گفتگو با عثمان طه، خطاط شهیر قرآن
گفتگو با عثمان طه خطاط شهير قرآن
اشاره:
روزهاي نخستي كه خواندن قرآن را ياد گرفتيد، يادتان هست؟ يادتان ميآيد كه بيشتراستادها براي آنكه كتاب قرآنآموزان يكي باشد، چه نصيحتي ميكردند؟ بيشتر آنها ميگفتند از قرآن «عثمان طه » استفاده كنيد و البته كلي دليل هم براي اين حرفشان ميآوردند؛ «قرآن عثمان طه زيباتر نوشته شده و خواندنش براي آنهايي كه تازه ميخواهند قرائت را آغاز كنند، آسانتر است.»
بسياري از ما با قرآنهايي كه عثمان طه نوشته، با كتاب خدا آشنا شدهايم و اين ويژگي مشترك بسياري از مسلمانان جهان است.
استاد عثمان حسين طه –بدون ترديد- شناخته شدهترين كاتب وحي است، با آنكه بسياري از ايرانيان– به اشتباه- تصور مي كنند كه عثمان طه سال ها پيش از دنيا رفته اما ايشان اكنون در مدينه زندگي مي كنند و اين روزها هم مشغول كتابت قرآن هستند. ابتدا قصد داشتيم مطلبي درباره ايشان تهيه كنيم اما يكي از دوستان پيشنهاد داد با استاد گفت وگو كنيم. خوشبختانه با همراهي صميمانه مدير انتشارات نويد شيراز- علي نويدگويي- توانستيم زماني را از استاد بگيريم و چند دقيقه گفت وگوي تلفني با ايشان انجام دهيم.
نكته ضروري: استاد عثمان طه چند سال پيش گفتوگويي با گروه تواشيح ثقلين انجام دادند، ايشان از ما خواستند پاسخ سؤالهاي تكراري را از همان گفتوگو استخراج كنيم.
استاد عثمان طه در گفت وگوي اختصاصي با همشهري آيه، اجازه استفاده از خط خود را به ايرانيها داد.
سلام استاد! حتما دوستان به شما گفتهاند كه ما از يك مجله قرآني ايراني به نام «آيه» با شما تماس گرفتهايم.
بله، خوشحالم از اينكه در كشور شما مجلههاي تخصصي قرآني فعاليت دارند، برايتان آرزوي موفقيت ميكنم.براي ما جالب و البته كمي عجيب است كه شما ميتوانيد فارسي صحبت كنيد!
بسياري از دوستانم اين موضوع را به من گفتهاند. من به ايران علاقه دارم و بسيار دوستدار خط نستعليقم. گاهي اوقات حتي در منزل، شبكههاي ايراني را تماشا مي كنم؛ به خصوص شبكه خبر را. دوستان ايراني فراواني دارم. آنها هر وقت به مدينه ميآيند به من سر ميزنند، يكي از دوستانم آقاي نويد است كه شما به واسطه ايشان مرا پيدا كرديد.يعني فقط علاقه شما به ايرانيها باعث شد كه زبان فارسي را تا حدودي ياد بگيريد؟
من غير از زبان عربي با دو زبان فارسي و تا حدودي هم تركي آشنا هستم و دليل آن زيبايي خط اين دو است. به قول معروف فارسي شكر است، تركي هنر است و لفظ، عرب است. دوست دارم زماني كه مشغول نوشتن خط نستعليق ميشوم، معناي كلمات را بدانم تا از كتابت لذت بيشتري ببرم. البته هنوز آن طور كه دوست دارم، فارسي را ياد نگرفتهام ولي هر وقت دوستان فارسي زبانم به ديدنم ميآيند، اشكالاتم را از آنها ميپرسم و برطرف ميكنم.با اين همه علاقه به ايران، چرا تا كنون به كشور ما سفر نكردهايد؟
من يك شغل دولتي دارم و به همين دليل با محدوديتهاي بسياري مواجهم. تعهدات شغليام بهگونهاي است كه اولا در طول سال فقط يك ماه مرخصي دارم كه در آن وقت محدود فقط فرصت مي كنم وطنم سوريه را زيارت كنم و به خانواده و بستگانم سري بزنم. من سالهاي بسياري است كه در مدينه مقيم شدهام، آپارتمانم در محله «مفروشات» است و در چاپخانه قرآن فعاليت دارم.البته ما شنيدهايم كه قرار است به زودي به ايران سفر كنيد. درست است؟
خيلي دوست دارم، در برنامهام سفر به ايران را قرار دادهام و احتمال دارد به زودي به ايران سفر كنم. احتمالا پاييز امسال به دعوت دوست خوبم آقاي نويد به شيراز ميروم. شنيدهام شهر زيبايي است. دوست دارم آنجا را ببينم.يعني به تهران نميآييد؟
باور كنيد نميدانم. هنوز برنامه دقيق سفر مشخص نشده است. همه چيز محتمل است!دوست نداشتم قرآني كه من نوشتهام بدون اجازه چاپ شود و با قيمت بالا به فروش برسد. حتما ميدانيد كه در كشور عربستان قرآن خريد و فروش نميشود و فقط هديه داده ميشود. از اين شرايط گلايه داشتم.
خيلي از ايرانيها گمان ميكنند كه شما فوت كردهايد، در اين باره چيزي ميدانيد؟
بله، خبر دارم. خيلي از مردم فكر ميكنند عثمان طه چندين سال پيش مرده است. در اين خصوص خاطرهاي به ذهنم ميرسد، روزي يك نفر در فرودگاه مرا ديد و مشتاقانه احوالپرسي كرد؛ سپس يكي از دوستانش را ديد، او را صدا كرد و گفت: «معرفي ميكنم، ايشان استاد عثمان طه، نگارنده قرآن است». دوستش گفت: «شوخي نكن، عثمان طه 200 سال پيش مرده است! »
هنر خوشنويسي را از چند سالگي شروع كرديد؟
حدود8 سالم بود كه قلم در دست گرفتم و خوشنويسي را شروع كردم. هنوز هم بعضي از نمونه خطهاي دوران كودكيام را دارم. البته اولين قرآن را در سن 30 سالگي نوشتم و انگيزهاي جز علاقه و خدمت به ساحت قرآن نداشتم.فكر ميكرديد كه اينقدر از خط شما استقبال شود؟
اصلا پيشبيني نميكردم كه چنين استقبالي از آن بشود و چنين جايگاهي پيدا كنم. مدتي بعد از كتابت قرآن، مرحوم حافظ اسد مرا طلبيد و از من قدرداني كرد؛ من هم يك قرآن نوشتم و به ايشان هديه كردم.خيليها به اشتباه تصور ميكنند كه كتابت قرآن به روش«ختم به آيه » ابداع شماست. در اين خصوص توضيح ميدهيد؟
من هميشه گفتهام كه روش كتابت «ختم به آيه» متعلق به من نيست. قرآنهايي را ديدهام مربوط به حدود 500 سال پيش كه به همين روش كتابت شدهاند، اتفاقا من قرآنهايي هم دارم كه ختم به آيه نشدهاند. خودم اين روش را از يك قرآن تركي ياد گرفتم.شما مدام مشغول نوشتن قرآن هستيد، قرآنهاي جديدي كه نوشتهايد چه فرقي با قبليها دارند؟
قرآن يك كتاب معمولي نيست كه بتوان به سادگي به اسرارش پي برد. من هر بار كه قرآن را مينويسم، احساس ميكنم كه كارم نقص دارد و بايد آن را برطرف كنم. البته قرآني كه اخيرا تمام كردم و به چاپ رسيد از نظر من نسبت به قرآن قديم، از دقت بالايي برخوردار است و به نظرم حرفهايتر است و از حيث قواعد خط، اندكي فرق دارد. البته بعد از انتشار اين قرآن، اعتراضات حفاظ قرآن برانگيخته شد مبني بر اينكه اين خط با قبلي فرق دارد و ما را به اشتباه مياندازد. من هم گفتم قرآن قبلي براي شماست و حفّاظ جديد از قرآن جديد حفظ ميكنند.شنيدهايم كه فرزندانتان كار تذهيب قرآنهاي شما را انجام ميدهند.
بله، من چهار فرزند دارم؛ دو دختر و دو پسر. پسرانم احمد و محمد اين كار را با وسواس و علاقه بسيار انجام ميدهند. البته يكي از آنها در جده زندگي ميكند ولي ارتباطش را با من قطع نكرده است. يكي ديگر هم ليسانس هنرهاي زيبا و گرافيك دارد و با مشورت خودم كارها را انجام ميدهد.كداميك از خطاطان كشور ما را ميشناسيد؟
از راه دور كارهاي آنها را دنبال ميكنم، البته با استاد اميرخاني ارتباط صميميتري دارم. خطاطان مسلمان ديگر را هم ميشناسم. استاد هاشم البغدادي، خطاط مشهور عراقي دوست بنده است. يك خاطره هم از او دارم؛ روزي هاشم، قرآني نوشت و آن را براي چاپ به آلمان برد. در آلمان به ذهنش آمد كه الفاظ جلاله)الله( با رنگ قرمز چاپ شود، اما چون آلمانها از فرق بين حركات كوتاه آگاهي نداشتند، يك كلمه را از الفاظ جلاله الگو و نمونه گرفتند كه مفتوح بود به اين ترتيب همه اسماء جلاله در قرآن هاشم، مفتوح شد! هاشم، خوشحال همراه با چندين كارتن قرآن برگشت، خوشبختانه هنگام برگشت، نزد من آمد و يك نسخه چاپي از قرآنش را به من هديه كرد و گفت اولين هديه را به تو ميدهم. همانجا متوجه آن اشكال شدم و گفتم اگر به اين شكل توزيع ميشد هيچكس چاپخانه را مقصر نميدانست، براي تو مشكل بزرگي ايجاد ميشد.شما به جز خط نسخ و ثلث با خط ديگري هم آشنايي داريد ؟
من با بيشتر خطها آشنايي دارم و همه آنها را مينويسم، ولي اعتقاد دارم هر خطاطي، خطي را بهتر از ديگرخطوط مينويسد. تخصص من بيشتر خط نسخ است و اميرخاني در نستعليق ماهر است. البته بايد يك نكته را درباره رعايت نكردن نكاتي در خط ايراني عرض كنم و آن در نوشتن بعضي از كلمات است؛ مثلا در نوشتن «اللهم صل علي محمد و آل محمد » نبايد «صل علي » چسبيده به هم باشد؛ چرا كه كاملا غلط است و هيچ توجيهي ندارد و صحيح آن «صل علي » است.شما خودتان تاكنون صلوات شيعيان را نوشتهايد؟
بله، من شيعيان را دوست دارم. بارها صلوات بر پيامبر و خاندانش را نوشتهام، يك بار ديگر هم براي شما مينويسم تا تقديم مخاطبانتان كنيد.متشكريم استاد.
يك هديه ديگر هم برايتان دارم كه آن را به همه ايرانيها تقديم كردهام، عبارت «جمهوريه الاسلاميه في ايران» را برايتان نوشتهام، آن را هم از طرف من به ايرانيها هديه كنيد. من ميدانم كه ايرانيها دوستم دارند. در نمايشگاه قرآن كريم كه چند سال پيش در تهران برگزار شد، خط بنده هم به نمايش گذاشته شده بود. مسؤول غرفه كه اهل سوريه بود، به من گفت: «مردم ايران خيلي شما را دوست دارند. خيلي از مردم مرا به جاي شما اشتباه ميگرفتند، تصور ميكردند كه من عثمان طه هستم، مرا ميبوسيدند و عكس ميگرفتند». حرف دوستم علاقه مرا به ايرانيها بيشتر كرد.سؤال آخرما اين است؛ يكي از دوستان ميگفت شما از اينكه قرآنتان در ايران بدون اجازه منتشر ميشود، گلايه داريد. صحيح است؟
من قبلا گفته بودم كه از اين موضوع گلايه دارم. دوست نداشتم قرآني كه من نوشتهام بدون اجازه چاپ شود و با قيمت بالا به فروش برسد. حتما ميدانيد كه در كشور عربستان قرآن خريد و فروش نميشود و فقط هديه داده ميشود. از اين شرايط گلايه داشتم.خب، حتما براي گرفتن اجازه به شما دسترسي ندارند.
قبول ندارم. من هميشه پذيراي ميهمانانم بودهام. پيدا كردن من كار آساني است، بهخصوص براي مسؤولان!من هميشه گفتهام كه روش كتابت «ختم به آيه» متعلق به من نيست. قرآنهايي را ديدهام مربوط به حدود 500 سال پيش كه به همين روش كتابت شدهاند، اتفاقا من قرآنهايي هم دارم كه ختم به آيه نشدهاند. خودم اين روش را از يك قرآن تركي ياد گرفتم.
در نهايت رضايت داديد يا خير؟
حدود 5 سال پيش تعدادي از دوستان ايراني نزد من آمدند و گفتند بيشتر مردم ايران از خط تو استفاده ميكنند، خوب نيست كه رضايت نداشته باشي، من هم به دليل علاقهام به ايرانيها گفتم اشكال ندارد.
پس ما به خوانندگانمان بگوييم كه استاد عثمان طه اجازه استفاده از قرآنش را به ايرانيها داده است؟
سلام مرا به همه هم وطنانتان برسانيد و از طرف من به آنها بگوييد كه قرآنهاي مرا بخوانند و دعايم كنند.منبع: آيه، ضميمه قرآني همشهري جوان
تنظيم براي تبيان: شکوري