موتورخانه جهنم جايگاه کيست؟

همه مي دانيم نخستين کسي که در برابر خدا ايستاد و نافرماني کرد، شيطان بود اما مي دانيد شيطان به چه جرمي از درگاه خداوند رانده شد؟ سجده نکردن به آدم؟ ايستادن مقابل خدا؟ خير!

در منابع ديني ما آمده اصلي ترين گناه ابليس تکبرورزي بود. آخر شيطان با تمام کوچکي اش، مقابل عظمت خدا به چه چيز نازيد و با تکيه بر کدام هنرش اين چنين تکبر به خرج داد؟ دروغ چرا؟ تکبر درد بسياري از ما انسان ها نيز هست. اصلا چه معني دارد که وقتي در زمين راه مي روي، پشت چشم نازک کني و فکر کني از دماغ فيل افتاده اي؟

 مگر خدا نگفته «ان اکرمکم عندالله اتقيکم»؟

پس چرا براي دنيا مغرور مي شويم و توهم خود بزرگ بيني پيدا مي کنيم؟

واژه تکبر را بيشتر عالمان لغت به صورت واحد ترجمه کرده اند. علامه دهخدا در لغتنامه اش در اين باره مي نويسد: «کبر يعني برتري، خودپسندي. کوچک شمردن ديگران و بزرگ دانستن خود». در معناي استکبار هم گفته اند: «طلب تکبر و خود بزرگ بيني کردن». شايد برايتان جالب باشد بدانيد که تکبر و مشتقاتش بيش از 57 بار در قرآن تکرار شده است. خداوند با اين کار به همه مردم ثابت کرده که به هيچ وجه با تکبر کنار نمي آيد. عاقبت شيطان را که فراموش نکرده ايد؟!

آيه 34 سوره بقره، بسيار زيبا به ماجراي اخراج شيطان اشاره مي کند؛ «و چون فرشتگان را فرموديم براي آدم سجده کنيد، سجده کردند به جز ابليس که سر باز زد و کبر ورزيد و از کافران شد.»

پيامبر اکرم(ص) درباره اين آيه به ابوذرفرمودند:

«اي ابوذر! کسي که بميرد در حالي که در قلبش ذره اي از تکبر باشد، بوي بهشت را نمي يابد مگر اينکه قبل از مرگ توبه کند. اي ابوذر! بيشتر کساني که داخل آتش مي شوند، متکبرانند».

البته ازاين احاديث تا دلتان بخواهد در کتاب هاي حديثي ما وجود دارد؛ نمونه اش در غررالحکم؛ حضرت علي(ع) فرمودند: «از کبر دوري کنيد که همانا آن، رأس طغيان و معصيت خداست. بدانيد که تکبر انگيزه فرو رفتن در منجلاب گناهان است».

حالا ديديد عُجب چه خصلت وحشتناکي است؟ اصلا به همين دليل است که خدا در آيه 18 سوره لقمان تکليف را روشن کرده و گفت: «پسرم! با بي اعتنايي از مردم روي مگردان و مغرورانه بر زمين راه مرو که خداوند هيچ متکبر مغروري را دوست ندارد.»

همين موضوع در آيه 37 سوره اسرا هم آمده است: «ولا تمش في الارض مرحاً إنّک لن تخرق الارض و لن تبلغ الجبال طولاً / و در زمين با کبر و سرمستي راه مرو زيرا هرگز نمي تواني زمين را بشکافي و در بلندي به کوه ها نمي رسي».

اميرمؤمنان علي(ع) در «خطبه قاصعه» نهج البلاغه با اشاره به آيه 34 سوره بقره درباره نکوهش کبر و خود برتربيني چنين مي گويد: «پند و عبرت گيريد به آنچه خداوند با ابليس رفتار کرد، در آن هنگام که اعمال و عبادات طولاني و تلاش و کوشش هاي او را که 6هزار سال بندگي خدا کرده بود، به دليل ساعتي تکبر ورزيدن بر باد داد. با اين حال چه کسي بعد از ابليس مي تواند از کيفر خدا در برابر انجام همان معصيت مصون بماند؟ نه! هرگز ممکن نيست خداوند، انساني را به بهشت بفرستد، در برابر کاري که به خاطر آن فرشته اي را از بهشت رانده است. حکم خداوند درباره اهل آسمان و زمين يکي است».

فرد متکبر در فرهنگ اسلام، آن قدر منفور است که حتي در مواردي کافر خوانده شده. اگر باور نداريد اين حديث امام صادق(ع) را بخوانيد: «کمترين درجه کفر و الحاد، تکبر است».

امام باقر(ع) هم حديثي درباره ريشه کفر دارند که در جلد دوم اصول کافي آمده است: «اصول و ريشه هاي کفر و عصيان، سه چيز است؛ حرص، تکبر و حسد. حرص سبب شد که آدم از درخت ممنوع بخورد، و حسد، سبب شد که يکي از فرزندان آدم، ديگر را به قتل برساند».

با اين اوصاف حالا فکر مي کنيد، جايگاه اين افراد در کدام بخش از جهنم ، ؛ پاسخ اين سوال را در شماره آتي اين نوشتار پي گيري کنيد.

حالا که اين همه از ناپسند بودن تکبر گفتيم، خوب است بدانيد که خداوند در قرآن جايگاه متکبران را هم روشن کرده است؛ موتورخانه جهنم!

در آيه 76 سوره غافر آمده است: «از درهاي دوزخ درآييد، در آن جاودان بمانيد، چه بد است جاي متکبران».

امام باقر(ع) هم در شرح اين آيه فرموده اند: «کسي که به مقدار ذره اي کبر در قلبش وجود داشته باشد، داخل بهشت نمي شود.» خلاصه کلام اينکه تکبر فقط مخصوص خداست. «خداوند فرموده کبر يا و بزرگي شايسته من است. هر که خواهد در يکي از اينها با من برابري کند او را به جهنم خواهم افکند»؛ اين سخن پيامبر(ص) است. با اين حساب، تکبري که انسان دارد، جز خواري و توهم چيز ديگري نيست.

محبوبه شجاعي، مجله همشهري آيه

تنظيم براي تبيان: الف_شکوري