نقش علما در مهندسی انتظار

 
از دعاهای منسوب به امام عصر(عج)، دعای معروف «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ» است که به زیبایی هر چه تمام و در فرازهایی کوتاه، وظایف منتظران از اقشار و صنوف مختلف را بیان کرده و راه و رسم زندگی به سبک انتظار را نشان می دهد.

از این رو، در سلسله مطالبی شرح فرازهای نورانی و ژرف این دعا مرور می شود:

وجود مقدس امام عصر(عج) در ادامه این دعای شریف به محضر خدای متعال عرضه می دارند: «تفضّل علي علمائنا بالزّهد و النّصيحة؛ خدايا بر علماء ما زهد و خيرخواهي كرامت نما»
از اين فقره دعا به بعد، امام(ع) برای هر يك از اقشار مختلف جوامع اسلامي طلبی خاص می كند. نخستین فقره دعا در مورد عالمان است.

خدا درباره ارزش علم و عالم در قرآن می فرماید: «بگو: آیا کسانی که خدا و دین او را می شناسند با کسانی که خدا و دین او را نمی شناسند یکسان اند؟ تنها خردمندان اند که حقایق را درمی یابند.» [1]

رسول گرامی اسلام(ص) نیز فرمود: «برتری عالم بر عابد همچون برتری ماه شب چهاردهم بر دیگر ستارگان است.» [2]

قطعاً علم در کنار برخی ویژگی ها چنین جایگاهی به عالِم می بخشد که یکی از آنها، همانی است که امام عصر(عج) در این دعای شریف از خدا طلب می کنند یعنی زهد و خیرخواهی.

زهد در لغت، به معني بی اعتنايي، و زاهد كسی است كه در عين كار و تلاش، به دنيا بي اعتنا باشد و در اصطلاح زهد، ضد رغبت و ميل به دنيا است؛ يعني رويگرداني از خوشي‌هاي دنيا و اموال و منصب‌ها و چيزهاي ديگري كه با مرگ زائل مي‌شود.

باید توجه داشت فقط بی علاقه بودن به دنیا و نعمت های آن سبب زهد نمی شود، بلكه فرد باید این بی علاقه بودن را در رفتار و كردارش نیز آشكار سازد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نیز در حدیثی، زاهد را این گونه معرفی می كند: «زاهد كسی است كه هنگام دستیابی به موارد مشروع و حلال، خود را گم نكند و در صورت فراهم آمدن زمینه ارتكاب حرام، صبر و خویشتنداری را از دست ندهد و دست به گناه نزند.»

امام باقر (ع) در مذمت ثروت اندوزی عالمان دینی در ضمن روایتی درباره آیه کنز، فرمودند : «چون مال از دوهزار درهم بگذرد، مشمول این آیه می شود.» و فرمود: «علما هر شب به حساب مال خود می رسند و اگر پول نقد در نزد ایشان بیش از دو هزار درهم باشد، آن را بیرون می برند و تقسیم می کنند. و در نزد آن ها بیش از دو هزار درهم نمی ماند.» [3]

این روایت نشان از اهمیت بی اعتنایی عالمان دینی به مال اندوزی دارد و اینکه حساسیت این امر در مورد عالمان دینی بسیار بیشتر از سایر مردم است.

آیت الله العظمی جوادی آملی در کتاب «امام مهدی (عج) موجود موعود» می نویسد: «علما به ويژه عالمان علوم الهي و پاسداران حريم دين، پيشگامان صلاح و سداد امّت اند، از اين رو، نقش مؤثري در زمينه سازی ظهور آخرين حجّـت الهي (عج) بر عهده دارند كه پرداختن به وظايف اين گروه فرهيخته، در آغاز بخش هاي مرتبط با وظايف گروه ها، حاكي از اهميت وظيفه آنان و نقش مؤثرشان در اصلاح فرهنگ انتظار و هدايت منتظران است.

دو وظيفة عمدة دانشمندان عبارت است از:

أ. زهد: دنيا طلبي و رغبت باطني به آنچه وابسته به دنياست بزرگ ترين آفت دانشمندان است[4]، از همين رو بايسته است دانشمندان بكوشند تا ملكة زهد و بي رغبتي به زينت هاي حقيقي و اعتباري دنيا را در خويش تقويت كنند، به گونه اي كه در باطن به دنيا و متعلقاتش بي ميل شوند و زندگي دنيا را جز براي آباد ساختن آخرت نخواهند و بدين وسيله زمينه ساز اصلاح خويش و تصحيح رفتار امّـت منتظر گردند: و  تفضّل علي علمائنا بالزهد.

ب: نصيحت: واژة «نُصح» به معني خلوص تمام و نزاهت از هر شائبه و ناخالصي است. از اين بخش نوراني چنين بر مي آيد كه دانشمندان بايد هم در انديشه و قول و فعل خويش از هر شائبه آلوده كننده اي پيراسته باشند و هم با يكرنگي و خلوص خيرخواه امّت باشند و جز به خير و صلاح آنان نينديشند، سخن نگويند و كار نكنند. چنين عالماني از انتظار راستين برخوردارند، زيرا امام منتظر آنان در زهد و نصيحت برترين انسان عصر خويش است و آن كه با امامش سنخيّـت ندارد، منتظر او نيست: و النصيحة.» [5]

پی نوشت:
1-زمره؛ آیه 9؛
2-الکافی، ج1، ص34؛
3- الحیات، ج4؛  ص 222؛
4- امام مهدی(عج)؛ موجود موعود، ص206؛
5- غرر الحكم، ص 48 و بحارالانوار، ج 2، ص 52.

---

منبع:خبرگزاری شبستان