ماهيت قيام مختار

درباره مختار عقايد مختلفي وجود دارد. برخي به او با نظر منفي مي‌نگرند و برخي او را کاملا تاييد مي‌نمايند. اما آنچه از مجموع گفته‏ها و روايات استفاده مي‌شود اين است که وي فردي مؤمن و معتقد به امامت امام سجاد(عليه‌السلام) بوده و در هنگام قضيه عاشورا در زندان بوده و پس از آزادي از زندان درصدد انتقام برآمد و قاتلين حضرت سيدالشهداء(عليه‌السلام) و اصحاب آن حضرت را به قتل رساند.

مختار سال اول هجري در طائف متولد شد و پدرش «ابوعبيده ثقفي» از صحابه است. مادرش «دومه» بارها در خواب، بشارت داشتن فرزندي شجاع را ديده بود.

هنگام ورود «مسلم بن عقيل» به کوفه، مختار ميزبان او بود. مختار براي آماده سازي زمينه و سربازگيري به اطراف کوفه مي‌رود که مسلم با مشکلات کوفه روبرو مي‌شود. به محض اطلاع مختار به کوفه باز مي‌گردد. و با گروهي از سربازان «ابن زياد» که خبر کشته شدن مسلم را مي‌دهند مي‌جنگد و فرمانده آن سربازان را مي‌کشد. مختار هنگام واقعه عاشورا در زندان اسير است. بالاخره با تحمل و رنج‌ها و شکنجه‌ها از زندان آزاد مي‌شود.

بي پروا سخن گفتن او در برابر حکومت ظلم يک خصيصه اخلاقي اوست. مختار در فکر انجام يک کار بنيادي براي حريم ولايت است و به قيام مي‌انديشد تا زمينه حکومت براي امام سجاد(‌عليه‌السلام) فراهم شود. مختار هنگام حمله سربازان يزيد به مدينه و مکه که بعد از واقعه عاشورا اتفاق افتاد در مکه حضور داشت و مبارزه کرد. او براي کسب اجازه از امام سجاد(‌عليه‌السلام) نزد «محمد بن حنيفه» - فرزند امام علي(‌عليه‌السلام) - مي‌رود تا توسط او کسب اجازه کند(البته برخي اين کار را دليل بر اين مي‌دانند که او محمد حنفيه را امام خود مي‌دانسته که پاسخ گفته شده که کار او از روي تقيه بوده است.)

مختار به سخنراني و روشنگري مردم مي‌پردازد، ولي بار ديگر به زندان مي‌رود. وي از طريق سفارش «عبدالله بن عمر» که شوهر خواهر اوست و در دربار نفوذ دارد آزاد مي‌شود، البته به شرط سوگند و ضمانت از وي. او هنگامي که آزاد شد، گفت: چقدر نادانند، گمان مي‌کنند من به اين سوگند پايدار خواهم ماند.

مختار توانست فرزند مالک اشتر يعني، ابراهيم بن مالک اشتر را نيز همراه خود سازد. در اين زمان در کوفه درگيري‌هاي درون شهري انجام مي‌شد که بالاخره منجر به فتح کوفه گرديد. جالب است بدانيد که اکثريت آناني که به مختار پيوسته بودند ايراني بودند. مختار در کوفه به ساماندهي حکومت پرداخت و آماده نبرد با لشکريان شام به فرماندهي عبيدالله بن زياد و منافقان داخلي شد.

در نبردي سپاه هزار نفري عبيدالله، سپاه 3 هزار نفري مختار به فرماندهي يزيد بن انس طي دو مرحله نبرد، به پيروزي رسيدند. مختار دنبال انتقام از قاتلان امام حسين(عليه‌السلام) بود. از جمله اين افراد شمر ملعون و حرمله بودند. عمر سعد هم که از طريق مردي ارجمند، از مختار امان‌نامه گرفته بود، بالاخره خودش با رفتارش امان‌نامه را لغو کرد و سرش از بدن جدا شد.

عبيدالله بن زياد هم طي نبردي کشته مي‌شود و سرش را براي مختار مي‌آورند که او نيز آن را براي امام سجاد(عليه‌السلام) مي‌فرستند. مقر حکومت مختار، کوفه است و امويان و زبيريان و مردم سست‌ايمان هر روز بيشتر از قبل بر ضد او موضع مي‌گيرند.

مختار لباس رزم مي‌پوشد و به جنگ به زبيريان مي‌رود، ولي مجبور به عقب‌نشيني شده و در دارالاماره، در حالي که دشمن مانع رسيدن آب و غذا به آنها بود، قريب چهار ماه محاصره مي‌شوند. بالاخره در نيمه ماه مبارک رمضان سال 67 هجري، مختار با 19 نفر از افرادش تصميم به آخرين يورش مي‌گيرند. او غسل مي‌کند و با همسرش وداع کرده و به خود عطر مي‌زند. درِ دارالاماره باز مي‌شود و او با دهان روزه به شهادت مي‌رسد. 

برگرفته از واحد پاسخ به سوالات، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي.

تنظيم تبيان: هدهدي .