یکی از مهم‌ترین وظایف غده هیپوتالاموس، برقراری ارتباط بین دستگاه عصبی و سیستم غدد درون ریز می‌باشد. سیستم غدد درون ریز کار ترشح هورمون‌ها را بر عهده دارد.

از دیگر وظایف غده هیپوتالاموس می‌توان به انجام فرایندهای متابولیکی و فعالیت‌های مربوط به سیستم عصبی خودکار اشاره کرد.

رگ‌های خونی بین غده هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، هورمون‌های ترشح شده از هیپوتالاموس را به غده هیپوفیز می‌رسانند.

غده هیپوتالاموس با غده هیپوفیز ارتباط نزدیک عصبی و خونی دارد، به این صورت که هورمون‌های بخش پسین هیپوفیز به وسیله هیپوتالاموس ساخته می‌شوند و ترشح هورمون‌های بخش پیشین آن به وسیله موادی که هیپوتالاموس می‌سازد، تنظیم می‌شود.

غده هیپوتالاموس هورمون‌هایی را تولید می‌کند که در مهار و تحریک هورمون‌های دیگر بدن موثرند.

سایر اعمال هیپوتالاموس عبارتند از تنظیم:

- ضربان قلب و فشار خون

- دمای بدن

- برقراری تعادل بین مایعات بدن

- اشتها و وزن بدن

- ترشحات غدد معده و روده

- ساعت درونی بدن

هیپوتالاموس وظیفه کنترل بسیاری از احساسات پیچیده، خلق‌وخو، رفتارهای انگیزشی مانند گرسنگی و مصرف غذا و هر چیزی که به نوعی با مفهوم لذت بردن، رضایت و آرامش و فعالیت‌های خلاقانه در ارتباط باشد را بر عهده دارد.

هورمون‌های هیپوتالاموس

هورمون‌هایی که از هیپوتالاموس ترشح می‌شوند، عبارتند از:

- هورمون ضد ادرار: با افزایش ترشح این هورمون در خون، آب بیشتری توسط کلیه‌ها جذب می‌شود و در نتیجه، ادرار کمتری تولید می‌شود.

- هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین: پس از آن که این هورمون از هیپوتالاموس ترشح شد، پیام‌هایی را به قسمت قدامی غده هیپوفیز می‌فرستد تا غدد آدرنال (فوق کلیه)، کورتیکواستروئید آزاد کنند. آزاد شدن این ماده سبب تنظیم سوخت و ساز بدن می‌شود و پاسخ‌های ایمنی را تنظیم می‌کند.

- هورمون آزادکننده گنادوتروپین: آزاد شدن این هورمون از غده هیپوتالاموس سبب تحریک قسمت قدامی غده هیپوفیز می‌شود و غده هیپوفیز هورمونی ترشح می‌کند تا سبب آزاد شدن هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) و هورمون تولید جسم زرد (LH) در زنان شود. عملکرد منظم این هورمون، سبب عملکرد طبیعی تخمدان ها در خانم‌ها و بیضه‌ها در مردان می‌شود.

- هورمون آزادکننده یا بازدارنده هورمون رشد: با تاثیر هورمون غده هیپوتالاموس بر غده هیپوفیز هورمون آزادکننده یا بازدارنده رشد، تولید و ترشح می‌شود. این دو هورمون اثراتی عکس یکدیگر دارند. تولید هورمون تحریک کننده رشد در سنین کودکی و نوجوانی، بسیار ضروری است و سبب حفظ ترکیب سالم بدن می‌شود.

این هورمون‌ها در افراد بالغ و بزرگسال به حفظ سلامت استخوان‌ها و توده‌های عضلانی کمک می‌کند و بر توزیع چربی بدن تاثیر می‌گذارد.

- هورمون اکسی توسین: تولید و ترشح هورمون اکسی توسین در بدن، سبب ایجاد فرایندهای مختلفی مانند اوج لذت جنسی، توانایی در اعتماد کردن به افراد، تنظیم درجه حرارت بدن، تنظیم ساعت درونی بدن و ترشح شیر از سینه مادر می‌شود.

- هورمون آزادکننده یا بازدارنده پرولاکتین: این هورمون به نام هورمون دوپامین نیز شناخته می‌شود. این دو هورمون مخالف یکدیگر عمل می‌کنند. هورمون‌های آزادکننده پرولاکتین سبب تولید شیر در مادر می‌شود و هورمون‌های باز دارنده پرولاکتین سبب مهار تولید شیر در سینه‌های مادر می‌شود.

- هورمون آزادکننده تیروتروپین: این هورمون بر روی غده تیرویید تاثیر می گذارد و سبب ترشح هورمون (TSH) می‌شود. هورمون‌های غده تیروئید سبب تنظیم سوخت و ساز بدن می‌شود و رشد و انرژی بدن را نیز کنترل  می‌کنند.

بیمار شدن هیپوتالاموس چه عوارضی دارد؟

بروز بیماری و یا ایجاد اختلال در هیپوتالاموس منجر به بروز بیماری‌های هیپوتالامیکی می‌شود. برای مثال اگر آسیب فیزیکی به منطقه‌ای از سر که جزیی از هیپوتالاموس محسوب می‌شود، وارد شود، ممکن است سبب بروز این نوع اختلال و یا بیماری شود.

ضربه به سر از شایع ترین علل بیماری‌های هیپوتالاموس گزارش شده است.

بیماری‌های مربوط به هیپوتالاموس می‌تواند منجر به اختلال در اشتها و بروز اختلالات در ساعت درونی بدن شود.

اما از آنجا که هیپوتالاموس بر بسیاری از بخش‌های سیستم غدد درون ریز اثر می‌گذارد، مشخص کردن علت اصلی بروز اختلال هیپوتالاموس بسیار دشوار به نظر می‌رسد.

به طور کلی باید گفت غده هیپوتالاموس و غده هیپوفیز ارتباط نزدیکی با هم دارند و مشخص کردن وجود اختلال در یکی از آن دو برای پزشک بسیار پیچیده و دشوار می‌باشد. با این حال آزمون‌های مختلفی برای مشخص کردن دقیق علت مشکل وجود دارد.