ساختمان خورشید چگونه است؟

خورشید یکی از میلیاردها ستاره آسمان، و هسته منظومه شمسی است، از نظر اندازه و درخشندگی، خورشید ستاره متوسطی است؛ اما چون از ستاره های دیگر به زمین نزدیک تر است، چنین بزرگ و درخشان به نظر می آید. خورشید تا زمین 150 میلیون کیلومتر فاصله دارد. قطر آن 1392000 کیلومتر و حجمش 3/1 میلیون برابر حجم زمین است. این ستاره ساختمانی گازی است که اگر چه اساساً از هلیم و هیدورژن، سبک ترین گازهای جهان، تشکیل شده است، اما وزن آن 300000 برابر وزن زمین است.

خورشید گلوله ای از گازهای داغ و سوزان است. هیچ ماده جامدی در آن یافت نمی شود. عناصر تشکیل دهنده این ستاره عبارتند از: هیدورژن، هلیم و اندکی عناصر شیمیایی دیگر مانند آهن- البته به صورت گاز!

تراکم گازها در هسته خورشید چنان زیاد است که سبب شده است رفتار این قسمت از خورشید همچون مایعی سنگین باشد. نور مرئی، امواج رادیویی، اشعه ایکس، اشعه گاما، پرتوهای کیهانی و ذرات پرشتابی به نام «نوترینو» از جمله اجزائی هستند که از خورشید به زمین می رسد. (البته 8 دقیقه و 20 ثانیه طول می کشد تا نور خورشید به زمین برسد.) تصور می شود که دمای مرکز خورشید بیش از 15 میلیون درجه باشد. اما دمای سطح آن حدود 6000 درجه است.

لایه ای از خورشید که گرما و نور مرئی از آن ساطع می شود و به ما می رسد«فوتوسفر» یا «رخشان کره» نام دارد. رخشان کره در واقع، همان سطح خورشید است. این لایه دریایی از گاز جوشان است که به صورت ماده ای مذاب به نظر می آید- مانند پوششی که نقش آن هر لحظه تغییر می کند.

«کروموسفر» یا «رنگین کره» لایه دیگری است که فوتوسفر را در بر گرفته است و به خاطر زبانه های آتشین خود، همچون جنگلی سوزان به نظر می آید. این لایه کاملاً گازی شکل، 5000 کیلومتر ضخامت دارد. کروموسفر کم و بیش شفاف است. اما وقتی خورشید گرفتگی کامل رخ می دهد، آن را به صورت کمان مرئی صورتی رنگی می بینیم که اطراف جسم تاریک ماه را احاطه می کند. (با نور تک رنگ نیز این لایه قابل مشاهده است.) دمای کروموسفر در جوار فوتوسفر حدود 4200 درجه و در قسمت خارجی- قسمت مجاور با ناحیه ای موسوم به «منطقه گذار» - حدود 50000 درجه است. منطقه گذار لایه نازکی به ضخامت چند صد کیلومتر است که دمای داخل آن تا 500000 درجه نیز می رسد.

بعد از «منطقه گذار»، خارجی ترین قسمت از جوّ خورشید قرار دارد که به آن «کرونا» یا «تاج خورشید» می گویند. کرونا هاله ای از گازهای نقره ای رنگ است که تراکم بسیار کمی دارند. دمای کرونا متناسب با فاصله اش تا خورشید افزایش می یابد. در فاصله 75000 کیلومتری از سطح خورشید، دمای این لایه حدود 2 میلیون درجه است. کرونا نیز فقط هنگام خورشید گرفتگی کامل یا با تجهیزات خاص مشاهده می شود.

خورشید بزرگ ترین منبع گرما و انرژی است و بدون آن هیچ موجودی روی زمین زنده نمی ماند.

برگرفته از کتاب 365 پرسش و پاسخ علمی