدگي اين افراد است.

در اين رمان مي‌بينيم که با ضرب آهنگ خيلي قوي کاراکتر سينا در ذهن مخاطب ماندگار مي‌شود و اين شخصيت چهره دفاع مقدس را به شما نشان مي‌دهد به طوري که وقتي در تنگا مي‌ماند دعا مي‌کند و اگر اين کتاب را فردي از اپوزيسيون مي‌نوشت آنقدر شخصيت سينا را خراب مي‌کرد تا قابليتي که الان دارد از دست بدهد در حالي که در اين رمان نويسنده به قداست شخصيت آگاه بوده است.

رمان «سوران سرد» رمان دهه‌ي 80 است و رنگ و بوي دهه‌ي 60 را ندارد چرا که در رمان‌هاي دهه‌ي 60 امدادهاي غيبي و خلوت‌هاي شبانه و پيشگويي براي شهادت وجود داشت اما در رمان «سوران سرد» خبري از اين مسائل وجود ندارد و هيچ شبي را نمي‌بينيد که کاراکترها دست به دعا ببرند.

مي‌توان گفت که رمان «سوران سرد» حداقلي دفاع مقدس است و به قداست دفاع مقدس آنطور که بايد در اين رمان پرداخته نشده است؛ اما کل مجموعه نثر زيبايي دارد و مخاطب را درگير مي‌کند.

علي‌الله سليمي، نويسنده و منتقد ادبي :

تعدد شخصيت‌ها در رمان سوران سرد باعث شده خواننده نتواند در کل ماجراها روي افراد خاصي تمرکز داشته باشد. البته در بخش‌هاي اوليه و مياني رمان شخصيت سينا در محوريت قرار دارد.

با اين حال، اگر قرار است در يک داستان کشمکش لازم ايجاد شود ناچاريم با برخي از شخصيت‌ها احساس همذات پنداري کنيم و به نوعي بين دنياي خود با دنياي شخصيت داستاني نزديکي لازم را حس کنيم. در غير اين صورت، با شخصيت‌هاي داستاني در حد يک اسم برخورد مي‌کنيم که نمونه‌هايي از اين افراد در رمان سوران سرد حضور دارند؛ مثل نيما، اکبر، محمود و عليرضا که نويسنده روي شخصيت آنها به اندازه کافي کار نکرده است، ولي شخصيت سينا از اين قاعده مستثني است و خواننده به جهان ذهني او راه مي‌يابد.

توصيف‌هاي نويسنده از محيطي که وقايع داستان در آن اتفاق مي‌افتد، براي خواننده تازگي دارد و به لحاظ بکر بودن اغلب اين فضاها، جذابيت لازم در داستان ايجاد مي‌شود و اين مسئله حتي به واکنش متفاوت برخي از شخصيت‌ها از جمله سينا در مواجه با فضاي پيرامون خود هم منجر مي‌شود، چرا که حجم وسيعي از وقايع داستان در دل طبيعت اتفاق مي‌افتد و اين طبيعت هم از نوع خاص است که براي شخصيت‌ها هم تازگي دارد.

با توجه به اين که تقريباً همه جاذبه‌هاي رنگارنگ زندگي شهري از پيش چشم شخصيت‌هاي رمان سوران سرد برداشته شده، آنها مي‌توانستند در مواجه با طبيعت برفي و کوهستاني، لايه‌هاي ناشناخته شخصيتي خود را بروز دهند که باز به غير از سينا، در مورد بقيه شخصيت‌ها اين اتفاق نيفتاده است.

در جايي از رمان که سه شخصيت با هم و مسلح هستند، يکي از آنها مي‌گويد بعيد نيست يکي از ما سه نفر که اينجا هستيم دشمن باشد. او مي‌گويد محيط پايگاه آلوده است و اين جذابيت رمان را بيشتر مي‌کند، چون در دل خواننده هراس ايجاد مي‌کند که هر لحظه ممکن است مرگ مشکوک يکي از شخصيت‌هاي داستان اتفاق بيفتد و اين مسئله در مورد چند شخصيت هم اتفاق مي‌افتد و در مجموع، فضاي ترس‌آور و مضطرب آلودکي در کليت رمان ايجاد مي‌شود.

بخش ديگري از موفقيت نويسنده در فضاسازي به توصيف طبيعت کردستان در فصل زمستان بر مي‌گردد که خواننده آن را به خوبي احساس مي‌کند.

جواد افهمي نويسنده کتاب «سوران سرد»:

اين رمان اولين کار من در حوزه داستان‌نويسي است. قبل از اين، کار يک صفحه‌اي داشتم. داستان‌هاي کوتاه کتاب «تاکسي سمند» را هم بعد از اين نوشتم، ولي قبل از اين چاپ شد.

درباره روند نوشتن رمان «سوران سرد» بايد بگويم، گاهي وقت‌ها مي‌شد که دو ماه نوشتن اين کار را کنار مي‌گذاشتم، چون يک جايي از قصه به مانع بر مي‌خورد و با کليت کار جور در نمي‌آمد. هيچ راهي هم براي رفع آن مانع به ذهنم نمي‌رسيد و مجبور مي‌شدم براي مدتي در نوشتن وقفه ايجاد کنم تا به يک راهکار قابل قبول دست يابم.

زمان تقريبي وقوع حوادث داستان سال 1364 است ؛ طرح اوليه اين رمان در موقع نوشتن مختصر تغييري کرد، اما اين گونه هم نبود که فضاي کلي حاکم بر ذهن من تغيير کند. قالب داستان من اين بود که يک نفر بعد از 20 سال بر مي‌گردد تا انتقام بگيرد. مي‌خواستم از اين قالب استفاده و شخصيت سينا را معرفي کنم. اصلاً مي خواستم با سينا شروع کنم و با سينا هم تمام کنم. اما عملاً اين گونه نشد و مجبور شدم شخصيت سينا را در اواسط داستان از محوريت ماجراها به کنار بکشم، چون مي‌ديدم اين شخصيت دارد روي تمام داستان تاثير مي‌گذارد و مسير آن را عوض مي‌کند.

رمان سوران سرد نوشته جواد افهمي توليد مرکز آفرينش‌هاي ادبي حوزه هنري در 467 صفحه، قطع رقعي و در تيراژ 2 هزار و 500 نسخه و با قيمت 7 هزار تومان توسط سوره مهر منتشر شده است.

فرآوري: مهسا رضايي

بخش ادبيات تبيان

منابع: خبرگزاري فارس، خبرگزاري کتاب ايران، پايگاه رسمي انتشارات سوره مهر