خانواده اسلامی یا اروپایی

روح لطیف انسان همانند جسم او دارای نیازهایی است كه در صورت تأمین آنها به تكامل واقعی خواهد رسید به همین دلیل محبوب‌ترین چیز نزد خدای تعالی مسأله ازدواج و تشكیل خانواده است تا آنجا كه حضرت رسول می‌فرماید:

در چهار موقع عنایت و رحمت حق متوجه انسان می‌شود:  به وقت باریدن باران، به هنگام نظر كردن فرزند به صورت پدر، از باب مهر و محبت، در آن زمان كه در خانه كعبه باز می‌شود، و آن وقت كه عقد و پیمان ازدواج بسته شده و دو نفر با یكدیگر جهت زندگی جدید وارد عرصه نكاح می‌شوند.

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید كه ازدواج و تشكیل خانواده جزء طبیعت انسان بلكه هر حیوان است و این سنت اجتماعی در میان همه امتها وجود داشته و خواهد داشت و این خود گویای فطری بودن آن است و چون اسلام دین فطری است لامحاله به آن پرداخته و به آن تقدس بخشیده است.

اولین كاركرد خانه، تأمین آرامش جسم و تسكین جان اعضای آن ذكر شده است كه البته این امر مرهون امنیت همه جانبة این محیط از جمله ابراز احساسات، بیان اسرار، ارضای غرایز و تأمین نیازهای جسمی و روحی برای اعضای آن است.

قرآن در این باره می‌فرماید: و الله جعل لكم من بیوتكم سكناً (نحل/80). خداوند از خانه‌های شما محل سكونت و آرامش برایتان قرار داد.

محیط خانه مكتبی برای تربیت انسانهایی عبد و میطع حق است و مناسب‌ترین محل برای اندیشه، ذكر، یادآوری كلام خدا و ذكر حكمت‌های الهی است.

از سویی دیگر معروف است كه اگر برنامة یك ساله دارید، گندم بكارید، اگر برنامة ده ساله دارید، درخت بكارید و اگر برنامه صد ساله دارید انسان بسازید: تربیت انسان با موازینی كه خالق او می‌طلبد و هدایت فرموده است سرمایه‌گذاری صد ساله، بلكه ابدی است.

بنابراین خانوادة آرمانی قرآن خانواده‌ای است كه آمادة پذیرش و پرورش انسان است و دارای مۆلفه‌هایی از جمله: توحید محوری و جلب رضای حق، عدالت‌جویی و برقراری قسط، اخلاق‌مداری، وظیفه‌مندی، رعایت اصل صلح و احسان، گذشت و محبت، مشورت و مصلحت‌اندیشی می‌باشد.

انگیزه‌های تحكیم خانواده 

به طور کلی از میان انگیزه‌های متفاوت و فراوانی كه برای برپایی خانواده و حفظ پیوند میان اعضا می‌توان برشمرد، چند عامل عمده به نظر می‌رسد:

فطرت: انسان برحسب فطرت جمع طلب است و از انزوا و تنهایی گریزان است لذا در اولین فرصت مناسب تشكیل خانواده داده و به آن وفادار می‌ماند.

اخلاق: بدیهی است که انسان در محیط امن و سازندة خانواده قادر به كسب آگاهی، كمال و رفع نواقص از نفس و رفتار خود می‌باشد.

شریعت: ادیان الهی دارای احكام دقیقی برای تنظیم روابط در خانواده و امنیت و صلح در آن هستند. بطوری كه محبت ورزیدن، مدارای همسران با یكدیگر، خوشرفتاری و خوش‌كلامی در خانواده، رعایت حقوق یكدیگر، رسیدگی به كودكان، احترام به بزرگان و حمایت از بیماران، عبادت محسوب شده و امری مقدس است.

علاوه بر سه انگیزه فوق، عواملی چون تأمین اقتصادی، كسب حیثیت اجتماعی، ادامه نسل و حفظ هویت نیز می‌توانند در شمار انگیزه‌های تحكیم روابط شمرده شوند و لیكن بطور معمول كاركرد خانواده محسوب می‌شود.

دردنیای معاصر بشر پس از سالها مجددا به  معنویت گرایش پیدا نموده است و ضرورت بحث معنویت و دین بیش از پیش اهمیت پیدا كرده است و نتایج مطلوب آن به نیازی حیاتی مبدل شده است.

در این خصوص عوامل زیر مۆثر بوده اند

روشن شدن نقایص و آثار منفی علم سكولار و سایر مكاتب فلسفی مادی نظیر:

** عدم پاسخ به سئوالات اساسی انسان از قبیل «معنا و هدف وجود انسانی,«چیستی خوب و بد » و «تكالیف و حقوق انسانها »

** محدودیت دانش به علوم تجربی و جهات مادی

** عدم به كار گیری قوای برتر انسان

** روشن شدن آثار فردی ـ اجتماعی معنویت و دین

** ناتوانی علم در پاسخ دادن به سئوالات اساسی انسان

علم تجربی نمی‌تواند دربارة ارزش ها، معانی، اهداف و اشیای غیرمادی و منشاء و طبیعت جهان و معنای حیات انسانی صحبت كند.

تمایزات جامعه دینی و غربی در بحث خانواده

جامعة دینی جامعه‌ای مبتنی برفطرت و خواستار شكوفایی فطرت است و جامعة غربی جامعه‌ای مبتنی برغریزه و خواستار شكوفایی و پاسخ‌دهی بی‌قید و شرط به غریزه می‌باشد. از آنجا كه فطرت ناظر برمسئولیت خواهی است، هم از درون و هم از بیرون كنترل می‌شود. امّا با توجه به اینكه غریزه ناظر بر آزادی خواهی است، انسان را از درون دچار یك رها شدگی و از بیرون نیز خواهان آزادی به معنای هر چه خواهی می سازد.

این مدل زندگی بر خانواده آسیب های جدی وارد می سازد و موجی از آزادی های جنسی در چتر حمایت رسانه‌ها و قوانین و ازدواج‌های غیررسمی به عنوان جایگزین ازدواج رسمی همراه با طلاق‌های آسان و عرفی به حال خانواده روانه ساخته است. 

این دسته از عوامل كه ناشی از مبنا داشتن غریزه برای هر نوع كار و كامیابی است موجب ایجاد عواملی دیگری گردیده از جمله:

** تغییر هنجاریهای پایه در موضوع ضرورت و قداست خانواده

**سازگاری الگوهای مرجع باهنجارهای جدید خانواده

**نقش فعالانه رسانه در تقدم عشق برتعهد

**تغییر الگوهای اشتغال و عدم حضور والدین در ساعات طولانی در خانواده

** ناكامی والدین در انتقال ارزشها و هنجارها به‌ویژه در موضوع احترام به والدین

** ناكامی والدین در توسعه و تثبیت عواطف انسانی بین خود و فرزندان

** عادی شدن روابط آزاد و عرفی شدن شركای جنسی بین افراد متأهل

** عرفی شدن و آسان‌سازی ازدواج غیررسمی و روابط آزاد بین مجردین.

منابع :

- تاثیر متقابل معنویت و خانواده"، نوشته :دكتر سید محمد امیری ، مجتبی مصطفایی،

- ضرورت معنویت در خانواده. نوشته : آمنه بختیاری ،

مطالب مرتبط:

تقویت عشق در خانواده با این روش 

تاثیر معنویت بر پایداری پیوندها 

جای خالی دین در سلامت روان!