گستره خلاقيت در هنري انساني

نمايشگاه آثار هنرمندان معاصر ارامنه كه از اواسط آذر ماه امسال و در آستانه سال نو ميلادي در مركز فرهنگي هنري صبا آغاز به كار كرد، يكي از رويدادهاي قابل توجه عرصه تجسمي است كه با تلاش دست اندركاران و مسئولان هنري فرهنگستان هنر و همكاري موزه هنرهاي معاصر، مجموعه كاخ موزه‌ها و مساعدت 8 مجموعه دار خصوصي، شكل گرفته است.

اين نمايشگاه كه با حضور جمعي از هنرمندان تجسمي و نيز علاقه‌مندان و هنرمندان ارامنه در 2بخش عكاسي و نقاشي گشايش با شكوهي داشته، بيش از 500اثر نقاشي متعلق به 3نسل از نقاشان ارامنه در سبك‌ها و گرايش‌هايي متنوع از هنر مدرن (از جمله نمونه‌هايي منحصر به فرد از جنبش هنر سقاخانه در ايران با نمايش آثار بزرگاني چون ماركو گريگوريان، سيراك ملكونيان و...) و 250اثر عكس در ژانرهاي مختلف عكاسي خبري، ورزشي، معماري، هنري و... از عكاسان معاصر ارامنه را در گالري‌هاي اين مركز به معرض ديد گذاشته است.

آثار به نمايش درآمده كه به زعم خيلي‌ها چشم نواز است، نشانگر ابعاد گوناگون فرهنگي و هنري اين قوم ايراني است، كه تاريخي پر فراز و نشيب را پشت سر گذاشته است و حال مي‌تواند با اتكا به وحدت و يگانگي با اقوام ديگر ايراني و احراز قابليت‌هايي ارزشمند نسبت به تاثير‌گذاري بر هنر معاصر ايران، عرض اندام كند و صاحب ناماني چون ماركو گريگوريان و نيكول فريدني و... را با مباهات بيشتري در ذهن‌ها زنده نگاه دارد. گزارش زير به چند و چون اين برپايي و مرور پاره‌اي تحليل‌ها از قول مسئولان برگزار‌كننده آن، نگاهي اجمالي دارد كه در ادامه مي‌خوانيد:

تماشاي آثار نقاشي و عكاسي نقاشان معاصر ارامنه در نگارخانه‌هاي صبا از سويي مرور نزديك به 6دهه فعاليت‌هاي جدي هنري در اين عرصه است و از نگاهي ديگر نوعي ورق زدن مقاطعي تاثير‌گذار از گنجينه هنر معاصر ايران به حساب مي‌آيد، كه توسط قومي هنر دوست و دلبسته به مبناهاي انساني شكل گرفته و حال در تعامل با ديگر اقوام و اقبال به نگرش‌هاي اصيل هنر ايراني، مجالي براي جلوه‌گري يافته است.

در اين آثار قبل از هر چيز پويايي و رشد هنرمندان در گستره‌هاي محتوايي و تكنيكي هنر نقاشي و عكاسي نمايان است و اينكه هنرمندان ارامنه به حضوري جدي در بيان هنري جامعه معاصر مي‌انديشند.

در نمايشگاه اخير كه به لحاظ هارموني و ابعاد، چيدماني قابل‌قبول ارائه شده، بخش‌هاي اوليه مانند گالري مرحوم مميز و...به نمايش آثار پيشكسوتاني چون ماركو گريگوريان، سيراك ملكونيان و...اختصاص يافته و در قسمت‌هاي بعدي نگارخانه‌ها، كارهاي جوان ترها به روي ديوار رفته است.

در آثار نقاشي اين نقاشان عرصه‌هاي وسيعي از هنر مدرن جهان با رويكردي انديشمندانه به سير فرهنگي  و اجتماعي تحولات تاريخ معاصر ايران نهفته است، اين عرصه‌ها زواياي ظرافت و دقت هنرمندان را در خلق موقعيت‌هاي حساس اجتماعي و فردي به روشني در برابر ديدگان مخاطبان مي‌گشايد و بيان هنري كه مي‌كوشد خلاقيت و حرفه‌اي بودن را از نظر دور ندارد، انسان و جايگاه معنوي او را در جاي‌جاي گوناگون حضورش از اقليم و جغرافيا گرفته تا تنهايي‌ها و خلوت‌هايش، در موقعيت‌هاي هنرمندانه، خلق و گوشزد كرده است.

سهراب هادي، نقاش معاصر و دبير اين نمايشگاه درباره نوع نگاه به حضور انسان در آثار نقاشان ارامنه مي‌گويد: آثار هنرمندان معاصر ارامنه بازگو‌كننده پاي‌بندي‌هاي اقوام ارامنه به معناي تعالي انسان و نيز بيانگر پيوند عميق فرهنگي با ديگر اقوام ايراني است كه زمينه پيوندهاي اجتماعي و رشد و ايجاد مناسبات و همگرايي‌هاي آنان را در جامعه معاصر فراهم مي‌آورد.

هادي، در بيان ارزش‌هاي هنري و معنوي نقاشان ارامنه اينگونه توضيح مي‌دهد: هنر تجسمي در بين ارامنه بي‌توجه به ايسم‌ها و جريانات هنر غرب و با نگاهي هوشيارانه به هنر سنتي ايران، چشم هنرمندان آگاه بر زمان را بر حقيقتي نو گشود كه ترسيم تاريخي و افق حال و آينده آن را با حضور و آثار هنرمنداني چون ماركو گريگوريان، گارنيك هاكوپيان، سيراك ملكونيان، سركيس واسپور، ليليت تريان، سروژ بارسقيان، آرمينه تيموريان، هوسيك وارطان زياديان، جاغيك هوسپيان و... در اولين نمايشگاه ارامنه شاهديم.

اين هنرمند كه در ادامه به ويژگي‌هاي آثار هنري اين نمايشگاه اشاره دارد و آنها را به ابراز مقام انساني متعهد توصيف مي‌كند، معتقد است: اين نمايشگاه مي‌تواند تجربه‌اي نو و سنگ بنايي نوين باشد در ارائه آثار هنرمنداني كه انسان مداري جوهر خلاقيت هنري‌شان است.

دبير نمايشگاه ارامنه از حضور عكاسان بزرگي چون آرمان استپانيان، آلفرد يعقوب زاده، آرموند آيوازيان، نيكول فريدني، سورن سپاهيان، آرا جهاني، ژينت زاكاريان، نارك هارطونيان، كوريون سركيسيان، آرا اصلانيان، هويك ماليان، شاكه پطروسيان، آرمن قره بيگي و هنرمندان جوان شركت‌كننده ياد كرد.

در نمايشگاه اخير رياست افتخاري را خانم ليليت تريان هنرمند پيشكسوت نقاش و مجسمه ساز معاصر بر عهده دارد و دبير بخش نقاشي سروژ بارسقيان و دبير بخش عكس آرمان استپانيان، است كه او را در راهروهاي نگارخانه‌هايي كه با عكس‌هاي منتخب نمايشگاه مزين شده‌اند، مي‌بينيم و اين عكاس از چند و چون داوري و ويژگي‌هاي آثار عكاسي برايمان توضيح مي‌دهد:در اين مجموعه 49 عكاس شركت داشتند و 250 عكس انتخاب شده است و معيار گزينش هم بيشتر براساس ديدگاه‌هاي هنري بوده و ما از تمام ژانرهاي عكاسي مانند خبري، مستند اجتماعي، معماري، طبيعت و... دراين نمايشگاه داريم.البته ژانر مستند اجتماعي در ايران كم داشتيم و در برخي ژانرها البته دستمان بسته بود.

استپانيان كه سير هنر عكاسي را در ايران بسيار موفق توصيف مي‌كند، مي‌گويد: به جرات و بدون اغراق مي‌گويم كه در جهان تنها اسپانيا، فرانسه، آمريكا و ايران در عكاسي حرف اول را مي‌زنند و فقط اين چهار مملكتند كه عكاس صادر مي‌كنند و ارامنه شايد به جهت قوميت خاص ظرافت، دقت و خلاقيت را در كار به‌طور ويژه در نظر مي‌گيرند.

دبير عكس نمايشگاه ارامنه كه از برپايي نمايشگاه و آثار عكاسي به نمايش گذاشته شده، بسيار راضي و خرسند است، ظرفيت‌هاي پرداختن به هنر عكاسي را در ميان ارامنه بسيار بالا مي‌داند و معتقد است: ما در ايران 50هزار نفريم و از هر 1000نفرمان يك نفر عكاس است و اين تعداد نشان‌دهنده فرهنگ و هنر هنرمندان ارامنه در ايران است.

در ميان انبوه نقاشي‌هاي آويخته بر ديوارهاي گالري خيال كه گويي هر كدام دريچه‌هايي از تاريخ و شهر و مكان‌هايي آشنا و ناآشنايند، وارطان واهرميان را ايستاده مقابل پنج، شش تابلوي نقاشي‌اش كه در حال و هواي سوررئاليستي خلق شده اند، مي‌بينيم.اين نقاش كه با خوش برخوردي در بيان ويژگي‌هاي نمايشگاه حوصله به خرج مي‌دهد، ابتدا از مسئولان برپايي نمايشگاه تشكر مي‌كند و مي‌گويد: مسئولان برگزاري نمايشگاه واقعا زحمت كشيدند، چون بسياري از هنرمندان توان برپايي نمايشگاه‌هاي انفرادي را ندارند و با چنين نمايشي به ادامه كار و توليد هنري دلگرم مي‌شوند.

وي در پاسخ به سؤالي درباره سطح هنري كارها توضيح مي‌دهد: در اين كارها كپي يا تقليد ديده نمي‌شود و اكثرا اوريژينال است.

اين نقاش كه با اشتياق خاصي درباره نقاشي صحبت مي‌كند، معتقد است: مهم است كه ديدگاه يك ملت دانسته شود. شما بايد بدانيد كه ارامنه اينگونه كار مي‌كنند و لازم است بدانيم كه مثلا چه فضايي را دوست دارند و به چه موضوعاتي اهميت مي‌دهند.

او در پاسخ به اين سؤال كه تا چه حد نگرش‌ها و فرهنگ ارامنه در آثار شان منعكس است، مي‌گويد: مسلما آثار هنري بايد از اين حيث متفاوت باشند و طبيعي است كه ديدگاه‌ها، نگرش‌ها و فرهنگ و تاريخي كه هنرمند در آن رشد كرده و نيز خوشي‌ها و غمگيني‌هاي قومي و فردي در كار تاثير‌گذار خواهد بود و اين اختصاصات فرهنگي بايد نمود ويژه خود را در كار داشته باشد.

واحد خاكدان و هادي جمالي، كه از اعضاي هيات علمي نمايشگاه هستند، نيز نقطه نظراتي را درباره گزينش و سطح كيفي آثار ارائه مي‌كنند.

خاكدان، كه علاوه بر در نظر داشتن ملاك‌هاي حرفه‌اي به محدود بودن آثار نيز اشاره دارد، توضيح مي‌دهد: تا جايي كه مي‌شد سعي كرديم كه كارها براساس معيارهاي حرفه‌اي انتخاب شوند. منتها به‌دليل كم تعداد بودن هنرمندان ارامنه مجبور بوديم يك سري از انتخاب‌ها را هم با ملاحظاتي انجام دهيم. به همين خاطر ممكن است همه آثار حائز ملاك‌هاي حرفه‌اي نباشند.

اين نقاش معاصر به سؤالي درباره چگونگي طرح مسائل فرهنگي ارامنه در آثارشان اينگونه پاسخ مي‌دهد: طبيعي است كه براي ارزيابي آثار هنري، اين مسئله كه هنرمند متعلق به چه اقليمي است، چندان نقشي بازي نمي‌كند، ولي طبيعي است كه اين قوم آثار تاريخي و اعتقادات به‌خصوصي دارد كه حتما در كارش تاثير‌گذار است؛ مثل مكان‌هاي تاريخي عكاسي شده و فضاهاي نقاشي كه اين فرهنگ در آنها نمود دارد.

با محمد فرنود، عكاس نام آشنا نيز كه در حال تماشاي آثار عكاسي است، دقايقي به گفت‌وگو مي‌ايستيم.

 او كه برپايي نمايشگاه آثار عكس و نقاشي ارامنه را در كنار هم، اتقاق قابل تحسيني مي‌داند، مي‌گويد: اين حركت بسيار خوب و هدفمند است و من به آقاي استپانيان تبريك مي‌گويم و از مسئولان مؤسسه صبا كه چنين امكاني را براي نمايش آثار اقليت‌ها فراهم آورده‌اند، تشكر مي‌كنم.

اين هنرمند در توصيف محتوا و ژانر آثار عكاسي مي‌گويد: تقريبا همه ژانرهاي عكاسي در اين كارها مشاهده مي‌شود .بالاخص عكس‌هاي قديم كه سياه و سفيد هستند و در آنها قدرت عكاسان قديمي ارامنه بيشتر به چشم مي‌آيد.

وي در پاسخ به اين سؤال كه آيا سير زماني منظمي مي‌توان در عكس‌ها پيگيري كرد يا خير، توضيح مي‌دهد: اينها تك عكس‌هاي پراكنده‌اي هستند كه هركدام گوشه‌اي از فرهنگ خودشان را در تصوير نشان داده‌اند.