علم امام به رفتار شیعیان
علم امام به رفتار شيعيان
آيا امام زمان، عليهالسلام، از اعمال و رفتار شيعيان اطلاع پيدا مىكنند؟
از بررسى مجموعه معارف مربوط به خصوصيات و ويژگيهاى اهلبيت عصمت، عليهمالسلام، چنين برمىآيد كه ائمه اطهار، عليهمالسلام، از كم و كيف عملكردهاى مردم آگاه مىشوند و در موقعيتها و شرائط خاصى جهت هدايت و اصلاح اعمال و رفتار آنها اقدامات بخصوصى نيز انجام مىدهند. دليلهايى كه براين مدعا مىتوان ارائه نمود; برخى جنبه برهانى دارند و بعضى ديگر نقلى. در اينجا با توجه به مجال مختصرى كه هست تنها به ذكر دو نمونه از دليلهاى نقلى باختصار اكتفا مىگردد:1- مساله علم امام
با توجه به مسئوليتهاى مهمى كه امام، در بينش اسلامى، در نظام هستى و جامعه اسلامى عهدهدار است و مردم هم ملزم به تبعيت كامل و پيروى بىچون و چرا از او هستند اقتضاى طبيعى چنين حقيقتى آن است كه امام در تمام زمينهها اعم از امور دينى و دنيوى و كلى و جزئى و همينطور آنچه مربوط به هدايت مردم است علم و اطلاع كاملى داشته باشد. حتى براين اساس شيعه معتقد است. اولا امام بايد اعلم اشخاص باشد، ثانيا علم او همانند علم پيامبر حضورى، موهبتى و عام و فراگير باشد. لذا در بخشى از روايات وقتى به توصيف علم امام پرداخته مىشود از كم و كيف آن با تعابيرى چون علم به «ما كان و ما يكون و ما هو كائن» ياد مىشود; به عنوان مثال در اصول كافى مرحوم كلينى بابى را تحت عنوان «ان الائمه يعلمون علم ما كان و ما يكون و انه لا يخفى عليهم شئ» ارائه نموده است و يا مرحوم علامه مجلسى حدود بيست و دو روايت در جلد بيست و شش بحار نقل كرده است كه برطبق مفاد آنها امام نسبتبه همه آنچه در آسمان و زمين و بهشت و جهنم تا قيامت واقع مىشود عالم است و چيزى نيست كه ائمه، عليهمالسلام، نسبتبه آن علم نداشته باشند.از دقت در مضمون اين دسته از روايات بخوبى معلوم مىشود كه ائمه اطهار، عليهمالسلام، كه از جمله آنها وجود مبارك امام زمان، عليهالسلام، مىباشند از عملكردها و رفتار و حتى نيتهاى شيعيان خود باخبر مىشوند بعلاوه در اين خصوص از وجود مبارك حضرت بقيةالله، عليهالسلام، روايتى وارد شده است: لايعزب عنا شيئمن اخباركم. (1) هيچ يك از اخبار شما از ديدما پنهان نمىماند. ما بر همه امور شما اطلاع پيدا مىكنيم...
بنابراين كوچكترين جايى براى شك در احاطه علم امامزمان، عليهالسلام، برتمام شؤون احاد مردم باقى نمىماند.
2- اخبار عرض اعمال
با مراجعه به قرآن كريم و روايات معصومين، عليهمالسلام، اين نكته هم بخوبى استفاده مىشود كه پيامبر، صلىاللهعليهوآله، و امامان، عليهمالسلام، براعمال امت آگاهى دارند. در قرآن كريم مىخوانيم: قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المؤمنون... (2) اى پيامبر به مردم بگو: اعمال و وظايف خود را انجام دهيد و بدانيد كه خدا و رسولش ومومنان اعمال شما را مىبينند...
رواياتى كه در اين زمينه وارد شده استبسيار زياد است از جمله در تفسير همين آيه از امام صادق، عليهالسلام، نقل شده است كه آن حضرت فرمودند:تمام اعمال مردم هر روز صبح به پيامبر اكرم، صلىاللهعليهوآله، عرضه مىشود اعمال نيك و اعمال بد. بنابراين مراقب باشيد... (3)
ويا در روايتى عبدالله بن ابان زيات مىگويد به حضرت رضا، عليهالسلام، عرض كردم كه براى من و خانوادهام دعايى بكنيد. حضرت فرمودند: مگر من دعا نمىكنم؟ به خدا سوگند اعمال شما در هر روز و شبى برمن عرضه مىشود لذا در هر مورد كه مناسب باشد دعا مىكنم
عبدالله مىگويد اين حرف امام، عليهالسلام، براى من تعجب آور بود كه اعمال ما هر روز و شب بر امام، عليهالسلام، عرضه شود امام، عليهالسلام، وقتى متوجه تعجب من شدند خطاب به من فرمودند: آيا كتاب خداوند عزوجل را نمىخوانى آنجا كه مىفرمايد: و قل اعملوا فسيرى الله عملكم و رسوله و المؤمنون.
و در ادامه آن امام رضا، عليهالسلام، فرمودند: به خدا سوگند در اين آيه مراد از مؤمنون علىبنابىطالب، عليهالسلام، است. (4)
از آنجا كه همه ائمه، عليهالسلام، به منزله نفس و احدند و همه آنها لذا يك نور هستند از هر حكمى كه به يكى از آنها ثابتشود به بقيه هم ثابتخواهد شد.
بنابراين از مفاد اين دسته از روايات و روايات عرض اعمال در شبهاى قدر به ساحت مقدس امام زمان، عليهالسلام، بخوبى معلوم مىشود كه حضرت صاحب الزمان، عليهالسلام، براعمال شيعيان آگاهى دارند. پس از اطلاع از اين حقيقت عمده آن است كه هر كس در حد توان خود به گونهاى عمل كند كه موجبات شادى پيامبر اكرم، صلىاللهعليهوآله، و ائمهاطهار، عليهمالسلام، را فراهم سازد در اين باره هم نقل است كه روزى امام صادق، عليهالسلام، خطاب به اصحاب و مردمى كه در مجلس آن حضرت حضور داشتند فرمودند:
چرا رسول خدا، صلىاللهعليهوآله، را از خود مىرنجانيد؟
شخصى از حضرت سؤال كرد: يابن رسول ما چگونه رسولخدا، صلىاللهعليهوآله، را ناراحت مىكنيم؟
حضرت صادق، عليهالسلام، فرمودند: مگر نمىدانيد كه كليه اعمال شما بر رسولخدا، صلىاللهعليهوآله، عرضه مىشود پس اگر معصيتى در اعمال شما مشاهده نمايد باعث ناراحتى و رنجش خاطر او خواهد شد. پس با اعمال بدتان پيامبراكرم، صلىاللهعليهوآله، را ناراحت نكنيد بلكه سعى كنيد با اعمال خوبتان او را خوشحال و مسرور سازيد.
تنظيم براي تبيان: گروه دين و انديشه – حسين عسگري
1. المجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، ج53، ص175.
2. سوره توبه (9)، آيه 105.
3. الكلينى، محمدبن يعقوب، ج1، كتاب الحجة، باب عرض الاعمال على النبى و الائمة، ص219، ح1.
4. همان، ص219، ح4.