جادوى سبز چمن و اسكناس

در اولين دوره جام ملتهاى اروپا معضلات اقتصادى ناشى از استقبال نکردن كشورهايى مانند انگليس، چنان بود كه وقتى در سپتامبر سال 1960 سوت شروع اولين ديدار جام ملت هاى اروپا به صدا در آمد، هنوز مشكلات مالى اين مسابقات جديد برطرف نشده بود اما امروز...

سه ميليارد يورو رقم كمى نيست. نوشتن اين عدد روى كاغذ بهتر مى تواند بزرگى آن را نشان دهد. اقتصاد انگليس بعد از شكست تيم ملى اين كشور در برابر كرواسى و عدم راهيابى به دور پايانى يورو 2008 معادل چنين مبلغى لطمه ديد.

بود و نبود

براى پى بردن به اهميت يك پديده گاهى لازم است حالتى را در نظر گرفت كه وجود نداشته باشد. ولى گاهى اتفاقات طورى چيده مى شود كه چنين حالتى به واقعيت مى پيوندد. سود كلان يك كشور توسعه يافته اروپايى در پى حضور در يك جام معتبر را تنها ضرر هنگفت ناشى از حضورش نداشتن، مى تواند روايت كند.

اين تنها گوشه اى كوچك از دنيايى بزرگ است كه فوتبال و اقتصاد در آن به هم گره خورده اند. اين گره خوردن يك رابطه علت و معلولى ساده نيست. بلكه تأثير و تاثرى در آن وجود دارد كه به هم افزايى دچار مى شود. بهترين ليگ هاى دنيا در اختيار توسعه يافته ترين كشورهاست. كشورهايى كه از منظر توسعه، سرمايه فيزيكى و انسانى و اجتماعى را در تركيب هايى بهينه در اختيار دارند. پيشرفت اقتصاد به رشد فوتبال كمك مى كند و هر رونق و موفقيتى در فوتبال سودهاى كلان را در پى دارد... ابعاد اين قضيه تا حدى است كه معادلات سياسى بين المللى را نيز تحت تأثير مستقيم قرار مى دهد اما چه مى شود كه كشورى چون انگليس اينگونه مغبون مي شود.

سود و زيان هاى بزرگ

مبالغ ترانسفر بازيكنان، هزينه ابزار و وسايل لازم تيم ها و درآمد صنايع مرتبط، درآمدهاى بليط بازيها و نظير اينها اولين مواردى است كه به ذهن مى رسد اما اين تمام قضيه نيست.

اينها تنها بخشى از آثار مستقيم پرطرفدارترين ورزش دنيا بر اقتصاد ملى هستند. جنبه اى ديگر كه از آن با عنوان آثار غير مستقيم ياد مى شود بسيار مهم تر و اثرگذارتر از اين هاست.

جامهاى بزرگ بين المللى بزرگترين فرصت تيم هاى شركت كننده براى نشان دادن نمايى جذاب و كنجكاوى برانگيز از كشورشان به مردمى كه در سراسر دنيا به ايشان چشم دوخته اند. بسيارى از كشورها و در پس آن كمپانى هاى بزرگ با ماركهاى معروف در پى مطرح شدن در سطح كلان و كسب اعتبار هرچه بيشتر بوده براى يافتن فرصتهاى بيشتر. طوريكه از شروع مسابقات تا پايان آن ها هر بازيكن از يك سفير و هر تيم ملى از يك هيات بلند پايه ديپلماتيك ارزشمند تر است.

از سوى ديگر موفقيت يا شكست هريك از تيمها آثار روحى بسيار عميقى دارد بر روحيه و انگيزه مردم. تأثير قطعى و غيرقابل چشم پوشى اين روحيه و نشاط مردم در بهره ورى هاى اقتصادى براى همه كارشناسان روشن است.

علاوه بر آن همين بى انگيزگى فروش برخى محصولات را با افت چشمگير مواجه مى كند شايد به همين علت به محض اينكه شركت ورزشى اسپورتز دايركت در پى حذف تيم انگلستان از جام ملتهاى اروپا، درباره احتمال كاهش سود خود در سال آينده هشدار داد، سهام اين شركت 15 درصد كاهش يافت و سهام شركت اومبرو هم بعد از اينكه اعلام كرد ميزان فروش پيراهن هاى تيم ملى فوتبال انگلستان كاهشى قابل توجه خواهد داشت، نزديك دو و نيم درصد افت كرد.

در طرف مقابل شركت آديداس تحت تأثير برپايى جام ملتهاى اروپا در دو كشور سوئيس و اتريش در مقايسه با سه ماه نخست سال گذشته با 32 درصد جهش در سود دهى مواجه مى شود.

ميزبانى وسوسه برانگيز

در كشور ميزبان اما داستان بسيار متفاوت است. سال به سال رقابت براى كسب ميزبانى مسابقات بين كشورها شديد تر مى شود. كشور مصر 525/1 ميليارد دلار در صورت كسب ميزبانى رقابت جهانى 2010هزينه خواهد كرد.

اين رقابت علتى جز كسب اعتبار و سود دارد به وجود آمدن شرايط اجبارى سرمايه گذارى براى ساخت و بازسازى استاديوم هاى ورزشى و اماكن اقامتى و ساماندهى سيستم حمل و نقل عمومى و ساير زيرساخت هاى مربوطه دولت را مجبور مى كند تا براى ميزبانى آبرومند دست به سر و روى همه چيز بكشد. براى اين كار بايد در كوتاه مدت سرمايه عظيم صرف شود كه نياز به پشتوانه اقتصادى قوى دارد اما نكته اينجاست كه همه اينها به سرعت به بازدهى مى رسد. رخ دادن تحريك تقاضا موجب مى شود تا سرمايه گذاريهاى عمرانى كه بزرگترين ويژگى اش دير بازده بودن است در اين عرصه در عرض كمتر از يك ماه به سود دهى برسد چرا كه برايش تقاضاى انبوه تضمين شده وجود دارد.

ورود ميليونها توريست در اين مدت كوتاه شايد بزرگترين تقاضاى برون زاى وارد شده به بازار كشورهاى ميزبان به حساب مى آيد. توريست به همه چيز نياز دارد كه تأمين آنها كل اقتصاد را تحريك مى كند. تا آنجا كه دولت سوئيس تحت فشار كارخانجات توليد چيپس و نيز مراكزى كه اقدام به تهيه غذا مى كنند، مجبور شد 3 هزار تن سيب زمينى را براى تأمين تنقلات جهانگردان كثيرى كه از ساير نقاط اروپا و جهان به اين كشور و اتريش سفر مى كنند، از كشورهاى ديگر خريدارى كند. با استفاده از چنين فرصتى است كه بعد از ساعت هاى معروف سوئيسى از اين به بعد شاهد رقابت شكلات هاى سوئيسى با بقيه مارك هاى مشهور خواهيم بود.

شنيدن كى بود مانند ديدن

مبلغ حق پخش تلويزيونى مسابقات يورو 2012 به ميزبانى لهستان و اوكراين، يك ميليارد يورو اعلام مى شود. طبق آمار روزنامه گاردين در سال گرچه در اين سال، المپيك آتن، با مراسم افتتاحيه پرشكوهش، مهمترين رويداد ورزشى سال محسوب شد اما با حدود 127 ميليون بيننده در سراسر جهان، در مقام دوم پربيننده ترين رويداد هاى ورزشى سال قرار گرفت. رويدادى كه در مقام اول، نظر بيش از 153 ميليون نفر را در سراسر جهان به خود جلب كرد، مسابقه فوتبال پرتغال و يونان بود كه در فينال جام ملتهاى اروپا در آن سال برگزار شد.

مهم ترين در آمد فيفا از فروش حق پخش تلويزيونى مسابقات است كه در مورد جام جهانى 2006 آلمان معادل يك ميليارد و دويست ميليون يورو بود. افزايش تيراژ نشريات و ويژه نامه ها و تبليغات روى پيراهن ها و ساير تبليغات تلويزيونى را اگر به همه اين ارقام اضافه كنيم مى توانيم جادويى نهان را در پس ارتباط تنگاتنگ فوتبال و اقتصاد ببينيم. جادويى به سبزى چمن و اسكناس.

منبع : ايران ورزشي

نويسنده : اسماعيل صفرزاده - استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبايى