تا اطلاع ثانوی از خارجی‌ها تابلو نمی‌خریم

این آثار بیش از آنکه جلوه‌هایی از هنر معاصر جهان باشند، نمونه‌هایی از آثار هنر مدرن هستند و فراز و فرودهای هنرهای تجسمی و هنر مدرن را طی 70 سال نشان می‌دهند. تابلوهای به نمایش در آمده در نمایشگاه «جلوه هایی از هنر معاصر جهان»  پیش از انقلاب اسلامی ایران به همت کامران دیبا، معمار و طراح ساختمان موزه هنرهای معاصر تهران خریداری شد و هنوز هم از جمله مهمترین گنجینه‌های  آثار هنری در ایران و حتی جهان است. اما این آثار به دلیل قیمت بسیار زیادشان و به دلایل مختلفی چون سرقت یا بسیاری احتمالات دیگر در تمام سی سال گذشته به نمایش در نیامدند در عین حال در تمام این سالها ار این آثار به خوبی مراقبت شده است. هر چند مسئولان موزه هنرهای معاصر بارها اعلام کرده‌اند که این آثار بیمه شده‌اند اما حقیقت این است که رقم بیمه این تابلو‌ها آنقدر بالاست که بعید به نظر می‌رسد بخش دولتی به تنهایی توان پرداخت آن را داشته باشد. با همه اینها و باتمام خطرات و نگرانی‌های موجود، مسئولان موزه هنرهای معاصر تهران و معاون هنرهای تجسمی وزارت ارشاد همت کردند و این آثار را به نمایش گذاشتند. ولی آیا قرار است این گنجینه تنها دارایی موزه هنرهای معاصر تهران از هنر جهان باشد؟

دکتر حمید شاه‌آبادی معاون امور هنری وزارت ارشاد در این باره می‌گوید: « تلاش می‌کنیم به این گنجینه ارزشمند آثار جدیدی را اضافه کنیم. برای این کار باید بودجه مورد نظر تعیین و تصویب شود و به این نتیجه برسیم که وقت آن شده که این گنجینه را پربارتر کنیم. با توجه به اولویت‌های مختلف امور هنری وزارت ارشاد ممکن است به این زودی‌ها موفق به خرید آثار تازه نشویم. اما از آنجا که معتقدیم امروز بیش از تولید آثار هنری در مقیاس جهانی و ارتباط با این مخاطبان ضرورت دارد، امیدواریم که در تولید آثار ارزشمند سرمایه گذاری کنیم.»

ظاهرا دیگر مسئولان عرصه هنرهای تجسمی هم همین‌طور می‌اندیشند. هر چند بسیاری از هنرمندان امیدوارند آثار تازه‌ای از هنرمندان جهان خریداری و به این گنجینه اضافه شود، اما محمود شالویی معاون هنرهای تجسمی وزارت ارشاد هم مانند معاون هنری این وزارتخانه ترجیح می‌دهد به جای خرید آثار هنرمندان خارجی بهتر است از هنرمندان ایرانی خرید کنند تا هم آنها را مورد حمایت قرار دهند و هم نمونه‌‌های ارزشمندی را به آثار این گنجینه اضافه کنند.

به گفته شالویی نمایشگاه «جلوه‌هایی از هنر معاصر جهان» بهترین آثار هنرمندان مكاتب نیویورك، پاریس و ... را در خود دارد. او در این باره می‌گوید: « در این نمایشگاه آثار هنرمندانی را می‌توان دید كه جریان هنر نو را در دنیا شكل دادند. از جمله «پل گوگن» كه یكی از معتبرترین آثار او در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران است و كسانی  چون اندی وارهول،‌ جاسپرجونز و جیمز داین. در هنر مجسمه‌سازی نیز آثار معتبری از «هنری مور»، «جاكومتی»، «پومودورو» و «ماریو مارینی» در این گنجینه آثاری وجود دارد كه در مجموع یكی از بی‌نظیرترین گنجینه‌های هنر معاصر را در این سوی  دنیا تشكیل می‌دهند. در نتیجه حالا وقت آن است که هنرمندان خودمان را مورد  توجه قرار دهیم و آثار آنها را برای بخش داخلی گنجینه خریداری کنیم.»

بنابراین موزه هنرهای معاصر همچون سی سال گذشته تا مدتهای زیادی هیچ اثر تازه‌ای را از هنرمندان به نام خارجی نخواهد خرید اما با امانت سپاری این آثار به موزه‌های معتبر دنیا، از داشته و سرمایه‌اش بهره خواهد گرفت و همچنان به نمایش این آثار ادامه خواهد داد. قرار است بعد از بعد از پایان جشنواره هنرهای تجسمی فجر که بخشی از آن در این موزه برگزار خواهد شد، آثار نمایشگاه «جلوه هایی از هنر معاصر جهان» برای علاقه مندانی که موفق به بازدید از این نمایشگاه نشده‌اند، به نمایش درآید.

وقتی گالری‌دار‌ها آستین بالا می‌زنند

بانیان برپایی نمایشگاه «هفت‌نگاه» امسال تصمیم گرفته‌اند قیمت‌های عرضه آثار هنری را در بازار ایران ساماندهی کنند.

در سال‌های اخیر بخش خصوصی حضور پررنگ‌تری در عرصه هنر پیدا کرده است. اگر آنها تا قبل از این فقط «سینما» را زمینهای برای سرمایه‌گذاری و بازگشت سرمایه می‌دانستند، حالا می‌توان حضور بخش خصوصی را در حوزه هنرهای مهجورتری چون تئاتر تجسمی نیز مشاهده کرد.

همین اقبال باعث شد هفت گالری خصوصی تصمیم بگیرند دور هم جمع شوند و نمایشگاهی از آثار هنرمندان حوزه هنرهای تجسمی با عنوان «هفت‌نگاه» راه بیندازند. نمایشگاهی گه استقبال از آن باعث شد تا رقیبی دولتی نیز پیدا کند. این نمایشگاه اما به حیاتش ادامه داد و امسال قرار است چهارمین دوره‌اش را از پنجشنبه چهارم آذر برگزار کند.

سال طلایی هنرهای تجسمی در ایران

خیلی‌ها سال 85 را سال طلایی هنرهای تجسمی در ایران می‌دانند. در این سال هنر ایران در حراجی کریستی با استقبال خریداران مواجه شد و  اثری از پرویز تناولی با قیمتی به فروش رفت که هنوز هم هیچ اثر دیگری نتوانسته رکورد آن را بشکند.

در همین سال هفت نگارخانه که برخی‌شان جزو قدیمی‌ترین نگارخانه‌های ایران هستند، تصمیم گرفتند فروش خصوصی راه بیندازند. آنها می‌خواستند همگام با بالا رفتن قیمت آثار هنری ایران در جهان قیمتهای داخلی را هم بالا ببرند. در همین سال کاری از ایران درودی با نام «روناک» به شکلی نمادین 15 میلیون تومان قیمت‌گذاری شد، آن هم در شرایطی که می‌شد در آن زمان با دو برابر این قیمت آپارتمانی کوچک در تهران را خریداری کرد.

این اثر همان سال به فروش رفت. جالب اینجاست که رکورد تعداد آثار هنری به فروش رفته در هفت‌نگاه اول را زنده‌یاد مهدی سحابی نویسنده و مترجم به دست آورد. او  پرنده‌های چوبیاش را با قیمت‌هایی که بین 250 هزار تومان تا 750 هزار تومان در این نمایشگاه عرضه کرده بود.

هفت‌نگاه دوم  اما در روز افتتاحیه رکورد فروش هفت نگاه اول را زده و در یک روز 207 میلیون تومان فروش کرد. در آن سال حبیب الله صادقی - مدیر وقت دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - 90 میلیون تومان از هفت‌نگاه خرید کرد. او بعد از مدتی از کار خود استعفا داد و رئیس بعدی - محمود شالویی - اعلام کرد پول آثار خریداری‌شده را نمی‌دهد و به این ترتیب آثار بعد از ماه‌ها به هنرمندان باز گردانده شد.

پاییز سال بعد زمان برپایی هفت‌نگاه سوم بود. در حالی که کاتالوگ‌های این نمایشگاه هم زیر چاپ رفته  بود، دفتر هنرهای تجسمی ارشاد به دلیل برگزاری اکسپوی دولتی در تالار وحدت تهران اعلام کرد هفت‌نگاه باید کار خود را پس از پایان اکسپوی دولتی آغاز کند، در غیر این صورت اجازه برگزاری به آن داده نمیشود. همین مساله باعث شد هفت‌نگاه سوم با یک سال تاخیر بهمن پارسال برگزار شود.

تعدیل قیمت‌ها، هدف اصلی هفت‌نگاه چهارم

«هر خانه ایرانی، یک اثر هنری». این اولین شعاری بود که هفت نگارخانه آریا، الهه، دی، گلستان، ماه مهر، والی و هفت ثمر اولین فروش بزرگ خود را با آن آغاز کردند، اما بعد از سه دوره برپایی به نظر می‌رسد همچنان مشکلاتی برای تحقق این شعار وجود دارد.

لیلی گلستان که در این سال‌ها به عنوان سخنگوی هفت‌نگاه فعالیت کرده در ‌این‌ باره به خبر آنلاین، گفت: «‌مهمترین تمهیدی که برای هفت‌نگاه چهارم به کار بردهایم این است که قیمت‌ها را تا حد ممکن پایین آوریم تا بتوانیم زمینه حضور  آثار هنری را در خانههای مردم فراهم کنیم.»

او از سختگیری برای انتخاب آثار به عنوان یکی دیگر از ویژگیهای نمایشگاه امسال نام میبرد و می‌گوید: «البته با این کار خیلی‌ها را از خودمان رنجاندیم، اما در عوض این اطمینان را داریم که سطح و کیفیت آثاری که عرضه شده بسیار بالاست.»

به اعتقاد  گلستان  در یکی دو سال اخیر فروش آثار تجسمی نسبت به سال‌های گذشته با یک رکود نسبی روبه رو شد،  اما  حالا به وضعیت ثابت رسیده است.

این مترجم و گالری‌دار به فروش خوب نمایشگاههایی که از ابتدای سال جاری در گالری‌های تهران برپا شده، اشاره کرد و افزود: «شاید بخشی از رکودی که شما به آن اشاره می‌کنید به خاطر این باشد که در مدتی قیمت آثار هنری به شکل غیر منطقی‌ با رشد مواجه شد، اما هم اکنون جامعه هنری و همچنین گالری‌داران به این نتیجه رسیده‌اند که باید در این زمینه منطقی و عاقلانه رفتار کنند و قیمت‌هایی که گاه در حراجی‌ها مطرح می‌شود در داخل ایران لحاظ نکنند. همین موضوع نیز می‌تواند به رونق دوباره در این بخش منتهی شود».

او البته معتقد است بالا رفتن قیمت آثار حسن‌هایی هم داشت، مثلا باعث شد افرادی که حتی با هنر آشنایی نداشتند اثر هنری بخرند. دلیل این حرف گلستان هم مشخص است؛ وقتی قیمت آثار تجسمی بالا رفت خیلی‌ها متوجه شدند که می‌شود به خرید اثر هنری به چشم یک سرمایه‌گذاری نگاه کنند.

گلستان گفت: «ولی همان طور که من قبل‌تر نیز گفته‌ام باید خریدارسازی کنیم و مردم بیشتری را به سمت خرید آثار هنری جذب کنیم. قیمت‌ها باید در سطحی باشد که اشخاصی که مایل به داشتن اثر هنری هستند، توانایی پرداخت را داشته باشند، یعنی یک ارتباط دوسویه که هر دو طرف در جهت زنده ماندن هنر و بقای هنرمند حرکت کنند و از طرفی درک زیباشناختی مردم افزایش یافته و هنر به زندگی روزمره مردم راه پیدا کند.»

او می‌گوید: «در چند سال گذشته به دلیل برگزاری حراج‌های بزرگ کریستی و سوتبی در دبی و لندن، قیمت آثار هنرمندان ایرانی بسیار بی‌منطق بالا رفت و بسیار بی‌منطق پایین آمد که ما با هر دو آن مخالف هستیم. در این فروش بزرگ قصد داریم قیمت آثار هنری را به گونه‌ای تعدیل کنیم و سعی می‌کنیم هنرمندان برای پایین آوردن قیمت آثارشان تفهیم شوند تا آثار بیشتری به خانه‌های مردم راه یابد.»

راه دشوار گالری‌های خصوصی

فریال سلحشور مدیر گالری دی هم که یکی دیگر از گالری‌داران فعال بخش خصوصی است، اعتقاد دارد گالری‌داری در ایران کاری بسیار حساس و دشواری است. 

او گفت: «خوشبختانه مدتی است هنرهای تجسمی در ایران توانسته جایگاه واقعی خود را چه در داخل و چه در خارج از کشور پیدا کند، اما کسانی که در این بخش فعالیت می‌کنند باید متوجه این موضوع باشند که وضعیت موجود را حفظ کنند. یعنی نحوه قیمت‌گذاری آثار باید به شکلی باشد که جریانی که هم اکنون رخ داده متوقف نشود.خوشبختانه هم‌اکنون قیمت‌گذاری آثار تجسمی با منطق بیشتری انجام می‌شود و دیگر آن هیجان اولیه فروکش کرده و به همین خاطر است که قیمت آثار هنری با تعدیل و ثبات بیشتری همراه شده است.»

حرکتی به نام بزرگان به کام جوانان

در این سال‌ها بسیاری از هنرمندان دیگر در داخل کشور اثری را به فروش نمی رسانند. اگر هم برسانند طبیعی است قیمت‌هایشان تفاوت چندانی با حراجی‌ها نداشته باشد، چرا که در این صورت خریداران به جای خرید از حراجی‌ها، آثارشان را از ایران خریداری خواهند کرد، بنابراین حضور این افراد در فروش هفت‌نگاه، تنها به خاطر حمایت از این حرکت است.

سیدمحمد احصایی، آیدین آغداشلو، بهرام دبیری، نصرا... افجه ای، ناصر اویسی، تاها بهبهانی، صداقت جباری، فرح اصولی، گیزلا وارگاسینایی، منصوره حسینی و بسیاری دیگر، اما در واقع این جوانان هستند که آثارشان در این رخداد هم معرفی و هم به علت پایین بودن قیمت به فروش می‌رسد. از جوانانی که در این سال‌ها تعداد زیادی از آثارشان به فروش رفته می‌توان به عادل یونسی، علی ترقی‌جاه، فاطمه بهرامی، ایرج شافعی، مصطفی دره‌باغی، مرتضی دره‌باغی، بهرام حنفی، شیما فریدنی و ... اشاره کرد.

آذر مهاجر- گروه هنر تبیان