اختراعات هم مخلوق خدايند!
اختراعات هم مخلوق خدايند!
در دسته بندي علوم، تقسيمي مشهور و رايج وجود دارد که بر اساس آن علوم يا حوزوي اند و اسلامي، يا دانشگاهي اند و غير اسلامي. آنگاه دانشهايي که مرتبط با آيات و روايات هستند؛ مانند فقه، تفسير و اخلاق را به حوزوه اختصاص مي دهند و دانشهايي که در آن کاري به قرآن و حديث ندارند؛ مثل فيزيک، شيمي و پزشکي را در گروه دانشگاهي قرار مي دهند.
اين تقسيم بندي که بي شک برگرفته از انديشه سکولار است پيامدهايي دارد که هر يک درجاي خود معرکه آراء و نظرات صاحبنظران است.
دو مورد از نتايج اين تقسيم بندي عبارتند از:
1. تهي کردن عقبه دانشگاه از معارف ديني و جايگزين کردن آن با نظريه و فرضيه هاي غربي و شرقي که نوعا در بخش علوم انساني، سر ستيز با معارف الهي را دارند
2. تلقين جدايي حوزه از دانشگاه و باور آن از سوي عده زيادي از انديشمندان هر دو طيف و بعد تلاش براي ايجاد وفاق و اتحاد بين اين دو نهاد علمي کشور
مشکلاتي که اين نوع نگاه به علوم و نتايج به دست آمده از آن تا کنون براي ما ايجاد کرده است بر اهل فن پوشيده نيست ؛ مشکلاتي مانند توليد نظريه ها و راهکارهايي براي حل مسائل روز با تکيه بر مباني کاملا بيگانه و يا حتي مخالف با اسلام و نيز رو در رو قرار دادن دو نهاد بزرگ و گسترده علمي کشور و دادن القابي مقدس مآبانه به يکي و بي دين خواندن ديگري و همچنين به زحمت انداختن عده اي براي پيدا کردن راه اتحاد اين دو نهاد.
به نظر مي رسد اگر ما بتوانيم چنين رويکردي که نسبت به علوم وجود دارد را با تکيه بر جهان بيني الهي اصلاح کنيم ديگر لازم نباشد تا با پيامدهايي نامطلوب آن دست و پنجه نرم کنيم.
در جهان بيني الهي هر پديده اي خالقي دارد به نام خداوند متعال « اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْءٍ » (62/زمر) که سرسلسله علتهاست « قُلْ كلٌُّ مِّنْ عِندِ اللَّهِ» (78/نساء) و پايان هر موجودي هم به او ختم مي شود « وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ » (5/حديد). آغاز و انتهاء هر موجودي خداست « هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ » (3/حديد) و محال است چيزي چه در وجود يافتن و چه در بقاء داشتن از او بي نياز باشد چون او پديد آورنده هر چيز است و اگر فيض وجودي اش لحظه اي قطع شود آن موجود ديگر وجود نخواهد داشت و اين در حاليست که خود آن خالق يکتا ذره اي به غير خودش محتاج نيست« فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمينَ » (97/ آل عمران).
خداوند متعال آنچه که بشر بعد از عصر نزول قرآن کريم کشف يا اختراع مي کند را به صراحت خلق شده خود ناميده است: اسب و قاطر و الاغ از جمله مخلوقات ما هستند که الان مي شناسيد و بر آن سوار مي شويد و چيزهايي هم خلق خواهيم کرد که فعلا شما با آنها آشنايي نداريد(8/نحل) و امروز، انواع و اقسام وسايل سواري که ما شاهد آن هستيم و به نام خود آنها را مصادره کرده ايم، مخلوقات خدايند که او پيش از اين خبر توليدشان را داده بود
تذکر يک نکته مهم: « کل شيء» به معناي «هر چيزي» است که ما در فارسي به کار مي بريم. بنابراين هر چيزي که وجود داشته باشد خالق آن خداست؛ خواه آن شيء از جمادات باشد، خواه از گياهان؛ از حيوانات باشد يا از انسانها، فرقي نمي کند همگي مخلوق خدايند.
در جهان بيني الهي نمي شود چيزي وجود داشته باشد (مصداق «الشيء» باشد) و مخلوق خداوند يکتا نباشد. همه چيز مخلوق اوست؛ حتي اگر آن موجود يک پديده، اختراع و يا کشف علمي باشد «الله خالق کل شيء».
انواع ايجاد
خداوند متعال به دو شکل موجودات عالم را ايجاد مي کند؛ بخشي را به شکل دفعي و برخي را به صورت تدريجي. که در اصطلاح به دسته اول موجودات امري گفته مي شود و به دسته دوم موجودات خلقي. موجودات امري با فرمان «كُنْ»؛ ايجاد شو « فَيَكُونُ »؛ بلافاصله ايجاد مي شوند(82/يس) و موجودات خلقي از طريق اسباب و عللي که خداوند براي پيدايش آنها خلق کرده است توليد مي شوند.
مثال: روح موجودي است که فرآيند ايجاد آن، مرحله به مرحله نيست و از آنجا که يک موجود امري است؛ «الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي » (85/اسراء) با يک فرمان «موجود شو» به وجود مي آيد. اما بدن ما انسانها و موجودات بي شمار ديگر، مرحله به مرحله تکميل شده و در نهايت توليد مي شود. (5/حج)
بنابراين کسي که داراي جهانبيني الهي است و معارف قرآن را باور دارد به راحتي مي پذيرد که تمام دستاوردها و توليدات علمي، چه در بُعد نظري و چه در بُعد عملي، درست است که به نام فلان دانشمند يا گروه علمي ثبت مي شود؛ اما همگي مخلوق خدايند.
در اين باره با تکيه بر همان جهان بيني الهي که بيان شد چنين مي گوييم: خدايي که «خالق کل شيء» است از طريق امکانات مادي که به فلان دانشمند داد و نيز از طريق هوش و انديشه اي که به او ارزاني داشت و توفيقي که به او داد تا در خلقت او تحقيق کند؛ فلان نظريه، کشف و يا اختراع علمي را «خلق» کرد و اين محصول علمي، مخلوق خداست.
از اين رو خداوند متعال آنچه که بشر بعد از عصر نزول قرآن کريم کشف يا اختراع مي کند را به صراحت خلق شده خود ناميده است: «وَ الْخَيْلَ وَ الْبِغالَ وَ الْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوها وَ زِينَةً وَ يَخْلُقُ ما لا تَعْلَمُون»؛ اسب و قاطر و الاغ از جمله مخلوقات ما هستند که الان مي شناسيد و بر آن سوار مي شويد و چيزهايي هم خلق خواهيم کرد که فعلا شما با آنها آشنايي نداريد(8/نحل) و امروز، انواع و اقسام وسايل سواري که ما شاهد آن هستيم و به نام خود آنها را مصادره کرده ايم، مخلوقات خدايند که او پيش از اين خبر توليدشان را داده بود.
اصلاح نگاه سکولاري که دين را جداي از علوم مي داند
در قدم اول بايد تکليف پايه بحث يعني جهان بيني روشن شود؛ ما با کسي که جهان بيني الحادي دارد سخني نداريم زيرا اين قشر بر اين باورند که خدا در اين جهان کاره اي نيست؛ بلکه هر چه هست همين «طبيعت» است که يک روز روي خوش نشان مي دهد و روز ديگر خشمگين مي شود؛ يک روز ما و ساير موجودات را مي زايد و يک روز هم ما را کهنه کرده و مي پوساند «وَ قالُوا ما هِيَ إِلاَّ حَياتُنَا الدُّنْيا نَمُوتُ وَ نَحْيا وَ ما يُهْلِكُنا إِلاَّ الدَّهْرُ» (24/جاثيه)
بنابراين روي سخن ما با خداباورانيست که به قرآن و معارف آن عقيده دارند. بر اساس جهان بيني الهي و قرآني عده اي در يک مرکز علمي، سخن خدا را بررسي مي کنند که «خدا چه گفت» و عده اي هم در مرکزي ديگر کار خدا را بررسي مي کنند که «خدا چه کرد».
سر و کار گروه اول، آيات و رواياتي است که گوياي «سخن خدا»ست و گروه دوم پديده هاي خلقت را مورد مطالعه و تحقيق قرار مي دهند که «خلقت خدا»ست.
بر اين اساس باور و با اين نگاه، هم عقبه ديني علوم دانشگاهي ما به خصوص علوم انساني تأمين مي شود و هم ديگر نيازي نيست که فکري براي وحدت حوزه و دانشگاه کنيم؛ زيرا اصلا اختلافي معنا ندارد تا بخواهيم فکري براي وحدتش کنيم.
اميد پيشگر
گروه دين تبيان