سرطان خون
(لوسمي)

سرطان خون يا همان "لوسمي" يکي از شايع ‌ترين و مهلک‌ ترين بيماري ‌هايي است که هر ساله تعدادي از افراد جهان را قرباني مي‌ کند.

طبق تحقيقات، سلول‌ هاي اجدادي يا همان سلول‌ هاي بنيادين مغز استخوان اقدام به توليد گلبول‌هاي قرمز، گلبول‌هاي سفيد با نام عمده نوتروفيل، لنفوسيت، مونوسيت و نهايتا ذرات پلاکتي مي‌ کنند. اين ها بخش جامد خون را تشکيل مي‌ دهند و بخش مايع آن "پلاسما" نام دارد که حاوي پروتئين‌ ها، املاح، هورمون‌ ها و آب است.

تنظيم تعداد سلول ‌ها در خون مستقيما به عهده عوامل کنترلي رشد در مغز استخوان هستند.

دکتر سيدمحسن رضوي، فوق ‌تخصص بيماري‌ هاي خون و سرطان در گفتگو با "جام‌جم" مي‌ گويد: منظور از سرطان خون اين است که سلول ‌هاي اجدادي (بنيادين)‌ مهار طبيعي رشد را برنمي‌ تابند، يعني زير بار قدرت کنترل بدن نمي ‌روند و بي ‌رويه تکثير مي‌ کنند و در يک کلام لوسمي يعني تکثير بي ‌رويه سلول ‌هاي بنيادين خون ‌ساز در مغز استخوان که وقتي شروع به تکثير مي ‌کنند، فقط همانند خود را توليد مي ‌کنند و جلوي ساخت عوامل طبيعي ديگر سلولي را مي ‌گيرند که نتيجه آن توليد يک رده سلولي بيش از حد طبيعي است که بالغ شده و با ايجاد سلول نهايي منجر به سرطان خون مزمن مي ‌شود.

در اين نوع سرطان(سرطان خون مزمن) سلول بنيادين سرطاني شده و در حال تکثير بي ‌رويه است و راه بلوغ سلولي باز است و معمولا بيمار سني بالاي 50 سال دارد و ممکن است مدت‌ ها و حتي سال ‌ها دچار اين بيماري باشد و از آن خبر نداشته باشد و به طور تصادفي در آزمايش ‌هاي چکاپ از بيماري خود مطلع شود يا اين که چندين سال بعد به دليل کاهش وزن، بزرگي طحال، تعريق، تب و خستگي پيش ‌رونده مشخص شود که فرد به لوسمي مزمن دچار شده است.

ولي در لوسمي حاد تکثير بي ‌رويه ي سلول‌ هاي بنيادين خون‌ ساز در مغز استخوان، در شرايطي که حتي بلوغ اين سلول‌ ها هم ساقط شده است، سلول‌ هاي بنيادين (Blast) شروع به تکثير سلول‌ هاي مشابه خود مي ‌کنند و مغز استخوان سرشار از اين سلول‌ ها مي‌ شود، بي ‌آن که راه بلوغش باز باشد.

در لوسمي حاد، مغز استخوان با تعداد کثيري سلول مواجه است که نه ‌تنها جاي زيادي را براي ساير سلول‌ هاي طبيعي اشغال کرده‌ اند، بلکه حتي خودشان هم قادر به بلوغ و سير فرآيند رشد نيستند و نتيجه آن مي ‌شود که فرد بيمار گلبول‌ هاي سفيد، پلاکت‌ ها و گلبول‌ هاي قرمز خود را از دست مي‌ دهد.

آمار نشان مي‌ دهد علائم باليني سرطان خون حاد به مراتب جدي ‌تر از سرطان خون مزمن است که به شکل کم‌ خوني، ضعف، بي ‌حالي و رخوت از جانب گلبول ‌هاي قرمز خود را نشان مي‌ دهد و وقتي گلبول‌ هاي سفيد کاهش پيدا مي‌ کنند، عفونت‌ هاي پرخطر فرد را تهديد به مرگ مي‌ کند و هنگامي که پلاکت هاي خون افت کرد، فرد مستعد خونريزي ‌هاي غيرعادي و غيرمترقبه مي ‌شود.

دکتر رضوي با بيان اين که خونريزي، تب و عفونت، ضعف و بي ‌حالي و خستگي مي ‌تواند از دلايل مراجعه فرد به پزشک باشد، عنوان مي ‌کند: در برخورد با افراد مشکوک به سرطان لازم است مغز استخوان آن ها که سرچشمه ي سلول‌ هاي خون‌ ساز است، مورد بررسي قرار گيرد.

درمان

دکتر رضوي با بيان اين که امروزه سرطان خون مزمن (ميلوئيد)‌ با کپسول‌ هاي خوراکي درمان مي ‌شود، در خصوص لوسمي مزمن لنفوئيد اذعان مي‌ کند: اين نوع از سرطان بيشتر در سالمندان مشاهده مي ‌شود و به قدري سيرش آرام است که تا پايان عمر نيازي به درمان ندارد و گاهي به اندازه ‌اي سريع رشد مي‌ کند که با بهترين درمان ‌ها هم بيش از چند ماه نمي ‌توان به بيمار کمک کرد.

در حالي که در لوسمي حاد لنفوئيد که بيشتر در کودکان شايع است، در 80 درصد مواقع، بيماري قابل درمان است و بالعکس آن، اين بيماري در بزرگسالان سرنوشت درخشاني ندارد و کمتر از 30 درصد از آن ها در پايان 5 سال زنده مي ‌مانند.

از هر 100 هزار نفر در طول سال، 10 تا 20 نفر به لوسمي حاد مبتلا مي‌ شوند که عوامل محيطي و ژنتيکي در ايجاد آن نقش موثري دارند.

عوامل محيطي همچون پرتوهاي راديواکتيو، پرتوهاي الکترومغناطيسي، داروهاي شيمي ‌درماني، بنزن و سيگار و عوامل ژنتيکي در بروز و ظهور سرطان‌ ها نقش بسيار مهمي دارند، بنابراين بخشي از درمان‌ هاي مدرن سرطان خون‌ حاد بر پايه تغيير رفتار ژنتيکي سلول سرطاني پي‌ ريزي شده است.

استفاده از ميوه و سبزيجات مي ‌تواند سيستم ايمني افراد را تا حدي قوي نگه دارد و مانع از بروز برخي از سرطان‌ ها شود؛ ولي اين موضوع هم کاملا ثابت نشده است.