بازم تو بیکاری....!؟

بخش اقتصاد- موضوع بیکاری آن قدر مهم است که اگر هر روز هم به این مسئله پرداخته شود باز هم مشکلات بسیاری باقی خواهد ماند. در ذیل از دو جنبه عدم تناسب میان مهارت و شغل و همینطور وجود بیکاری فصلی مسئله بررسی می شود.

 از دلایل مهم بیکاری، عدم تناسب بین آموزشها و نیازهای بازار کار، عدم مهارت و کمبود فرصتهای شغلی اعلام می‌شود در حالی که اولویت دادن به هر یک باعث تمرکز برنامه‌ریزی در همان موضوع می‌شود و اگر این انتخاب دلیل اصلی معضل بیکاری نباشد، مشکل کارجویان همچنان باقی می‌ماند.

به گزارش خبرنگار مهر، اخیرا مهم ترین دلیل بیکاری درصد زیادی از کارجویان کشور به ویژه در قشر جوان و تحصیل کرده، فقدان مهارت اعلام شده است در حالی که کارشناسان بازار کار دلیل اصلی این موضوع را کمبود فرصتهای شغلی می دانند و معتقدند این موضوع بر مهارت نداشتن افراد اولویت بیشتری دارد.

مهارت یا فرصت شغلی؟

هم اکنون آمارهای رسمی اعلام شده از سوی مرکز آمار از بیکاری 2.5 میلیون نفر در کشور حکایت دارد که در این زمینه آمارهای غیررسمی نیز بیانگر وجود 4 میلیون نفر بیکار است، حال اینکه بیکاری 2.5 و یا 4 میلیون نفر جویا کار را فقط نبود مهارت بدانیم، درست نیست.

وزیر کار و امور اجتماعی در خصوص لزوم توسعه مهارت آموزی معتقد است که علیرغم وجود ظرفیتهای فراوان آموزش مهارتی کاروان بازار کار " لنگ لنگان" ادامه مسیر می دهد. هم اکنون ریشه اصلی مشکلات کشور بیکاری است که سایه سنگین آن در تمام ابعاد کشور سایه افکنده و همه را متاثر کرده است.

شیخ الاسلامی دلیل بیکار ماندن گروه زیادی از کارجویان را فقدان مهارت دانسته و افزوده است: مهارت نداشتن حلقه مفقوده نظام آموزشی کشور محسوب می شود به نحوی که برخی کشورها با اتخاذ آموزشهای مهارتی توانسته اند پیشرفتهای خوبی داشته باشند.

نقش سازمانهای مهارتی چه شد؟

با توجه به وجود سازمانهای مهارتی و فنی و حرفه ای در کشور این سئوال پیش می آید که اگر دلیل اصلی بیکار ماندن گروه زیادی از کارجویان فقدان مهارت است، پس سازمانهای مرتبط با این موضوع در طی سالیان متمادی چه کار کرده اند؟

همچنین این موضوع مطرح است که آیا مهارت آموزی افراد فقط در رشته های فنی و برای انجام کارهای فیزیکی مطرح است و یا خیر؟ چون افراد فارغ التحصیل دانشگاهی که هر یک در رشته ای مانند کشاورزی، معدن، مهندسی، الکترونیک و غیره تحصیل کرده اند دارای مهارت محسوب می شوند.

حمید حاج اسماعیلی نماینده سابق کارگران در هیئت حل اختلاف در گفتگو با مهر با تاکید بر اینکه تحصیلات مساوی با مدرک مهارتی است، گفت: حال اینکه بیان شود آموزشها با نیازهای بازار کار تناسب ندارد، موضوع دیگری است و این مسئله سالیان متمادی مطرح است.

وی اظهار داشت: البته در بیان معضلات و مشکلاتی که در شرایط فعلی گریبان گیر بازار کار و اشتغال کشور است پرداختن به عدم مهارت و توجه نداشتن به کمبود فرصتهای شغلی، درست نیست.

فرصت شغلی، عدم مهارت

حاج اسماعیلی تاکید کرد: با توجه به اینکه طی سالیان متمادی برای ایجاد فرصتهای جدید شغلی تلاشهای بسیار زیادی صورت گرفت ولی متاسفانه عدم تناسب بین نیازهای بازار کار و سیاستهای اشتغال، به ادامه این روند دامن زده است.

وی خاطر نشان کرد: امروز نیاز بازار کار ایجاب می کند که ایجاد فضای مناسب سرمایه گذاری و محور قرار دادن تولید بر مسائلی مانند مهارت اولویت داده شود. امروزه طبق قانون کار برخی کشورها، افراد دارای مهارت و نیمه ماهر نیز پس از ورود به بنگاه، تا 3 ماه به صورت آزمایشی فعالیت می کنند.

این فعال کارگری تغییر تصدی گریها و واگذاری امور به مردم و بخش خصوصی را راهکار ایجاد تحرک و رونق در بازار کار و اشتغال دانست و افزود: باید سوال شود تا چه حد دولت توانسته است برای جذب مشارکت مردم در سرمایه گذاری بازار کار موفق بوده است؟

حاج اسماعیلی با بیان نامشخص بودن جایگاه نیروی انسانی در برنامه های 5 ساله، گفت: متاسفانه در شرایط فعلی از درون قانون کار کشور کارگر ماهر و کارآفرین بیرون نمی آید و به نحوی افراد فکر می کنند دولتها موظف هستند تا برای آنها شرایط ایده آل فراهم کنند. این طرز تفکر باعث می شود تا همه توان خود را برای ارتقای مهارت انجام ندهند.

نرخ 25 درصدی بیکاری دانشگاهیان

وی با اعلام نرخ بیکاری 25 درصدی افراد 15 تا 40 ساله، ادامه داد: در حال حاضر بالاترین نرخ بیکاری مربوط به گروهی است که بیشترین جمعیت و تقاضا را برای ورود به بازار کار دارد؛ بنابراین شاغل و بیکار ماندن این گروه سنی از اهمیت بیشتری برخوردار است به نحوی که می تواند در نرخ بیکاری و تعداد کل بیکاران تاثیر گذار باشد.

نماینده سابق کارگران در هیئت حل اختلاف با اشاره به اینکه اگر بخواهیم فقدان مهارت را دلیل اصلی بیکار ماندن افراد افراد بدانیم؛ پس چه توجیهی برای بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی که در رشته های مختلفی مهارت کسب کرده اند وجود دارد. در واقع بیکاری این افراد به عدم تناسب آموزشها با نیازهای بازار کار برمی گردد و این هماهنگی وظیفه دولتها است و نه افراد.

در یک نگاه دیگر گروهی از افراد بیکار موجود نیروی کار ساده و یا نیمه ماهر هستند که آموزش چندانی هم ندیده اند و صرفا به کارهای یدی مشغولند.به عبارتی، در کنار معضل بیکاری افراد آموزش دیده و تحصیل کرده مشکل دیگر مربوط به بیکاری، مسئله بیکاری فصلی است.

بررسی بیکاری فصلی توجه ما را به این نکته معطوف می کند که باید در قانون کار اصلاحاتی صورت بگیرد.

فصلی‎‎؛ واژه ای که در قانون کار نیست

متاسفانه این نوع از کارگری در قانون کار فعلی کشور محلی از اعراب ندارد و در مواد مختلف آن نیز هیچ پیش بینی خاصی برای حمایت از این اقشار نیست. متاسفانه با فصلی زندگی کردن و به امید درآمد روزانه که یک روز هست و چند روز نیست هرگز نمی توان به مقوله های دیگری مانند پوشش بیمه ای، اضافه حقوق، پاداش، سنوات، عیدی، حق اولاد، حق مسکن، خواربار و حقوق دیگر قانونی کارگران فکر کرد.

گفته می شود که در حال حاضر قانون کار مشمول 24 تا 30 درصد نیروی کار کشور که به صورت کار موقت و فصلی در حال جابه جایی هستند، نمی شود در حالی که این درصد قابل توجه از نیروی کاری هستند که در زیر آسمان شهر کار می کنند. در واقع نقطه تاریک این مسئله وجود نداشتن قوانینی مشخص برای حمایت از این گروه است.

البته تاکنون هرگاه کارگری فصلی و یا موقت با کارفرمای خود دچار مشکل شده و اختلاف بین این دو گروه به شکایت کشیده، ادارات کار و هیئتهای حل اختلاف سعی کرده اند از بین مواد قانون کار راه حلی برای این بخش از نیروی کار بیابند و هیچگاه قوانین مشخصی برای کار این گروه وجود نداشته است.

قانون کار مشمول همه کارگران نیست

وطن پرور نماینده سابق کارفرمایان در اجلاس جهانی کار در گفتگو با مهر تاکید کرد: در مورد کارگران فصلی می بینیم که گروهی از افراد در فصل تابستان وارد کارهای کشاورزی، خدمات و صنعت ساختمان می شوند و همین افراد به دلیل وجود نداشتن تعریف درستی در قانون کار، در فصول سرد سال به خیل بیکاران می پیوندند و می بینیم که نرخ بیکاری زمستان بیشتر از نرخ تابستان است.

وی خاطر نشان کرد: متاسفانه از سویی نیز می بینیم که در زمان بروز مشکل بین کارگر فصلی و کارفرما، مشکلات آنها را با قوانین ناقص حل می کنند و به اصطلاح بر پایه قوانین ناقص با کارگران فصلی برخورد می شود.

این فعال کارفرمایی به فصلی و موقت کار کردن برخی افراد در کارخانجات اشاره کرد و افزود: برخی کارخانجات در فصولی از سال فعال می شوند و نیروهایی نیز در همان مقاطع جذب و سپس بیکار می کنند. به عبارت دیگر، در مورد کارگران فصلی می توان گفت هیچ تعریف نظام مندی وجود ندارد.

به گفته وطن پرور، کوره پزخانه ها و کار کشاورزی نمونه بارز کار فصلی است که تاکنون برای حمایت از نیروی کار شاغل در این بخش فکری نشده است و مشخص نیست افراد شاغل در بخش کشاورزی زمستان خود را چگونه می گذراند. متاسفانه قانون کار هیچگاه بر مبنای نیازهای روز جامعه بازنگری نشده است.

24 تا 30 درصد نیروی کار کشور فصلی است

وی به وجود نداشتن قانون کار در کشورهای پیشرفته صنعتی و تنظیم روابط کار بر اساس قوانین مدنی اشاره کرد و بیان داشت: در واقع قوانین ناظر بر حوزه کسب و کار در کشورهای پیشرفته صنعتی حاکم است و این موضوع در کشورهای آسیای ژاپن و کره جنوبی نیز وجود دارد.

نماینده سابق کارفرمایان در اجلاس جهانی کار افزود: می توان گفت هم اکنون بین 24 تا 30 درصد از نیروی فعال در کشور به صورت متناوب بین کار فصلی و موقت در حال حرکت هستند به نحوی که در تابستان در باغات میوه، بوستانها، زمینهای کشاورزی و غیره کار می کنند و در فصول پاییز و زمستان نیز به دنبال انجام کار موقت دیگری هستند.

وطن پرور به ریزش بالای نیروی کار در بخش صنعت اشاره کرد و بیان داشت: به دلیل ضعیف بودن فضای تولید، امکان جذب کارگران موقت و فصلی در شرایط بعد از تابستان وجود ندارد و این افراد در زمستان و پاییز به جمع بیکاران می پیوندند.