تشنج ناشی از تب کودک
تشنج ناشي از تب کودک
در حدود 2 تا 4 درصد کودکان کمتر از 5 سال، حداقل يک بار دچار تشنج در اثر تب مي شوند، به عبارتي ديگر از هر 100 کودک، 2 تا 4 نفر در طي 5 تا 6 سال اول زندگي خود، متعاقب تب دچار تشنج مي شوند.
اين نوع تشنج شايع ترين علت وقوع تشنج در اين گروه سني مي باشد و متأسفانه به دليل عدم شناخت کافي والدين از اين حالت، مشکلات روحي و رواني و حتي مادي در خانواده ها به وجود مي آيد.
چرا تب باعث تشنج مي شود؟
اصولاً تب بسيار شديد( بالاتر از 41 درجه ي سانتيگراد) در بسياري از افراد(در هر سني) باعث بروز تشنج مي شود. علت اين مسئله احتمالاً افزايش حساسيت و تحريک پذيري سلول هاي عصبي مغز است. اما آنچه که به عنوان بيماري تشنج ناشي از تب شناخته مي شود، با اين مسئله متفاوت است، زيرا اولاً اين نوع تشنج در تب هاي پايين تر از 41 درجه سانتيگراد اتفاق مي افتد، ثانياً فقط در کودکان کمتر از 6 سال بروز مي کند و ثالثاً هر نوع تبي نمي تواند موجب اين بيماري شود.
اهميت بيماري « تشنج ناشي از تب» در چيست؟
زماني که تشخيص داده مي شود کودکي در اثر تب، تشنج کرده است، دو مسئله مهم و اساسي براي ما مشخص مي شود: اولاً اينکه مطمئن شده ايم به جز تب، هيچ يک از علل به وجود آورنده تشنج وجود ندارد، يعني نه مغز عفونت کرده است نه ضايعه عصبي (نظير خونريزي، ضربه مغزي)، نه اختلالات متابوليک( نظير کاهش قند خون، کاهش کلسيم و کاهش سديم خون) و نه مسموميت دارويي، هيچ يک وجود ندارند. ثانياً اين که خيال مان راحت مي شود که در آينده تقريباً هيچ عارضه و ضايعه ي جدي در کودک به وجود نخواهد آمد.
آيا هر تشنجي ناشي از تب است؟
خير، يکي از علل اصلي و مهم تشنج( در هر سني) عفونت پرده هاي مغز (موسوم به مننژيت) و گاهي عفونت بافت مغز(موسوم به آنسفاليت) است و اين حالت، اکثراً همراه با تب است و در چنين حالتي هرگز اصطلاح تشنج ناشي از تب به کاربرده نمي شود. به عبارت ديگر يکي از شرايط اصلي براي اين که بگوييم کودکي در اثر تب تشنج کرده است، اين است که مغز عفونت نکرده باشد.
آيا ممکن است تشنج ناشي از تب در هر سني اتفاق افتد؟
خير، اکثر موارد اين نوع بيماري در سنين 5/1 تا 2 سالگي اتفاق مي افتد، اما ممکن است در هر سني از 6 ماهگي تا 5 سالگي نيز رخ دهد. ولي اگر تشنجي قبل از 6 ماهگي و يا پس از 5 سالگي بروز کند، ديگر بيماري تشنج ناشي از تب نبوده و حتماً بايستي به دنبال علت آن بود(البته موارد بسيار نادري گزارش داده است که پس از 3 ماهگي و تا 9 سالگي نيز اتفاق افتاده است).
آيا هر نوع عفونتي که باعث تب شود( به غير از عفونت مغز) مي تواند موجب تشنج شود؟
خير، در حدود 75 درصد موارد تشنج ناشي از تب، منشأ و علت تب شناخته مي شود و در چنين مواردي عفونت هايي که مسبب اين حالت مي باشند عبارتند از: عفونت گوش مياني(32درصد موارد)، عفونت هاي مجاري تنفس فوقاني از جمله: سرماخوردگي، گلودرد يا فارنژيت (12% موارد)، عفونت هاي ويروس جلدي(نظير سرخک، سرخجه و ...، 12درصد موارد) عفونت هاي کليه و مجار ادرار( کمتر از 10درصد موارد)، عفونت ريه(2درصد موارد) و عفونت هاي دستگاه گوارش(1 درصد موارد).
آيا تزريق واکسن مي تواند موجب تشنج وابسته به تب شود؟
بلي، ولي احتمال آن بسيار کم مي باشد و فقط 2 درصد موارد تشنج وابسته به تب را تشکيل مي دهد.
به علت ديگر از هر 10 هزار کودکي که واکسن مي زنند( پس از سن 6 ماهگي) و تب مي کنند، ممکن است 4 تا 8 نفر دچار تشنج ناشي از تب شوند. اين حالت بيشتر متعاقب واکسن ثلاث( يک تا دو روز بعد از آن) و يا سرخک( گاهي 7 تا 10 روز بعد از آن) اتفاق مي افتد. در اينجا بايستي به والدين متذکر شد هيچ نگراني در رابطه با اين موضوع نداشته باشند، زيرا اولاً اين حالت بسيار کم اتفاق مي افتد. ثانياً همانند ساير حالات تشنج ناشي از تب، هيچ عارضه عصبي جسمي و روحي بر جاي نمي گذارد. ثالثاً خطرات حاصل از عدم تزريق واکسن( و در نتيجه ابتلا به بيماري هاي مربوطه) صدها برابر بيشتر از يک تشنج بي عارضه است. رابعاً در صورتي که زمينه اين بيماري در کودک شما وجود داشته باشد با تجويز استامينوفن توسط پزشک و جلوگيري از تب(همزمان با تزريق واکسن) احتمال بروز چنين حالتي تقريباً از بين خواهد رفت.
آيا رابطه اي ميان شدت تب و احتمال بروز تشنج وجود دارد؟
تا حدودي بلي. اکثر موارد تشنج ناشي از تب در درجه حرارت بدن بيش از 39 درجه سانتيگراد اتفاق مي افتد. اما در حدود 25 درصد موارد نيز در تب بين 38 تا 39 درجه سانتيگراد رخ مي دهد.
در چه زماني از شروع تب، امکان بروز تشنج بيشتر است؟
در اکثر موارد، تشنج در اوايل بيماري و بروز تب اتفاق مي افتد. بطوري که 75 درصد موارد در 12 ساعت اول و 80 درصد موارد در 24 ساعت اول بروز تب اتفاق مي افتد. به ندرت ممکن است موقع کاهش درجه حرارت بدن نيز تشنج رخ دهد. در حدود 15 درصد موارد تشنج ناشي از تب، تشنج قبل از شروع تب بروز مي کند.
در صورت وقوع، تشنج چه مدت طول مي کشد؟
اکثر موارد تشنج در کمتر از 3 دقيقه به طور خود به خود پايان مي يابد. در موارد بسيار کمي ممکن است 10 دقيقه يا بيشتر طول بکشد.
آيا تشنج وابسته به تب، ارثي است؟
همانند اکثر بيماري ها، اين حالت نيز تحت تأثير ارث مي باشد، اما تأثير آن چندان زياد نيست. ديده شده است که 10 درصد خواهران و برادران کودک مبتلا به تشنج وابسته به تب داراي زمينه يا سابقه تشنج مي باشند.
تشنج وابسته به تب چه خصوصياتي دارد؟
تشنج ناشي از تب داراي خصوصيات زير است:
- تقريباً هرگز قبل از 6 ماهگي و پس از 6 سالگي اتفاق نمي افتد.
- هرگز عفونت يا بيماري مغزي که بتواند باعث تشنج شود، وجود ندارد.
- به جز تب، هيچ عامل ديگر به وجود آورنده تشنج، وجود ندارد.
- تقريباً هرگز ضايعه عصبي، جسمي و روحي در اثر آن به وجود نمي آيد.
- معمولاً در ساعات اوليه ي افزايش درجه حرارت بدن اتفاق مي افتد.
- با کاهش تب، تشنج نيز کنترل مي شود.
در کودک يک ساله اي که تشنج کرده و تب دارد آيا گرفتن آب کمر(مايع مغزي نخاعي) لازم است؟
قبل از اين که به اين سؤال پاسخ دهيم، بهتر است ابتدا ماهيت مايع مغزي نخاعي را بشناسيم. در داخل مغز و نخاع يک مايع شفاف(همانند آب) موسوم به مايع مغزي نخاعي وجود دارد که توسط قسمت هاي مختلفي از مغز، از خون ساخته مي شود. مقدار مايع مغزي نخاعي در يک شخص بالغ بين 120 تا 200 ميلي ليتر، در يک نوزاد تازه متولد شده 5 ميلي ليتر و در يک کودک يک ساله حدود 50 ميلي ليتر است. مايع مغزي نخاعي دائماً در حال بازسازي است، به طوري که در يک شخص بالغ روزانه 750 ميلي ليتر مايع مغزي نخاعي ساخته مي شود و با خون مبادله شده تعويض مي شود. در يک کودک يک ساله روزانه 250 ميلي ليتر از اين مايع ساخته مي شود.
مقدار مايعي که جهت آزمايش گرفته مي شود بين 2 تا 5 ميلي ليتر است و کاهش اين مقدار از مايع مغزي نخاعي هيچ مشکلي جدي به وجود نياورده و در کمتر از يک ساعت مجددا ساخته مي شود. در حال عادي تنها عارضه اي که ممکن است اتفاق افتد، سردرد است که با دراز کشيدن و مصرف مايعات در طي چند ساعت تا حداکثر چند روز از بين مي رود و هرگز باعث کاهش قدرت باروري شخص نمي شود.