نخستين شماره مجله الكترونيك تاريخ شفاهی رونمايي شد
نخستين شماره مجله الكترونيك تاريخ شفاهي رونمايي شد
نخستين شماره مجله الكترونيك تاريخ شفاهي به همت مركز مطالعات و تحقيقات فرهنگ و ادبيات پايداري حوزه هنري رونمايي شد.
به گزارش روابط عمومي، «مرتضي سرهنگي» مدير مركز مطالعات و تحقيقات فرهنگ و ادبيات پايداري حوزه هنري - در نشستي كه امروز به اين منظور برگزار شد، گفت: حافظه انسان يك جاده لغزنده براي خاطرات است و نمي‌شود اين جاده را به حال خود رها كرد، بخصوص خاطراتي كه به دو تحول بزرگ جنگ و انقلاب مربوط است.
او افزود: دفتر ما تجربه بيش از دو دهه فعاليت در اين دو عرصه را دارد و مجله الكترونيكي را نيز به همين منظور راه‌اندازي كرده است.
سرهنگي اظهار كرد: نگارش تاريخ شفاهي در همه كشورهايي كه جنگ يا انقلاب را تجربه كرده‌اند، ديده مي‌شود. به عنوان مثال كشور بوسني سه سال جنگ كرد و اكنون انجمن حفظ دستاوردهاي جنگ بوسني را دارد. همچنين بعد از جنگ جهاني دوم، ثبت تاريخ شفاهي از آمريكا شروع شد و آثار زيادي در اين زمينه نوشتند.
مدير مركز مطالعات و تحقيقات فرهنگ ادبيات پايداري حوزه هنري با بيان اين‌كه امروز در طلايي‌ترين دوران تاريخ شفاهي انقلاب قرار داريم، گفت: چنانچه قبلاً نيز گفته بودم، شايد در خوشبينانه‌ترين شرايط، ما براي جمع‌آوري خاطرات شفاهي جنگ و انقلاب 10 سال فرصت داشته باشيم كه اين زمان در تاريخ‌نگاري يعني دو هفته كه بسيار كم است.
به گفته او، اين خاطرات مانند استخوان‌بندي بدن انسان است، اگر از شاهدان عيني، شرح وقايع و حوادث را نداشته باشيم، در واقع آن استخوان‌بندي را نخواهيم داشت و در اين صورت اين وقايع مانند خميري فرو مي‌ريزند.
سرهنگي در ادامه گفت: هفته‌نامه الكترونيك تاريخ شفاهي براي ما يك انتخاب است و انتخاب دو زبان عربي و انگليسي انتخاب ديگري است كه ارتباط ما را با دنياي بيرون گسترده‌تر مي‌كند تا اين هفته‌نامه در برابر تصوير سياهي كه از ايران در دنيا ساخته شده است، براي كساني كه مي‌خواهند جلو پاي‌شان را بهتر ببينند، چراغ كوچكي باشد.
او اظهار كرد: مهم نيست ما چه چيزي ياد گرفتيم؛ مهم اين است كه چه چيزي ياد مي‌گيريم؛ مجله الكترونيكي يكي از روزنامه‌هايي است كه ما مي‌توانيم آن‌چه را ياد گرفته‌ايم، از طريق آن به ديگران انتقال دهيم.
«حجت‌الاسلام سعيد فخرزاده» مسئول دفتر تاريخ شفاهي نيز در سخناني گفت: در حال حاضر وقتي ما به تاريخ نگاه مي‌كنيم، آن‌چه به ذهن مي‌آيد، اسناد و منابع مكتوب است كه البته به عنوان منابع اصلي تكوين تاريخ قلمداد مي‌شود.
او افزود: اما به نظر مي‌رسد با توجه به تحولات سريعي كه در دنياي امروز اتفاق مي‌افتد، تاريخ‌نگاران بايد آهسته آهسته توجه بيشتري به تاريخ شفاهي داشته باشند؛ گرچه امروزه كشورهاي پيشرفته به اين نوع تاريخ‌نگاري نيز توجه دارند و حتي در دانشگاه‌هاي آن‌ها تدريس مي‌شود.
فخرزاده اظهار كرد: انقلاب ما يك انقلاب خودجوش بود و سازمان و نهادي در كنار آن وجود نداشت كه حوادث و وقايع آن را به طور منظم ثبت و ضبط كند؛ بنابراين همه‌ي وقايع در ذهن مردم ثبت شده است و اگر ما بخواهيم به پديده انقلاب نگاه كنيم، استفاده از منابع تاريخ شفاهي بسيار راهگشا خواهد بود.
او خاطرنشان كرد: در ابتدا تاريخ شفاهي به حوزه دفاع مقدس مي‌پرداخت؛ اما كم كم ضرورت پرداختن به موضوع انقلاب نيز احساس شد؛ چرا كه اين دو مانند تنه و شاخ و برگ يك درخت تناور رابطه‌ي تنگاتنگي با هم دارند.
مسئول دفتر تاريخ شفاهي گفت: از سال 72 بخش تاريخ شفاهي انقلاب اسلامي راه‌اندازي شد، از آن زمان تاكنون با بيش از 800 نفر مصاحبه كرديم كه معادل بيش از 6 هزار ساعت شده است كه بر اساس آن بيش از 40 هزار جلد كتاب تنظيم شده و انتشار يافته است و كتاب‌هاي زيادي نيز در مسير تدوين و انتشار هستند.
او افزود: در ابتدا كتاب‌هاي ما فردمحور بود و بر اساس مصاحبه با افراد و انعكاس خاطرات آن‌ها شكل مي‌گرفت؛ اما بعدها كه اطلاعات ما قوي‌تر شد، فعاليت‌هاي موضوعي را آغاز كرديم. اكنون موضوع تسخير لانه‌ي جاسوسي را در دستور كار داريم كه پنج سال است تحقيق در اين زمينه را آغاز كرده‌ايم و با بيش از 5 هزار نفر كه به طور مستقيم يا غير مستقيم با اين حادثه ارتباط داشتند، گفت‌وگو كرديم و اخبار و اطلاعات پيراموني اين حادثه را نيز در تلاش هستيم كه به طور كامل ثبت و ضبط كنيم.
به گفته فخرزاده، خاطرات نوفل لوشاتو، زندان‌هاي رژيم پهلوي، دهه‌ي اول انقلاب و ترور شاه از ديگر موضوعاتي است كه به آن‌ها پرداخته مي‌شود.
او اظهار كرد: هدف ما بسترسازي براي شناخت عميق نسبت به موضوع انقلاب است تا با اين شناخت، شاهد افزايش توليدات در موضوع انقلاب اسلامي باشيم.
محسن كاظمي - دبير سايت تاريخ شفاهي - هم صحبت‌هاي خود را با خاطره‌اي آغاز كرد و گفت: تاريخ شفاهي بر بستر خاطره شكل گرفته است.
او با ارائه توضيحاتي درباره‌ي سايت و هفته‌نامه تاريخ شفاهي گفت: سايت تاريخ شفاهي ايران از بهمن 1386 و در آستانه‌ي برگزاري چهارمين نشست تخصصي تاريخ شفاهي به شكل آزمايشي و سپس از بهمن 1387 به طور رسمي كار خود را آغاز كرد.
كاظمي اعلام كرد: بنا داريم از دي‌ماه يا بهمن سال جاري زبان عربي سايت را نيز فعال كنيم، اكنون در حال تأمين برنامه هستيم و وقتي به حد نصاب متعارفي برسيم، زبان عربي هم در سايت و هم در هفته‌نامه راه‌اندازي خواهد شد.
او افزود: از اهداف مهم سايت تاريخ شفاهي، از ايجاد فضاي مناسب براي تضارب افكار و آرا و نظريات مختلف در گستره تاريخ شفاهي، ايجاد تعامل و ارتباط با محققان و مجامع تاريخ شفاهي در داخل و عرصه بين‌المللي و در پرتو آن ارائه آخرين دستاوردها و اطلاعات تاريخ شفاهي به دنيا مي‌توان نام برد كه البته همين اهداف براي مجله الكترونيك تاريخ شفاهي نيز تعريف شده است.
دبير سايت تاريخ شفاهي درباره ضرورت راه‌اندازي سايت و هفته‌نامه تاريخ شفاهي گفت: در شرايط كنوني، مراكز جهاني قدرت آگاهانه به بمباران اطلاعاتي افكار و اذهان عمومي مي‌پردازند تا به وسيله‌ي آن به مقاصد و نيات خود برسند. در اين ميان داده‌هاي درست و غلط آوارشده در ديد عموم، ممكن است كانون توجهات را از جهات اصلي وقايع دور و به سويه‌هاي فرعي معطوف كند؛ بنابراين ما در صدديم كه در اين ميان فقط تماشاچي نباشيم و تخريب‌هاي اطلاعاتي و فريب اذهان عمومي را به حداقل برسانيم.
او افزود: در اين ميان ما با تكيه بر توانايي‌ها و استعدادهاي موجود در جامعه ايراني بر آن شديم تا در فضاي مجازي كه امروز جولانگاه اصلي اطلاعاتي است، دو منشور سايت تاريخ شفاهي ايران و هفته‌نامه‌ي تاريخ شفاهي را ايجاد كنيم.
كاظمي اظهار كرد: تاريخ شفاهي، تاريخي است عليه فراموشي؛ چرا كه ما از ذهن آدم‌ها و خاطرات آن‌ها استفاده مي‌كنيم.
او افزود: در دنيا تاريخ شفاهي به تاريخ معاصر مي‌پردازد و اساسا وقايع تاريخي خيلي دور مورد توجه آن نيست. در ايران نيز چون تاريخ معاصر ما در اصل متكي بر دو پديده‌ي خيلي بزرگ انقلاب اسلامي وجنگ تحميلي است، طبيعي است كه بستر تاريخ شفاهي در همين دو موضوع گسترده شود.
دبير سايت تاريخ شفاهي گفت: بارها و بارها شنيده‌ايم كه مي‌گويند تاريخ را پادشاهان و قهرمانان مي‌نويسند؛ اما تاريخ شفاهي، تاريخ طبقات ساكت جامعه است؛ مثلا وقتي ما در بستر جنگ كتابي منتشر مي‌كنيم فقط قصه فرماندهان را نمي‌نويسيم؛ بلكه به ثبت خاطرات تمام رزمندگان جنگ مي‌پردازيم.
او اظهار كرد: در دنيا علم‌دار تاريخ شفاهي، مراكز آكادميك هستند؛ ولي در ايران مراكز تحقيقاتي و مؤسسات پژوهشي اين بحث را دنبال مي‌كنند و متأسفانه مراكز آكادميك در برابر اين پديده تاريخ‌نگاري مقاومت مي‌كند.
محسن كاظمي ابراز اميدواري كرد، سايت و هفته‌نامه تاريخ شفاهي به همگاني شدن تاريخ شفاهي در ايران كمك كنند و آينه تمام‌نماي فعاليت‌هاي تاريخ شفاهي در ايران باشد.
به گفته‌ي او، هفته‌نامه تاريخ شفاهي به آدرس www.ohwm.ir و پست الكترونيكي info@ohwm.ir قابل دسترسي است.
تنظيم: هومن بهلولي