قلب قرآن با طپشی منظوم
قلب قرآن يا طپشى منظوم
اين كتاب كه ترجمه تعدادى از سورههاى قرآن است تأليف دكتر جلال ربّانىفر است كه آية اللّه سيد مهدى عبادى امام جمعه محترم مشهد بر آن تقريظ نوشته و در سال 1375 در 140 صفحه منتشر شده است.
اولين و مهمترين سورهاى كه در آن به صورت منظوم ترجمه شده سوره «يس» است كه به همين مناسبت كتاب به «قلب قرآن» نام گرفته است. بقيه كتاب شامل ترجمه منظوم چند سوره ديگر است كه عبارتند از: حمد، فلق، ناس، كافرون، نصر، نبأ، نازعات، زلزال، عاديات، قارعه، تكاثر، عصر، همزه، علق، فيل، قريش، كوثر، ماعون و مسد.
اشعاردر وزن «مثنوى» سروده شده است كه جذابيت خاصى دارد و از صبغه مذهبى برخوردار است. گرچه شايد بتوان به دليل تقدم زمانى نشر اين ترجمه بر ترجمه منظوم آقاى اميد مجد آن را اولين ترجمه منظوم (خالص و بدون تفسيرِ) بخشى از قرآن شمرد، و شايد به همين جهت جناب آية اللّه عبادى تقريظى بر آن نوشتهاند، اما از نظر فن ترجمه داراى نقايص فراوانى است. شايد بهتر باشد كه بگوييم مترجم محترم قصد ترجمه فنّى را نداشته و اين اشعار در مقام ترجمه دقيق آيات قرآن كريم نيست، بلكه نيّت سراينده محترم آن بوده كه مضمون و مفاهيم آيات را به زيور نظم بيارايد؛ از اين رو حذف كلمات معادل و توضيح فراوان در اين ترجمه به چشم مىخورد.
اكنون به عنوان نمونه به ترجمه دو سوره معروف حمد و توحيد و نيز بخشى از ترجمه منظوم سوره يس (قلب قرآن) كه هدف اصلى مترجم محترم بوده است نظر مىافكنيم.
سوره حمد
بود آغاز هر گفتار هر كاربه نام مهربان بخشنده دادار
سپاس او را كه نيك و مهربان است
يگانه خالق هر دو جهان است
بود از بخشش و از مهر سرشار
براى بندگانش بهترين يار
خداى روز پاداش و جزا اوست
به هر دردى حكيم و هم دوا اوست
خداوندا بكن بر ما نگاهى
كه ما را نيست جز سوى تو راهى
پرستيدن سزاوار تو تنهاست
كمك ما از توجوييم و ره راست
به راه راست ما را رهبرى كن
ز پستى و ز گناهانم برى كن
مرا بنما ره آزادگانى
كه غافل نيستند از تو زمانى
ره آنان ره خير و صلاح است
ره آزادى و راه فلاح است
نخواهم من ره آن روسياهان
كه آلودند خود را با گناهان
تو اين نامردمان لايق ندانى
به خشم از آستان خود برانى
اشكالات
1. افزودن مطالب توضيحى بر مدلول آيات به نام ترجمه، كه با حروف سياه مشخص شده است.2. نادرست ترجمه كردن بعضى واژهها، مانند ترجمه «رب العالمين» به خالق، ترجمه «انعمت عليهم» به «آزادگانى كه از تو غافل نيستند» و ترجمه «ضالين» به روسياهان.
3. ترجمه نكردن برخى واژهها، مانند: «اللّه» در آيه اول و «مغضوب عليهم» در آيه هفتم.
4. تبديل فعل متكلم مع الغير به متكلم وحده در ترجمه «اهدنا الصراط المستقيم».
سوره توحيد
بود آغاز هر گفتار و هر كاربه نام مهربان بخشنده دادار
تو اى پيغمبر محبوب اسلام
بگو از سوى ما بر خلق پيغام
بگو يكتا و بىهمتا است يزدان
خدايى نيست غير از ربّ سبحان
خدا از هر چه گويى بىنياز است
كه او آگاه از هر رمز و راز است
خدا كو خالق انسان و دنياست
ز فرزند و ز زاييدن مبرا است
هم او زاييده از مام دگر نيست
بشر را آفريد و از بشر نيست
يگانه باشد و يكتا خداوند
ندارد ذات حق همتا و مانند
اولين و مهمترين سورهاى كه در آن به صورت منظوم ترجمه شده سوره «يس» است كه به همين مناسبت كتاب به «قلب قرآن» نام گرفته است. بقيه كتاب شامل ترجمه منظوم چند سوره ديگر است كه عبارتند از: حمد، فلق، ناس، كافرون، نصر، نبأ، نازعات، زلزال، عاديات، قارعه، تكاثر، عصر، همزه، علق، فيل، قريش، كوثر، ماعون و مسد.
اشكالات
1. افزودن توضيحات در ترجمه، كه با حروف سياه مشخص شده است.2. ترجمه «اللّه» به يزدان صحيح نيست، زيرا «اللّه» اسم خاص است و يزدان به خداى خير ثنوىها و زردشتىها اطلاق مىشود.
3. تكرار غير لازم به منظور تكميل شعر و ضرورت شعرى، مانند: خدايى نيست غير از رب سبحان؛ ز فرزند و ز زاييدن مبراست؛ يگانه باشد و يكتا خداوند؛ همتا و مانند.
سوره يس
محمّد اى امين ملك اعراب
بكن اين خفتگان بيدار از خواب
به قرآن و بر اين آيات سوگند
توئى مأمور از سوى خداوند
قسم بر اين كتاب آسمانى
كه سرشار است از پند معانى
تو را از مردمان ما برگزيديم
چو والاتر ز تو هرگز نديديم
به راه حق هدايت كن بشر را
پذيرا شو در اين ره هر خطر را
بود قرآن ز سوى ربّ سبحان
كه هر مشكل به دست اوست آسان
خدايى كه به هر كارى تواناست
به جمله رازها آگاه و داناست
خدا باشد ز لطف و مهر سرشار
براى بندگانش بهترين يار
. . . . . . .
پدرها بىخبر بودند و نادان
هدايت كن تو فرزندان آنان
همانا اين سيه رويان غافل
ز دنياشان نباشد هيچ حاصل
دل آنان ندارد نور ايمان
گنهكارند تا پايان دوران
اشكالات
الف . جزء دوم در «انك لمن المرسلين * على صراط مستقيم» خبر بعد از خبر و خبر «انّك» است و صفت پيامبر، نه آن كه امر به هدايت به سوى صراط مستقيم باشد.
ب . در آيه «لتنذر قوما ما اُنذر آباؤهم فهم غافلون» مرجع «فهم»، چنان كه اكثر مفسرين گفتهاند، قوم معاصر و مخاطب پيامبرند نه پدران آنان، به دليل اين كه جمله اسميه دلالت بر اسناد در زمان گفتار دارد.
ج . مدلول اصلى آيه «لقد حق القول على اكثرهم فهم لايؤمنون» اعلان اتمام حجت بر آنان است كه ايمان نياوردنشان از روى عناد است. ترجمه اصلاً متعرض اين مطلب نشده است.
د . بيتهاى سوم و چهارم تكرار مفاد بيت دوم است.
ه . توضيحات اضافى فراوان.
نويسنده: زماني، محمد حسن
تنظيم: شکوري_گروه دين و انديشه