از خود شده بیگانه
از خود شده بيگانه
از خود بيگانگي در نوجواني
هر چند که نوجواني دوراني پر فراز و نشيب و پر استرس به شمار مي رود اما به طور کلي نوجوانان عموما شادمانند و نسبت به خود نظر مثبتي دارند و به آينده اميدوارند. ولي اقليتي نيز هستند که زندگي بر وفق مرادشان نيست و با مشکلاتي مواجهند. اينها نوجواناني هستند که به دلايلي از جامعه و ارزشهاي آن احساس جدايي مي کنند و از لحاظ عاطفي در انزوا به سر مي برند. اين نوجوانان عموما از طبقه پايين جامعه و افرادي هستند که در معرض فقر و ناکامي اقتصادي و تبعيض بوده اند. البته اين وضعيت در ميان نوجوانان مرفه نيز ايجاد مي شود و به شيوه گوناگون ابراز مي شود. در هر حال چنين شرايطي باعث به وجود آمدن وضعيتي به نام " از خود بيگانگي" در نوجوانان مي شود. از خود بيگانگي ترجمه کلمه "اليناسيون" است. اين مفهوم به معناي رد و انکار ارزشهاي اجتماعي و دوري و جدايي از ديگران است که از حد بدبيني هاي نوجوانان معمولي بسيار فراتر مي رود.
روانشناسان از خود بيگانگي را به عدم تجانس بين رفتار فرد و نظام پاداشي جامعه، کشمکش و ستيز رواني، عدم رشد کافي من و من برتر، آسيبهاي رواني و تجربه هاي دوران کودکي و سردر گمي در هويت شناسي والدين منسوب مي کنند.
از خود بيگانگي به معناي رد و انکار ارزشهاي اجتماعي و دوري و جدايي از ديگران است که از حد بدبيني هاي نوجوانان معمولي بسيار فراتر مي رود.
از خود بيگانگي يعني دشواري در آگاهي يافتن از موقعيت واقعي خود در روابط اجتماعي. اين حالت معمولا در جوامع صنعتي امروزي که روابط بيش از پيش پيچيده و سلسله مراتبي شده است به وجود مي آيد.
ابعاد از خودبيگانگي
عده اي از علماي معاصر تعريفي براي از خود بيگانگي ارائه کرده اند تا بتوانند معيارهايي را براي اندازه گيري ابعاد آن در نظر بگيرند. " ملدين سيمون" ابعاد از خودبيگانگي را در پنج عنصر مشخص و فهرست نموده است:
1- ناتواني و بي قدرتي: به حالتي گفته مي شود که نوجوان احساس بي قدرتي و بي اختياري نموده و قادر به تحت تاثير قرار دادن محيط اجتماعي خود نيست.
2- پوچي: نوجوان در چنين حالتي در باورها و عقايد خود دچار ابهام مي شود و نمي تواند به چيزي اعتقاد داشته باشد. به عبارت ديگر، انتظار چنداني از رضايت بخش بودن رفتار خود در آينده ندارند.
3- بي معياري: وقتي نوجوان احساس مي کند براي رسيدن به اهداف ارزنده خود نياز به وسايل نامشروع دارد يا واکنش هايي غير منطقي ممکن است او را به هدف نزديکتر سازد.
4- انزوا: زماني که نوجوان احساس کند که با ارزشها و معيارهاي جامعه خود بيگانه است، در اين هنگام شخص خود را با آنچه از نظر جامعه ارزشمند و داراي اعتبار است، هم جهت نمي يابد.
5- جدايي از خويشتن: اين نوع بيگانگي بيانگر حالت نوجواني است که کار مي کند بدون آنکه به ارزش واقعي کار خود واقف گردد. در چنين حالتي شخص فرصت لازم براي ابداع و ابتکار را از دست مي دهد و به نوعي احساس انزجار از روابط اجتماعي گرفتار مي شود.
سرمايه گذاري بيشتر در جهت تقويت سازمانها و جريانهاي فرهنگي اصيل، و ايجاد زمينه هاي مناسب براي فعاليتهاي داخل و خارج از مدرسه براي نوجوانان و جوانان از روشهاي موثر در پيشگيري از اين مشکل مي باشد.
درمان
براي پيشگيري و درمان از خود بيگانگي راههاي زير پيشنهاد مي شود:
1- فراهم کردن زمينه هاي رشد عقلي و روحي دانش آموزان تا والدين و مربيان بتوانند در راه تربيت صحيح آنها همت گمارند. زيرا علت اين مشکل ناشي از تربيت ناسالم نوجوانان است.
2- آشنايي با برخورد و پيشامدهاي احتمالي و اتفاقات ناگوار زندگي از طريق آگاهي دادن و ارائه اطلاعات به نوجوانان و جوانان براي تصميم گيري هاي واقعي، عقلاني و کمک گرفتن از دستورات و تعاليم الهي که موجب بازگشت انسان به خويشتن و کسب دانش و آگاهي هاي لازم در بسياري از زمينه ها مي شود.
3- احساس تنهايي در نوجوانان به علت عدم يادگيري در مورد برقراري روابط مطلوب با ديگران است. لذا آموزش برقراري روابط مناسب و شايسته به نوجوانان ضرورت دارد.
4- سرمايه گذاري بيشتر در جهت تقويت سازمانها و جريانهاي فرهنگي اصيل، براي ايجاد زمينه هاي مناسب براي فعاليتهاي داخل و خارج از مدرسه براي نوجوانان و جوانان فراهم شود.
منابع
اکبري، ابوالقاسم. مشکلات نوجواني و واني. انتشارات نشر و توسعه. 1387.
زندي پور، طيبه.برنامه ريزي راهنمايي تحصيلي و شغلي. انتشارات سازمان پژوهش و برنامه ريزي وزارت آموزش و پرورش. 1378.
ستوده، هدايت الله. آسيب شناسي اجتماعي. انتشارات آواي نور. 1381
سعادتمند، زهره. از خود بيگانگي انسان. مجله تربيت. 1376.
گنجي، حمزه و همکاران. بهداشت رواني. انتشارات ارسباران. 1376.
ماسن، هنري و همکاران. رشد و شخصيت کودک.مهشيد ياسايي(مترجم). انتشارات ماد. 1382.
مريم عطاريان- بخش خانواده و زندگي
مقالات مرتبط