ویژگی تفریح در اسلام
ويژگي تفريح در اسلام
تفريح و تفرّج از جمله مؤلفه هايي است که از گذشته تا به امروز از نظر معنا و محتوا تغييرات بسياري کرده است. گفتگو درباره اين مقوله مهم و چگونگي و چيستي آن کمک خواهد کرد تا اوقات مفرّح و شاداب تري را داشته باشيم. در اين نوشتار به بررسي اين موضوع خواهيم پرداخت.
ميل به تنوع در ذات
تفريح و سرگرمي در زندگي بشر يک ضرورت حياتي است که در کودکي به صورت «بازي» انجام مي شود و در بزرگسالي به اعتبار تفاوت تربيت هاي خانوادگي و شرايط محيط اجتاعي به شکل هاي مختلفي تحقق مي پذيرد.
ميل به تفريح يک خواهش طبيعي است که با سرشت انسان آميخته شده و از آغاز زندگي تا پايان عمر همواره ثابت و پايدار است. به وسيله تفريح نياز جسم و روح برآورده مي شود و لذت آن مايه خشنودي و آرامش خاطر مي گردد.
امام علي عليه السلام مي فرمايند: السرور يبسط النّفس و يُشيرُ النّشاط؛ فرح و شادماني باعث بهجت و انبساط روح و مايه تهييج و جد و نشاط است.
اهميت تفريح
سرگرمي و تفريح، انسان را از ملالت کارهاي يکنواخت و خسته کننده زندگي خلاص مي کند و براي مدت کوتاهي بار سنگين مسئوليت و مشغله هاي فکري را مي زدايد. به همين خاطر تفريح براي استراحت بدن و جبران خستگي هاي ناشي از کار يک نياز اساسي و اجتناب ناپذير است. از اين رو در دستورات ديني توصيه اکيد به پرداختن به تفريح و سرگرمي شده است. زيرا در آئين مقدس اسلام تمايل به تفريح مانند ساير خواهش هاي طبيعي بشر مورد توجه واقع شده و به شايستگي ارضاء مي شود.
امام رضا (عليه السلام) فرمودند: إجعلوا لانفسکم حظّاً من الدنيا باعطائها ماتشتهي من الحلال و ما «تُثلم المُروّه و لاسرف فيه و استعينوا بذلک علي امور الدنيا؛ از لذائذ دنيوي نصيبي براي کاميابي خويش قرار دهيد و تمنيات دل را از راههاي مشروع برآوريد، مراقبت کنيد در اين کار به مردانگي و شرافتان آسيب نرسد و دچار اسراف و تندروي نشويد. تفريح و سرگرمي لذت بخش شما را در ادامه زندگي ياري مي کند و با کمک آن بهتر به امور دنيايي خويش موفق خواهيد شد.
موضوع تفريح و سرگرمي در زندگي از چنان اهميتي برخوردار است که در برخي از روايات دست يافتن به لذائذ مشروع در رديف امور مربوط به معاش و معاد قرار گرفته و خاطر نشان شده است که مسلمان شايسته قسمتي از وقت خود را به جلب لذت هاي مباح اختصاص مي دهد و موجبات بهجت و انبساط خود را فراهم مي سازد و براي انجام وظايف ديني و دنيوي آماده مي شود. امام رضا عليه السلام مي فرمايند: کوشش کنيد اوقات روز شما چهار ساعت باشد. ساعتي براي عبادت و خلوت با خدا، ساعتي براي تأمين معاش، ساعتي براي آميزش و مصاحبت برادران مورد اعتماد و کساني که شما را به عيوبتان واقف مي سازند و در باطن نسبت به شما خلوص و صفا دارند و ساعتي را به تفريحات و لذائذ خود اختصاص دهيد و از مسرّت و نشاط ساعت تفريح نيروي انجام وظايف ساعات ديگر را تأمين نماييد.
تفريح از ديروز تا امروز
براساس آنچه از روايات و آموزه هاي ديني برمي آيد تفريحات سالم و سرگرمي ها بخشي از ساعات انسان را پر مي کنند مطلوب آن است که اين تفريحات اولاً مشروع از نظر ديني باشند و ثانياً از آنها براي کسب انرژي و تجديد قوا براي انجام ساير وظايف دنيوي و اخروي بهره مند شد. از اين رو تفريحات را پس از تأمين معاش و خلوت با پروردگار و انجام وظايف اجتماعي مطلوب مي شمارند.
اکنون با پيشرفت علم و تکنولوژي مشاهده مي شود که در بسياري از موارد ماشين ها جايگزين نيروي انساني شده اند و کارهايي را که ديروز بوسيله دست و قوت بازو و صرف نيروي کارگر انجام مي شد امروز بوسيله ماشين انجام مي شود و از اين رو ساعات فراغت مردم بيشتر شده است.
در واقع، در گذشته نقطه اصلي و هدف اساسي زندگي اجتماعي در نظر مردم کار و فعاليت بود و تفريح و تفرج را يک امر فرعي و غيرضروري مي شناختند. در حالي که در دنياي کنوني تفريح و تفرّج و جلب لذت نقطه اصلي و هدف اساسي زندگي بسياري از مردم شده است و چند ساعت کار وسيله اي است که در مواقع فراغت به تفريح بهتري دست يابند!
لذت جويي و کامراني هدف تفريحات روزگار ما
به همين ترتيب مشاهده مي شود که لذت جويي و کسب کامراني هدفي اساسي در زندگي انسانها شده است و شايد در بسياري از موارد مشروع بودن آن نيز اساساً مورد نظر نباشد!!
لذت جويي و به دنبال لذت بودن هدفي است که به گفته ويکتورهوگو کار جانوران است و بدين صورت متأسفانه مشاهده مي شود که سطح زندگي انسانها به سطح زندگي حيوانات تنزل پيدا کرده است! کار مي کنيم، کوشش مي کنيم براي آنکه در ساعات بيکاري لذت بيشتري ببريم! به همين خاطر کار کردن ديگر براي ما تفريحي به حساب نمي آيد و بدنبال آن مي گرديم که به نوعي زودتر کارمان تمام شود و به ساعات بيکاري مان برسيم. به همين دليل ديگر عجيب نيست که معناي سخن اميرالمؤمنين عليه السلام را درک نکنيم که مي فرمايند: «بزرگترين تفريح، کار است»!
نتيجه گيري
تفريح و سرگرمي از جمله نيازهاي اساسي زندگي است اما مسأله مهم آن است که چگونه انجام شود و هدف از آن چه باشد تا مبادا سطح زندگي مان به سطح زندگي جانوران تنزّل نيابد!!
نوشته رادفر - گروه دين و انديشه تبيان
فهرست منابع و مآخذ
1- گفتار فلسفي (جوان از نظر عقل و احساسات)
2- مجموعه سخنراني هاي علامه جعفري درباره هدف زندگي
3- بحارالانوار
4- نهج البلاغه
5- شرح نهج البلاغه- علامه جعفري