سرگردان بین دین و تجدد

علل دورى جوانان از مذهب(1)

موضوعی كه در دو مقاله قصد داریم مورد بررسی قرار دهیم عوامل فاصله گرفتن  جوانان از مذهب و ارزش هاى مذهبى است .بـا وجـود نـهادینگى فطرت مذهبى در زندگانى جوان ، باز مـى بینیم  برخی جوانان  از مذهب ناخشنودند و تصور نادرست از مذهب و مسائل دینى دارند .روشن اسـت كـه چـنـیـن تـصورى ، ریشه در فطرت آنان ندارد، بلكه عوامل خارجى باعث دورى آنان از مذهب شده كه بعضى از آن عوامل دراین مقاله و سه عامل « یك بعدى معرفى كردن دین» و « غرق شدن در شهوات نفسانى» و «برداشت غلط از مفاهیم دینى » در مقاله ی بعد  بررسی خواهد شد:

الف ) وجود خرافات به نام دین

بـعـضـى مـواقـع از عده اى افراد مذهبى ، كه فاقد بصیرت در مسائل دینى هستند ، كارهایى دیده مى شود كه ریشه مذهبى ندارد، اما آنها آن را از مذهب مى دانند و كسى را كه منكر آن باشد فردى ضـد مـذهب مى شمارند ، براى مثال : براى رواگشتن حاجت خود به درخت متوسل مى شوند و به آن ، پـارچـه یـا نـخ مـى بندند ، اگر كسى حین انجام دادن كارى عطسه اى كرد از كار مورد نظر، اجـتناب مى كنند .

براى شفاى مریض خود به رمال متوسل مى شوند و  فلان زمان یا فلان مكان را نحس مى دانند، براى اطلاع از حوادث آینده به فال و فالگیر متوسل مى شوند و شبیه این كارها، كه نه ریشه عقلى و علمى دارد و نه ریشه آسمانى و مذهبى ، نه آیه اى دستور چنین كارهایى را به ما داده و نه روایتى آن را تایید كرده است .

ب ) جهل و نا آگاهى

بسیارى جوانان در زمینه مذهب ، اطلاعاتى در حد صفردارند .آنان نه در زمینه جهان بینى مذهبى و عقاید دینى اطلاع دارند و نه در زمینه ایدئولوژى و باید و نبایدهاى مذهبى مطالعه دارند و نه در زمینه تاریخ دین و نقش آن و شخصیت هاى برجسته دینى .

بعضى از آنها كه اهل تحصیل هستند ، فقط در زمـینه دروس تحصیلى خود آگاهى دارند، لذا براى همین ناآگاهى ، اغلب تصور خوبى از مذهب نـدارنـد و در نـتیجه به آن ، تمایل نشان نمى دهند، حال آن كه اگر در باره مسائل مذهبى اطلاع داشـته باشند و به معارف آسمانى ، آگاهى نسبى هم داشته باشند ، جذب آن مى شدند و هیچ گاه آن را از دسـت نـمـى دادنـد و در مى یافتند كه گل هاى زیباى صفا، صمیمیت ، محبت ، یكرنگى و پـاكى كه مطلوب هر انسانى است ، تنها در گلستان مذهب سبز مى شود و با داشتن ایمان به روح خود زیبایى مى بخشند و بر زیبایى هاى معقول زندگى مى افزایند .

پ ) عملكرد غلط افراد مذهبى

بـعـضـى از مـواقـع ، عده اى از جوانان به سبب عملكرد ناشیانه بعضى افراد مذهبى از اساس و اصل مـذهـب زده مى شوند و كار فلان شخص مذهبى را به حساب خود مذهب مى گذارند و از دین و تمام انسان هاى مذهبى ، تنفر پیدا مى كنند ، مثلا شخصى قصد امر به معروف یا نهى از منكر دارد ، اما به روش آن آگاه نیست و با تندى دست به چنین كارى مى زند، یا فلان شخص مذهبى رعایت بهداشت و آراستگى ظاهر نمى كند و با چهره اى ژولیده در جامعه حاضر مى شود یا پدرى در امور مـذهـبى ، مانند نماز و غیره بر فرزندش بسیار سخت مى گیرد و گاه او را به كارهاى غیر واجب وامـى دارد .

قـطـعا برخوردهاى این چنانى مى تواند زمینه یا عامل گریز جوانان از مذهب و ایمان مذهبى شود .امـا نـكـته اى كه جوانان باید به آن توجه داشته باشند، این است كه برخورد ناشایست بعضى افراد نباید موجب بدبینى آنان به مذهب شود، زیرا در مقابل هستند افراد مذهبى فراوانى كه روش هاى بسیار خوب و صحیح در برخورد با دیگران دارند و آن چنان برخورد جذاب دارند كه حتى اشخاص غـیـر مـذهـبـى هـم شیفته رفتار و برخورد آنها هستند .

این منطقى و معقول نیست كه به سبب عـمـلـكرد نامناسب بعضى از مدعیان مذهب ، از مذهب منزجر شویم ، همان گونه كه اگر مامور بهداشت ، به نام بهداشت ، كار خطایى كرد ، نباید از اصل بهداشت متنفر شویم .از این رو جوان نباید رفتار افراد به ظاهر مذهبى را معیارى براى دین قرار ندهد ، بلكه در هر حال ، گفتار و كردار ائمه و بزرگان دین را رهنمون خود در زندگانى قرار دهد .

ت ) توهم تضاد بین مذهب و تجدد

گرچه در واقع ، تضادى بین مذهب و تجدد نیست ، اما بسیارى جوانان تصور مى كنند كه بین این دو تـضـاد هـسـت ، لـذا خود را بر سر دو راهى مذهب و تجدد مى دانند و در نتیجه تجدد را، كه با طبعشان سازگارتر است ، برمى گزینند و از مذهب كناره مى گیرند.آنـان چـنـین مى اندیشند كه از دنیا و آخرت ، مذهب و تجدد ، دین و پیشرفت ، یكى را باید انتخاب كرد . بدیهى است چنین برداشت غلطى ، ناشى از نداشتن شناختى واقعى از دین و تجدد و مذهب اسـت .

یـعـنى كسانى كه چنین تفكرى دارند ، نه تصورشان از دین صحیح است و نه از نوخواهى و پیشرفت ، آنان مى اندیشند لازمه دیندارى ، پشت پا زدن به هر چیزى است كه رنگ نو داشته باشد و لازمـه تـجـدد و پـیـشرفت روى آوردن به هر چیز نوینى است گرچه امرى ضد ارزش باشد ، به عـبـارت دیـگـر ، چـنین تصور مى كنند كه مذهب مساوى است با هر چه كه كهنه و سنتى است و پـیـشـرفـت ، مـسـاوى است با هر چه كه مطلقا رنگ تجدد و نو به خود گرفته باشد ، حال آن كه مـى دانـیم هیچ گاه دین ، مخصوصا دین اسلام به ما دستور نداده كه با تجدد و نوگرایى مخالف بـاشیم ، هیچ آیه و روایتى و عملكرد هیچ یك از پیشوایان مذهبى ، چنین ادعایى را ثابت نمى كند.