دست‌فروشي با لباس مارکدار؟!

آرايشش تر و تازه است. موهاي رنگ‌شده‌اش را از جلوي روسري بيرون داده. رنگ روسري‌ش با رنگ موها کنتراست دارد و همين جلاي خاصي به موها داده. مانتوش هم خوش‌فرم است، پيداست از يکي از اين بوتيک‌هاي بالاي شهر خريداري شده. کيف و کفشش هم پدرمادردار است، آل‌استار. مجموعه اين ظواهر، دختر را توي ذهنت مي‌برد و مي‌گذارد توي طبقه متوسط به بالاي شهري، که با گران شدن بنزين مجبور شده‌اند از مترو استفاده کنند. مي‌آيد و مي‌نشيند صندلي جلوي من. مترو که راه مي افتد در کيفش را آرام باز مي‌کند، يک جعبه پر از رژلب درمي‌آورد و پامي‌شود که «خانوما، رژلب ... دارم، نصف قيمت مغازه»

*******

مترو؛ به عنوان وسيله ي ارتباطي و راهي سريع براي سفرهاي درون شهري، بيش از يازده سال است که جاي خود را در دل تهران بزرگ باز کرده و شهري زير زميني را براي رفت و آمد، تردد و گاه تجارت و کاسبي شهروندان تهراني ساخته است.  وسيله اي رفاهي و مناسب که به دليل استفاده ي فراگير و همگاني از آن، ناگزير به مشاهده و تحمل آسيب هاي اجتماعي و پديده هاي زشت اجتماعي فراواني در آن هستيم. حضور و اشتغال زنان دستفروش، يکي از نخستين آسيب هاي اجتماعي بعد از راه اندازي خطوط حمل و نقل زيرزميني در تهران بود.

ترکيب «دختر دست‌فروش» ما را ياد چيزي شبيه دخترک کبريت‌فروش مي‌اندازد. دختري که به دليل فقر «مجبور» به دستفروشي شده.

يک زن، وقتي پا به مترو مي گذارد و شروع به دستفروشي مي‌کند، پيش از همه با انتظاراتي که جامعه از او دارد مي‌جنگد و اين خيلي هزينه‌بردار است، حداقل به لحاظ ذهني. بايد حداقل پيش خودش به اين سوال جواب بدهد که «من برم و بين مردم بچرخم و داد بزنم که خانوما دستمال دارم، سه تا هزار؟».

وقتي خودش را راضي کرد و آن مقاومت ذهني را کنار گذاشت، تازه بايد به نگاه‌هاي معني‌دار مسافران مترو عادت کند که ته دل‌شان دارند مي‌پرسند «چطور به اين کار تن داده؟! يعني انقدر محتاج است؟!». به همه اين نگاه‌هاي روزمره، برخورد اتفاقي همسايه و دوست و آشنا و حرف‌هاي بعدش که «بيچاره دختر خانوم فلاني، تو مترو دستفروشي مي‌کنه!»، را هم اضافه کنيد.

پس انگيزه دست‌زدن به اين کار بايد خيلي قوي باشد که بتواند حداقل بر مقاوت‌هاي ذهني پيروز شود. هرچند، خود کار هم کلي سخت است؛ از صبح تا شب، توي اين شلوغي، از اين قطار به قطار ديگر رفتن و توي آن هيروبير داد زدن و جنس را تبليغ‌کردن که آيا کسي بخرد يا نخرد. راستي، ممانعت‌ها و بگير و ببندهاي هراز چند گاه مامورهاي مترو را هم اضافه کنيد.

همه اين شرايط، کاري مثل دستفروشي مترو را، حداقل براي زنان، کاري نامناسب مي‌کند. اما دليل اقبال برخي زنان به اين کار چيست؟ هرچند شايد فشار اقتصادي و نداشتن مهارت و سرمايه، بسياري از زنان دستفروش مترو را به اين کار واداشته اما آيا همه زناني که در مترو مشغول به فروشندگي هستند «واقعاً» به اين کار نياز دارند؟

نياز اقتصادي؟! همه ما ديده‌ايم حداقل قيمت کفش و لباسي که بخشي از اين گروه به تن دارند به انسان‌هاي نيازمند نمي‌آيد. پس امروز چه ضرورتي آنان را به مترو مي‌کشاند؟ آنهم براي کاري که شرح سختي‌هايش در بالا رفت!