داروهای تاریخ گذشته را مصرف نکنید (مصاحبه)

با تمام شدن تاریخ مصرف دارو، علاوه بر اینکه اثربخشی آن کاهش می‌یابد، امکان بروز مسمومیت نیز وجود دارد. بنابراین نباید داروها را بعد از تاریخ انقضای آن‌ها مصرف کرد.

در این خصوص گفتگویی با خانم دکتر مریم بهاری ساروی، پزشک داروساز انجام داده‌ایم تا تاریخ مصرف داروها را جدی‌تر بگیرید.
آیا پمادها نیز شامل محصولاتی هستند که باید نسبت به تاریخ انقضای آن ها حساس بود؟

بله. اگر تاریخ انقضای پمادها گذشته باشد یا مدت طولانی از باز کردن درب آنها گذشته باشد، زمینه رشد باکتری‌ها افزایش می یابد. بخصوص پمادهایی که در ظروف کاسه ای قرار دارند و برای استفاده از آنها مجبور به استفاده از انگشت و دست هستیم. در خصوص کرم ها و محصولات آرایشی نیز این مسئله مصداق دارد. 

توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری‌ها، از نگهداری پمادها و کرم ها در محیط های گرم و مرطوب خودداری شود، چون رطوبت و گرما باعث رشد باکتری‌ها و قارچ ها می‌شود. بهتر است قبل از استفاده ، تاریخ انقضای محصول با دقت بررسی شود.

برخی افراد به تاریخ مصرف قطره های چشم نیز دقتی ندارند. این مسئله ممکن است چه خطراتی در پی داشته باشد؟

قطره ای که تاریخ مصرف آن گذشته باشد، اثربخشی خود را از دست می دهد. علاوه بر این احتمال بروز آلودگی های باکتریایی که عفونت های چشمی را ایجاد می‌کنند نیز وجود دارد. قطره های چشمی معمولا تا یک ماه بعد از باز شدن درب آنها قابل استفاده می باشند. علاوه بر این توصیه می‌شود قطره چشمی را که برای شخص شما تجویز شده است، در اختیار افراد دیگر قرار ندهید. این مسئله باعث افزایش خطر بروز آلودگی و عفونت می‌شود.

در خصوص شربت ها چطور؟ آیا می‌شود شربت ها را بعد از باز کردن تا هر زمانی به مصرف رساند؟

شربت‌ها نیز بعد از تاریخ مصرف شان اثربخشی خود را از دست می‌دهند. علاوه بر این اگر شربت باز شده برای مدت زمان طولانی نگهداری شود ممکن است به محل تجمع باکتری‌ها تبدیل شود. بعد از باز کردن شربت باید آن را تا زمانی که دوره بیماری تمام بشود نگهداری و مصرف کرد.

لازم است مدت زمان و تاریخ مصرف درج شده روی شربت به دقت خوانده شود و شربت‌هایی که سرما برای آنها ضروری است لازم است حتما در یخچال نگهداری شوند.  برای تهیه ی سوسپانسیون‌هایی که به شکل پودر وجود دارند بهتر است از آب جوشیده ی سرد شده و یا آب معدنی به عنوان حلال استفاده شود.

آنتی بیوتیک ها جزء داروهای پرمصرفی هستند که همه ی ما در جعبه داروی منزل مان داریم. در خصوص تاریخ مصرف این داروها نیز توضیح دهید.

این داروها نیز بعد از تاریخ انقضا نباید مصرف شوند، چون مولکول های سمی در آنتی بیوتیک های خانواده تتراسیکلین‌ها امکان تولید دارند. یادتان باشد که علاوه بر از دست دادن اثربخشی دارو ، امکان تولید مواد سمی در آنها افزایش می یابد . لازم به ذکر است تاریخ انقضاء مصرف داروها بین سه تا پنج سال می‌باشد.  لازم است که دارو در بسته‌بندی خود قرار داشته باشد.

آیا قرص های ضدبارداری نیز بعد از گذشت تاریخ مصرف شان بی تاثیر می‌شوند؟

بله. قرص های ضدبارداری که از تاریخ مصرف شان گذشته باشد فاقد اثربخشی می‌شوند و نمی توان به اثر ضد بارداری آنها اطمینان داشت. بهتر است خانم ها نسبت به بررسی دقیق تاریخ مصرف دارو که روی بسته بندی آنها درج می‌شود حساس باشند.

در خصوص داروهای دیگر مانند داروها ضدفشارخون و داروهای دیابت نیز توضیح دهید.

انسولین یکی از داروهایی است که باید نسبت به تاریخ آن دقت کافی داشت. بعد از تاریخ انقضا،ممکن است انسولین نیز مانند هر داروی تزریقی دیگری اثربخشی خود را از دست بدهد و حتی بعد از بازشدن درب آن به باکتری آلوده شود. یادتان باشد که داروهای تزریقی در مقایسه با دیگر انواع داروها تاریخ مصرف کوتاه‌تری دارند که معمولا به کمتر از سه سال می رسد. البته این مدت زمان مفید مصرف دارو ، تنها در حالتی تضمین می‌شود که دارو در بسته بندی خود و در دمای بین 2 تا 8 درجه سانتیگراد نگهداری شود.

داروهای ضد فشار خون نیز زمانی که تاریخ انقضایشان سپری شود اثربخشی خود را از دست می‌دهند. در این صورت دوز موثر دارو به بدن نمی رسد و این مسئله ممکن است خطر بروز حملات قلبی عروقی را افزایش دهد. در نتیجه لازم است که تاریخ مصرف، نحوه نگهداری و مصرف دارو مطابق با نظر پزشک و بر حسب مندرجات دارو باشد. ممکن است دارو به رطوبت حساس باشد و آن را جذب کند. بنابراین لازم است که از نگهداری این قبیل داروها در محیط های گرم و مرطوب مانند حمام و یا آشپزخانه پرهیز شود، چون اثربخشی آنها قبل از فرا رسیدن تاریخ انقضا از بین خواهد رفت.

زمانی که تاریخ مصرف دارویی گذشته باشد چه باید کنیم؟

بهتر است همیشه جعبه یا برچسب داروها را نگهداری کنید تا از قابل مصرف بودن آنها اطمینان حاصل کنید. زمانی که تاریخ مصرف دارو گذشته باشد، نباید آن را در سطل زباله، توالت یا ظرفشویی بریزید. در واقع ترکیبات دارویی نمی‌بایستی در فاضلاب یا در زنجیره زباله های خانگی وارد شود. ارجح است که لیستی از داروهای تاریخ گذشته به همراه تاریخ انقضای آنها تهیه شود و در اسرع وقت به داروخانه‌ی هلال احمر یا داروخانه@های دانشگاهی همانند داروخانه‌ی 13 آبان تحویل داده شود تا در خصوص نحوه ی معدوم نمودن آنان تصمیم گیری شود.