خطاي حضرت آدم (ع) و سکونت ذريه او در زمين

اگر آدم(ع) دچار خطا و اشتباه نمي شد، وضعيت کنوني ما چه بود؟!

ممکن است پاسخ اين پرسش در خوشبينانه ترين نگاه، اين باشد که ما نيز همانند فرشتگان بهشتي و ديگر موجودات آن، همچنان در بهشت مي مانديم و از رفاه و آسايش بدون دردسر برخوردار مي شديم! و يا در بدبينانه ترين نگاه اين که ممکن بود، آزمايشي که آدم (عليه السلام) نتوانست به طور موفق از آن خارج شود، براي يکايک ما نيز اجرا مي شد و در صورت عدم قبولي؛ به جاي آن که به زمين هبوط کنيم؛ مستقيما روانه جهنم مي شديم و يا در ديدگاهي متوسط، ما نيز همانند آدم (عليه السلام) به زمين هبوط مي کرديم؛ يعني مي شديم آنچه اکنون هستيم! قضاوت نماييد، اگر هر کدام از اين پاسخ ها صحيح باشد، چه تأثيري بر وظايف کنوني ما خواهد گذاشت؟!

چنين پرسش هايي ممکن است در ارتباط با موارد ديگر نيز مطرح شود، نظير:

اگر نوح (عليه السلام) دشمنان خود را نفرين نمي کرد و طوفان نازل نمي شد؟!

اگر ابراهيم (عليه السلام) با افتادن در آتش به شهادت رسيده و نجات نمي يافت؟!

اگر فرعون، حرف همسرش را قبول نکرده و موسي (عليه السلام) را به فرزندي نمي پذيرفت؟!

اگر امام حسين (عليه السلام) در مبارزه با يزيد، در ظاهر نيز پيروز شده و حکومتي اسلامي برقرار مي نمود؟

هزاران پرسش از اين دست را مي توان مطرح نمود که اگر اين اتفاق انجام مي شد و يا نمي شد، چه رخ مي داد؟! و يا پرسش هايي؛ مانند اين که ماهي يونس از چه نوعي بود، کشتي نوح چند متر بود و … .

خداوند در قرآن کريم بعد از بيان داستان اصحاب کهف، به موضوعي اشاره مي نمايد که دقت در آن، خالي از لطف نيست:

به طور مثال در آيه22 سوره کهف چنين بيان شده که گروهي از مردم اظهار مي دارند اصحاب کهف، سه نفر بوده و سگ آنها نفر چهارمشان بوده است! گروهي ديگر نيز با حدس و گمان مي گويند: نه! آنان پنج نفر بودند و سگشان نفر ششم بود! برخي نيز معتقدند که آنان هفت نفر بوده و با سگشان هشت نفر مي شدند! اي پيامبر! به آنان بگو که خداوند از تعداد آنان آگاه تر است و هيچ کس، جز اندکي (از اولياي الاهي) تعداد دقيق آنان را نمي دانند، پس بيهوده با آنان به گفت و گو مپرداز و … .[1]

نکته مورد نظر ما اين است که موضوع تعداد اصحاب کهف به عنوان موضوعي جالب مورد بحث و گفت و گو بود و نظريات مختلفي در مورد آن بيان مي شد، اما خداوند با اين که در مواردي؛ مانند مدت توقف آنان در غار به صورت جزئي و دقيق سخن گفته و فرموده که آنان 309 سال در غار توقف داشتند،[2] در مورد تعداد آنان فقط به بيان اختلاف نظرها بسنده نموده و اين ابهام را برطرف ننمودند.

ممکن است، دليل چنين رفتاري را از جانب پروردگار، اين گونه ارزيابي نمود که بحث و گفت و گوي بيش از حد، در برخي موارد جزئي که ندانستن آن ضرري به دين داري و فهم پيام هاي الاهي نمي رساند، نوعي انحراف از مسائل مهم تر و اصلي تر به شمار آمده و نيازي به آن نيست.

پيام الهي در ماجراي اصحاب کهف آن بود که نبايد در مقابل کفر و ستم تسليم شد و در صورت امکان بايد از منافع دنيوي دست کشيده و از سرزمين خود هجرت نمود و اين که خداوند بر هر کاري توانا است و مي تواند افرادي را صدها سال؛ بدون غذا و در حال خواب زنده و سالم نگه دارد، تا نشانه اي براي معاد باشد.

اما دانستن تعداد افراد موجود در غار، هيچ نقشي در شناخت پيام الاهي نداشته و مي توان از آن صرف نظر نمود.

به همين دليل، با بيان صريح اين که پاسخ پرسش مبني بر شناخت وضعيت فرزندان آدم (عليه السلام) در صورت باقي ماندن ايشان در بهشت را ندانسته و دانش آن در اختيار خداوند مي دانيم، ولي معتقديم که اين موضوع از اموري نيست که ندانستن آن، تأثيري در اعتقادات و وظايف کنوني ما داشته باشد و بهتر است، اکنون که در بهشت نبوده و جانشين خداوند در اين کره خاکي هستيم، آن گونه زندگي نماييم که بهشت و بالاتر از آن، يعني رضايت معبودمان را به دست آوريم و بدانيم خداوندي که توبه آدم را پذيرفت، مي تواند بار ديگر ما را در جوار خود جايگزين سازد؛ زيرا خود او در يکي از آياتي که ماجراي هبوط آدم (عليه السلام) را بيان مي نمايد، خطاب به ما فرزندانش مي فرمايد: “هر که در مسير هدايت گام بردارد، نه ترسي داشته و نه اندوهناک مي شود”.[3] و در آيه اي ديگر تصريح مي نمايد که افراد جوياي هدايت، نه گمراه شده و نه شقاوت مند خواهد شد.[4]

با اين حال مطلبي در تفسير الميزان آمده است که مي تواند ما را در دستيابي به پاسخ ياري رساند. علامه طباطبايي مي گويد:

از سياق آيات متعددي بر مي آيد که آدم در اصل، و در آغاز براى اين خلق شده بود، که در زمين زندگى کند، و نيز در زمين بميرد، و اگر خداى تعالى او را (چند روزى) در بهشت منزل داد، براى اين بود که امتحان خود را بدهند، و در نتيجه آن نافرمانى عورتشان هويدا بگردد، تا بعد از آن بزمين هبوط کنند.

پس منظور اصلى از خلقت آدم سکونت در زمين بوده است، چيزى که هست راه زمينى شدن آدم همين بوده که نخست در بهشت منزل گيرد، و برتريش بر ملائکه، و لياقتش براى خلافت اثبات شود، و سپس ملائکه مأمور به سجده براى او شوند، و آن گاه در بهشت منزلش دهند، و از نزديکى به آن درخت نهيش کنند، و او (به تحريک شيطان) از آن بخورد، و در نتيجه عورتش و نيز از همسرش ظاهر گردد، و در آخر بزمين هبوط کنند… پس ظهور عيب در زندگى زمينى، و بوسيله خوردن از آن درخت، يکى از قضاهاى حتمى خدا بوده، که بايد مي شد، … و اگر محکوميت زندگى کردن در زمين، با خوردن از درخت و هويدا گشتن عيب، قضايى حتمى نبود، و نيز برگشتن به بهشت محال نبود، بايد بعد از توبه و ناديده گرفتن خطيئه به بهشت بر گردند، (براى اينکه توبه آثار خطيئه را از بين مى‏برد).[5]

پي نوشت ها :

[1] «سَيَقُولُونَ ثَلَاثَةٌ رَّابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ …».

[2] کهف، ??، «وَلَبِثُوا فِي كَهْفِهِمْ ثَلَاثَ مِائَةٍ سِنِينَ وَازْدَادُوا تِسْعًا »

[3] بقره، ??، «قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنْهَا جَمِيعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ »

[4] طه،123، «قَالَ اهْبِطَا مِنْهَا جَمِيعًا بَعْضُكُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَلَا يَشْقَى »

[5] براي آگاهي بيشتر، نک: ترجمه الميزان، ج‏?، ص: ???- ????

بخش قرآن تبيان

منبع : اسلام پديا  (دايرة المعارف اسلامي)