ساعت بدن چیست؟
تیل روننبرگ پروفسور بخش روان شناسی پزشكی دانشگاه مونیخ می گوید:
هر كدام از ما یك ساعت درونی داریم، مثل همین ساعت واقعی . برای چه از ساعت استفاده می كنیم؟
برای اینكه، مثلاً می خواهیم بدانیم چه وقت باید راه بیافتیم تا سر ساعت به محل كارمان برسیم. ساعت درونی ما نیز تقریباً همین طور كار می كند.
مثلاً زمان مشخصی باید حرارت بدن بالا برود یا ترشح هورمون‌های مخصوصی افزایش پیدا كند تا بدن 2 ساعت بعد، آماده برخاستن از خواب شود.
ساعت درونی در واقع پاسخ تكامل به تحولات نوری و حرارتی پیرامون ماست. به زبان ساده تنظیم فعالیت‌های بدنی مناسب در روز و شب، محصول هدایت و تنظیم این ساعت ژنتیك است، به همین خاطر در هر كدام از ما متفاوت عمل می كند.
مثلاً این ساعت مشخص می كند كه چه وقت بدن ما نیاز به خواب دارد یا چه وقت زمان برخاستن از خواب است. برنامه ساعت درونی آدم‌های سحرخیز با برنامه ساعت درونی آدم‌های شب زنده دار متفاوت است.
عوامل مؤثر در تنظیم ساعت بدن
- سن
اما این ساعت درونی یكنواخت كار نمی كند. یكی از نكات مهم در تنظیم این ساعت، سن است. مثلاً بچه‌های كوچك، شاید برای اینكه به پدر و مادرشان نشان بدهند، بچه داری یعنی چه! صبح اول وقت بیدارند! با افزایش سن این ساعت عقب می رود. در سنین نوجوانی شب زنده داری به اوج می رسد. اما 20 سالگی به بعد هرچه كه سن بالاتر می رود، تحمل بدن برای شب زنده داری كمتر می شود.
- تفاوت زمانی
در این میان یك نكته در مورد هر دو دسته آدم‌های سحرخیز یا شب زنده دار صدق می كند. وقتی برنامه زندگی مان با این ساعت تنظیم نیست، بدن در حالت استرس قرار می گیرد. كارشناسان در این زمینه معتقدند: " وقتی من ساعت درونی‌ای دارم كه دو سه ساعت عقب تر از ساعت بیرونی كار می كند مثل این است كه بخواهم در مسكو كار كنم، در حالی كه در مونیخ زندگی می كنم."
این تفاوت زمانی، فشاری است كه به مرور زمان خود را نشان می دهد. نكته جالب توجه اینجاست كه این فشار، موجب بروز عاداتی مثل سیگاری شدن می شود. هر چقدر این تفاوت زمانی بیشتر باشد، احتمال اینكه فرد سیگاری شود بیشتر است.
نتیجه بررسی‌ها نشان می دهند افرادی كه ساعت درونی‌شان با ساعت معمول از 4 ساعت بیشتر تفاوت دارد، 60 درصد بیشتر از افراد دیگر سیگاری می شوند.
تنظیم ساعت درونی با بیرونی
اما، تنظیم این دو ساعت با هم گاهی مقدور نیست، وقتی باید ساعت 7 صبح سر كار باشیم، ولی تا ساعت 9 هنوز گیج خوابیم چاره چیست؟
1- نور بیشتر در محیط كار و محل زندگی. واقعیت این است كه بیشتر ما به اندازه كافی نور دریافت نمی كنیم. كمبود نور یعنی سحرخیزها، سحر خیزتر می شوند، شب زنده‌دارها هم صبح دیرتر از خواب بلند می شوند.
2- سعی كنیم عادات و روش زندگی‌مان را تا جایی كه مقدور است با ساعت درونی‌مان تنظیم كنیم.
روننبرگ معتقد است: تنظیم ساعت كار با ساعت درونی قدم بزرگی است. می دانید اگر این گونه باشد، خلاقیت و سازندگی نیروی كار جامعه چقدر بالا می رود. البته این را هم باید گفت که برای بالا بردن خلاقیت، نمی توان نظام اجتماعی را بر هم زد، مثلاً نمی توان برای بالا بردن خلاقیت نوجوانان، از 14 سالگی به بعد دانش‌آموزان به جای ساعت 8 صبح ساعت 9 یا10 به مدرسه بروند!
منبع: روزنامه همشهری
*مطالب مرتبط:
