مدت زمان حکومت امام زمان0عج)
مدت زمان حکومت امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
یکی از موضوعات مورد توجه در زمینه مهدویت، مدت زمان حکومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. روایات مختلفی در این زمینه وارد شده است که هر یک مدت زمان حکومت را متفاوت با دیگری مطرح کرده است و كمترین آنها، هفت سال و بیشترین آنها، 309 سال (به مقدار توقف اصحاب كهف در غار) می باشد.
هفت، هشت، نه، ده، نوزده، بیست، چهل و 309 سال، مدت زمان هایی هستند كه در روایات از آنها به عنوان مدت حكومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یاد شده است.
در بسیاری از روایاتی كه از طریق اهل سنت از پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله نقل شده، مدت زمان حكومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هفت یا نه سال ذكر شده است. در یكی از این روایات چنین آمده است: «زمین از ظلم و جور پر می شود، آنگاه مردی از خاندان من قیام می كند، او هفت یا نه [سال] حكومت می كند و زمین را از عدل و داد آكنده می سازد.»1
علامه مجلسی رحمة الله علیه نیز برخی روایت های اهل تسنن را كه در آنها مدت حكومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هفت یا نه سال بیان شده است، نقل كرده اند؛ از جمله این روایت که می گوید: «... پس خداوند مردی از عترت و خاندان مرا برمی انگیزد و زمین را از عدل و داد پر می كند؛ چنان كه از ظلم و جور پر شده بود. ساكنان آسمان و زمین از او خشنودند، آسمان چیزی از بارانش را نگه نمی دارد و همه را پی در پی، فرو می فرستد، زمین هیچ روئیدنی را در خود نگه نمی دارد و همه را خارج می سازد تا آنجا كه انتظار می رود مردگان نیز زنده شوند، جهانیان هفت یا هشت، یا نه سال در این وضع زندگی می كنند.»2
نعمانی در آخرین باب كتاب خود (الغیبة)، چهار روایت، در زمینه مدت زمان حكومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نقل كرده كه در همه آنها از نوزده سال یا نوزده و چند ماه سخن به بیان آمده است.3 وی در روایتی از امام صادق علیه السلام چنین نقل کرده است: «همانا قائم [بر او درود باد] نوزده سال و چند ماه حكومت خواهد كرد.»4
برخی روایات نیز مدت حكومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را چهل سال ذكر كرده اند. از جمله در روایتی كه از پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله نقل شده، آمده است: «او چهل سال در روی زمین فرمانروایی می كند.»5
امام حسن مجتبی علیه السلام نیز از پدر بزرگوارش نقل می كند كه فرمود: «خداوند در آخرالزمان مردی را بر می انگیزد... او زمین را از عدل، داد، برابری، نور و برهان پر می كند... او [به مدت] چهل سال بر شرق و غرب عالم فرمانروایی می كند. پس خوشا به حال كسی كه زمان او را درك كند و سخن او را بشنود».6
برخی روایات، ابتدا مدت حكومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را هفت سال اعلام كرده اند، ولی در ادامه یادآور شده اند كه هر یك سال از حكومت آن حضرت برابر با ده سال از سال های معمولی است. از جمله در روایتی آمده است که عبدالكریم خثعمی می گوید، به امام صادق علیه السلام عرض كردم: «قائم ـ بر او درود باد ـ چند سال حكومت می كند؟» و آن حضرت فرمود: «هفت سال، روزها و شب ها طولانی می شوند تا آنجا كه هر سال از سال های او با ده سال از سال های شما برابری می كند و بدین گونه مدت حكومت او با هفتاد سال از سال های شما برابر می شود.»7
آخرین گروه از روایات، شامل روایاتی است كه مدت زمان حكومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را به تعداد سال های اقامت اصحاب كهف در غار، یعنی 309 سال دانسته اند. در یكی از این روایات كه از امام باقر علیه السلام نقل شده، چنین آمده است: «قائم مدت 309 سال حكومت می كند، به تعداد سال هایی كه اصحاب كهف در غار خود درنگ كردند. او زمین را از عدل و داد پر می كند، چنان كه ستم و بیداد پر شده بود.»8
در حدیث دیگری از امام باقر علیه السلام چنین آمده است: «به خدا سوگند مردی از ما اهل بیت سیصد سال به اضافة نه [سال] حكومت خواهد كرد، گوید: به آن حضرت عرض كردم: [و] این كی خواهد شد؟ فرمود: پس از وفات قائم. به آن حضرت گفتم: قائم چقدر در عالم خود برپاست تا از دنیا برود؟ فرمود: نوزده سال از روز قیامش تا روز مرگش.»9
با توجه به اختلاف هایی كه در زمینة مدت حكومت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در روایات وجود دارد، عده ای از عالمان و محدثان شیعه و سنی به توجیه این اختلاف ها و جمع میان روایات پرداخته اند. علامه مجلسی رحمة الله علیه معتقد بود: «اخبار متفاوتی كه در زمینة مدت حكومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف وارد شده است، برخی بر همة مدت فرمانروایی آن حضرت، برخی بر زمان استقرار دولت او، برخی بر سال ها و ماه هایی كه در نزد ما وجود دارد و برخی هم بر سال ها و ماه های طولانی زمان ایشان حمل می شود.»10
نویسنده کتاب «الشیعة و الرجعة» نیز در این باره می نویسد: «این اقوال در ظاهر متناقض هستند و به هیچ یك از آنها نمی توان اعتماد كرد. بله، روایت هفت سال در احادیث سنیان و اخبار ما (شیعیان) تكرار شده است و چه بسا این روایت بر دیگر روایات ترجیح داشته باشد؛ زیرا این روایت با برخی اخبار ما مطابق است كه می گویند مراد از هفت سال، هفتاد سال است و آن حضرت با قدرت خدای تعالی پس از ظهور، این مدت زندگی می كند. یعنی هر یك سال [از مدت زندگی ایشان] برابر با ده سال از سال های ما خواهد بود. این موضوع در اخبار ما كه ائمه حدیث و حافظان علم درایه و حدیث آنها را نقل كرده اند، تبیین شده است».11
آیت‌الله مكارم شیرازی نیز در این باره چنین می نویسد: «اگرچه درباره مدت حكومت او احادیث مختلفی در منابع اسلامی دیده می شود كه از پنج یا هفت سال تا 309 سال (مقدار توقف اصحاب كهف در آن غار تاریخی) ذكر شده است كه در واقع ممكن است، اشاره به مراحل و دوران های آن حكومت باشد (آغاز شكل گرفتن و پیاده شدنش پنج یا هفت سال و دوران تكاملش چهل سال و دوران نهایی اش بیش از سیصد سال! دقت كنید)، ولی قطع نظر از روایات اسلامی، مسلم است كه این آوازه ها و مقدمات برای یك دوران كوتاه مدت نیست؛ بلكه قطعاً برای مدتی است، طولانی كه ارزش این همه تحمل زحمت و تلاش و كوشش را داشته باشد.»12
ابن حجر عسقلانی از علمای اهل سنت نیز درباره جمع روایات مدت حكومت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف، چنین می نویسد: «در نشانه های مهدی منتظر روایت های هفت سال بیشتر و مشهورتر هستند. بر فرض درستی همه روایت های [وارد شده در این موضوع] می توان آنها را این‌گونه جمع كرد: حكومت او از نظر ظهور در قدرت متفاوت است. پس چهل سال ـ به عنوان مثال ـ به اعتبار همه مدت حكومت اوست. هفت سال و مانند آن به اعتبار نهایت ظهور و قدرت حكومت او و بیست سال و مانند آن نیز به اعتبار حد میانه [ظهور و مدّت حكومت او] است.»13
بنابراین شاید بتوان گفت كه دوران زمامداری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به طور خاص، یا كلّ مدت استمرار حكومت عادلانه ای كه پس از ظهور تشكیل می شود، 309 سال است و سایر سال هایی كه در روایت ذكر شده است ـ بر فرض صحت روایات ـ ناظر به دوران های مختلف استقرار حكومت مهدوی از ظهور امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تا تشكیل حكومت است؛ زیرا استقرار حكومت عادلانه در سراسر زمین پس از قرن ها حاكمیت كفر و ظلم، نیازمند مجاهدتی طولانی و گسترده است و قطعاً حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باید سال ها در جهان حضور داشته باشد تا بتواند به همه اهداف خود جامة عمل بپوشاند. از سویی دیگر نیز پذیرش این مطلب كه مردم قرن ها برای تحقق عدل مهدوی در انتظار باشند و سختی ها و مشكلات بسیاری را در این راه تحمل كنند، ولی این حكومت چند سالی بیشتر به طول نینجامد؛ بسیار دور از ذهن است.
زهرا رضائیان
بخش مهدویت تبیان
پی نوشت ها:
1. احمدبن حنبل، المسند، ج 3، ص 28.
2. بحارالانوار، ج 51، ص 104.
3. ر. ك: الغیبة، ص 331 ـ 332.
4. همان، ص 332، ح 4.
5. الزام الناصب، ص 304.
6. بحارالانوار، ج 52، ص 280.
7. همان، ص 337.
8. همان، ص 291.
9. الغیبة، ص 331ـ332، ح 3.
10. بحارالانوار، ج 52، ص 280.
11. طبسی نجفی، محمدرضا، الشیعة و الرجعة، ج 1، ص 225.
12. مكارم شیرازی، ناصر، حكومت جهانی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف ، ص 281.
13. المهدی، ص 242.