آداب افطار کردن

دعاي روزه دار رد نمي شود تا درهاي آسمان براي آنان گشوده گردد

حتي اگر بيمار باشي و توفيق روزه گرفتن در ماه خدا را نداشته باشي، باز نمي تواني از سفره افطار دل بکني و گويي نيروي جاذبه اي شديد تو را به سوي آن مي کشاند. همه خانواده به دور سفره، با خواندن دعاي کوتاه افطار، با دانه اي خرما و جرعه اي آب جوش يک روز روزه داري و بندگي را به ضيافت مي نشينند. واقعا راز اين سفره پر شور و حال چيست؟ واقعا چه سري در اين سفره ساده و صميمي نهفته است که اينقدر ما را شيفته خود ساخته است و شيرين ترين لحظه هاي زندگي ما را رقم زده است؟ سفره افطار، زمان و مکاني راز آلود و لايه در لايه است که گويي هر کس به اندازه ظرفيت روح خويش از آن بهرمند مي شود. براي استفاده بيشتر از اين فضا و زمان چه بايد کرد؟

اول افطار، بعد از نماز

مستحب است که روزه دار پيش از خوردن افطار، ابتدا نماز را به جا آورد. البته اگر بتواند دلش را از زرق و برق سفره افطار دور نگاه دارد و حال و هواي ديدار با معبود را در نمازش حفظ کند. البته گفته شده است اگر گروهي در انتظار روزه دار باشند و اول افطار مي کنند و بعد نماز به جا مي آورند، پس اول با آنها افطار کند و بعد نماز به جا آورد.

از امام باقر عليه‏السلام روايت شده است:  «در (ماه) رمضان نماز مى‏خوانى و سپس افطار مى‏كنى، مگر آن كه با گروهى باشى كه منتظر افطارند. اگر با آنان بودى، بر خلاف آنان عمل نكن؛ افطار كن و سپس نماز بخوان، وگرنه اوّل، نماز بخوان. از حضرت پرسيده شد: براى چه؟ فرمود: براى آن كه دو واجب برايت پيش آمده است: افطار و نماز. اوّل به آن بپرداز كه برتر است و نماز، برترينِ آن دو است. سپس فرمود: نماز مى‏خوانى، در حالى كه روزه‏اى. پس، آن نمازت با روزه به پايان برده مى‏شود. اين نزد من، محبوب‏تر است.»(1)

هنگام افطار صدقه دهيد

صدقه دادن به تنهايي خود ثوابي عظيم دارد، حالا حساب کنيد صدقه روزه دار در زمان افطار را. شاه خراسان، حضرت امام رضا عليه السلام فرموده اند: «هر كس پيش از افطار كردن، گِرده‏اى نان به بينوايى صدقه دهد، خداوند، گناهش را مى‏آمرزد و براى او ثواب آزاد كردن بنده‏اى از فرزندان اسماعيل را مى‏نويسد.»(2)

و حضرت امام صادق عليه السلام مي فرمايند: «امام سجّاد عليه‏السلام هر روز كه روزه مى‏گرفت، دستور مى‏داد كه گوسفندى ذبح شود و قطعه قطعه و پخته گردد. عصر كه مى‏شد، بر روى ديگ‏ها خم مى‏شد تا بوى آب‏ گوشت را در حال روزه احساس كند. سپس مى‏فرمود: «ظرف‏ها را بياوريد. براى فلان خانواده بريزيد. براى فلان خانواده بريزيد...» سپس نان و خرماى خشك مى‏آوردند و غذايش همان بود. درود خدا بر او و پدرانش باد!» (3)

دعاهاي مختصر هنگام افطار

چهار نفرند كه دعايى از آنان رد نمى‏شود، تا آن كه درهاى آسمان براى آنان گشوده شود و دعايشان به عرش برسد: ... (يكي از آنان) روزه‏دار، تا آن كه افطار كند.(4) اين سخن يک شخص معمولي، يک سخنران و يا يک عارف نيست. اين از جمله هاي سرور عالم امکان، حضرت محمد مصطفي صلي الله عليه و آله است که مي فرمايند دعاي روزه دار رد نمي شود تا درهاي آسمان براي آنان گشوده گردد. ايشان مي فرمايند: «هر روزه‏دارى، يك دعا (ى مستجاب) دارد. پس هر گاه خواست افطار كند، هنگام اوّلين لقمه بگويد: يا واسِعَ المَغفِرَه اغفِر لي، اى آن كه آمرزشت گسترده است! مرا بيامرز!» (5)

رسول اکرم همچنين مي فرمايند: «هيچ بنده‏اى نيست كه روزه بگيرد و هنگام افطارش بگويد: «يا عَظيمُ يا عَظيمُ؛ أنتَ إلهي لا إلهَ لي غَيرُكَ، اِغفِر لِيَ الذَّنبَ العَظيمَ؛ إنَّهُ لا يَغفِرُ الذَّنبَ العَظيمَ إلاَّ العَظيمُ، اى بزرگ، اى بزرگ! تو معبود منى. هيچ معبودى جز تو نيست. گناه بزرگ مرا بيامرز! همانا گناه بزرگ را جز بزرگ نمى‏آمرزد» مگر آن كه از گناهانش بيرون مى‏آيد، همچون روزى كه مادرش او را زاده است.» (6)

همچنين حضرت امام کاظم عليه السلام از پدرانش عليهم السلام روايت کرده است که: «چون روزه بودى، هنگام افطار خويش بگو: «اللّهُمَّ لَكَ صُمتُ و عَلى رِزقِكَ أفطَرتُ و عَلَيكَ تَوَكَّلتُ ، خداوندا! براى تو روزه گرفتم و بر روزىِ تو افطار كردم و بر تو توكّل نمودم» تا برايت پاداش كسى را بنويسند كه آن روز را روزه داشته است».(7)

غذاهاي مستحب در وقت افطار

خوراکي هاي شيرين مانند خرما و حلوا و کشمش از جمله چيزهاييست که در سيره معصومين عليهم السلام به هنگام افطار استفاده مي شده اند. حضرت امام صادق عليه السلام فرموده اند: «پيامبر خدا، هر گاه افطار مى‏كرد، با حلوا (شيرينى) آغاز مى‏كرد و اگر نمى‏يافت، با شِكر يا چند خرما و اگر اينها هم نبودند، با آب ولرم افطار مى‏كرد ...»(8)

آمده است که حضرت علي عليه السلام خوش مي داشت که با شير افطار کند.

فضيلت افطاري دادن

امام فرمود: آيا مي تواني نه بنده از فرزندان اسماعيل را آزاد کني؟ سدير باز همان گونه جواب داد.

حضرت يکي يکي کم کرد تا فرمود: آيا مي تواني هر شب يک بنده از فرزندان اسماعيل را آزاد کني؟ سدير عرض کرد: اين نيز در توانم نيست.

امام فرمود: آيا مي تواني هر شب مسلماني را افطار دهي؟

مرد گفت: آري، بلکه ده مسلمان را نيز مي توانم.

پدرم فرمود: اي سدير، من نيز همين را اراده کرده ام. اگر بتواني يک برادر مسلمان را افطاري دهي(ارزش آن) چون آزاد ساختن يکي از فرزندان اسماعيل است. (9)

همچنين حضرت امام صادق عليه السلام مي فرمايند: «کسي که مؤمني را افطاري دهد، کفاره يک سال گناه او شمرده مي شود، و کسي که دو مؤمن را افطاري دهد، بر خداوند است که او را وارد بهشت سازد.»(10)

پي نوشت ها:

1-تهذيب الأحكام: 4/198/570، مصباح المتهجّد: 626.

2-فضائل الأشهر الثلاثة: 96/80 ، بحارالأنوار: 96/318/10.

3-الكافي: 4/68/3، المحاسن: 2/158/1432، من لا يحضره الفقيه: 2/134/1955، مكارم الأخلاق:1/297/930، المناقب لابن شهر آشوب: 4/155، بحارالأنوار : 96/317/ 6.

4- الكافي: 2/510/6، من لايحضره الفقيه: 2/226/2255، فضائل الأشهر الثلاثة: 86/64، الأمالي للصدوق: 337/394.

5-مسند الشهاب: 2/128/1031، الدعوات: 26/44 .

6-اقبال الاعمال، سيد بن طاووس، ترجمه محمد روحي، ج1، ص314.

7-الإقبال: 1/246، بحارالأنوار: 98/15/2.

8-الكافي: 4/153/4، المقنعة: 317، مكارم الأخلاق: 1/69/86، روضة الواعظين:341، بحار الأنوار: 16/242.

9-وسائل الشيعه، ج 7، ص 100، ج 3.

10-وسائل الشيعه، ج 7، ص 101 و 102. حديث 9.

نويسنده: محمدعلي روزبهاني، گروه حوزه علميه تبيان

تنظيم: رهنما، گروه حوزه علميه تبيان