مسمومیت با گازها

کارشناسان گاز سمی را گازی می‌دانند که می‌تواند به بافت‌های زنده بدن آسیب بزند، سیستم عصبی مرکزی را مختل کند، سبب بیماری جدی و در موارد شدیدتر منجر به مرگ شود. خیلی از مواد مانند کربن مونوکسید فقط در دوزهای بالا یا غلظت بالا سمی هستند. کودکان به‌ویژه نسبت به حتی مقدار کمی از مواد شیمیایی خاص حساس‌اند.

رایج‌ترین انواع گازهای سمی

نیتروژن (N2)
نیتروژن رایج‌ترین گاز در جو است و بیش از 75 درصد از هوایی که تنفس می‌کنیم را تشکیل می‌دهد. با این حال در غلظت‌های بالاتر وقتی جایگزین اکسیژن هوا می‌شود، کشنده‌ترین گاز در میان تمام گازهای سمی و خطرناک است. نیتریک اکسید و نیتروژن دی‌اکسید تولیدشده توسط وسایل نقلیه و محیط‌های تجاری و ... از علت‌های اصلی آلودگی هوا هستند.
علائم مسمومیت با نیتروژن: تحریک چشم‌ها، پوست و سیستم تنفسی.
تماس طولانی‌مدت با گاز نیتروژن در غلظت‌های بالا می‌تواند منجر به مرگ شود.

هیدروژن سولفید (H2s)
هیدروژن سولفید که به نام گاز فاضلاب نیز معروف است گازی است بدون رنگ و بسیار اشتعال‌پذیر که بوی آن شبیه تخم‌مرغ فاسد است. این گاز به طور طبیعی در مکان‌هایی مانند چاه‌های گاز طبیعی، آتشفشان‌ها و... و به طور صنعتی از نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، تصفیه فاضلاب و... تولید می‌شود.
اثرات هیدروژن سولفید بر سلامتی بستگی به میزان استنشاق و مدت‌زمان در معرض بودن دارد.
علائم مسمومیت با هیدروژن سولفید: تحریکات چشمی، سردرد و در موارد شدید غش و بیهوشی و مرگ.

کربن مونوکسید (CO)
کربن مونوکسید گازی است بی‌مزه و بی‌بو و بی‌رنگ که در اثر سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی ایجاد می‌شود. کربن مونوکسید می‌تواند علائمی مانند تهوع، بی‌قراری و سرخوشی ایجاد کند و در صورت طولانی در معرض بودن منتهی به مرگ شود.

ازن (O3)
ازن هم یک گاز سمی است که می‌تواند موجب سرطان پوست، اختلال در علائم تنفسی و آفتاب‌سوختگی در انسان شود. استنشاق گاز ازن موجب استفراغ، تهوع و سردرد می‌شود.

آمونیاک
آمونیاک گازی بی‌رنگ است که قرار گرفتن در معرض غلظت بالای آن در هوا می‌تواند باعث سوزش چشم‌ها، بینی، گلو و مجاری تنفسی شود و حتی منجر به کوری، آسیب ریه یا مرگ شود. استنشاق غلظت‌های پایین‌تر می‌تواند باعث سرفه و سوزش بینی و گلو شود. آمونیاک گازی اشک‌آور است و بویی شبیه ادرار و عرق دارد.

فلوئور
فلوئور گازی زرد کم‌رنگ یا سبز روشن با بوی تند و نافذ است و در صنایع پتروشیمی، تولید آلومینیوم، رنگ و سرامیک کاربرد دارد.
گاز فلوئور برای پوست و ریه و چشم بسیار تحریک‌کننده و خطرناک است. فلوئور غلیظ می‌تواند ریه‌ها را از کار بیندازد و موجب مرگ شود.

سیانوژن
سیانوژن گازی بی‌رنگ و بی‌نهایت سمی است که بویی شبیه بادام تلخ دارد. این گاز موجب تحریک چشم و سیستم تنفسی می‌شود و استنشاق آن می‌تواند موجب سردرد، سرگیجه، تهوع، استفراغ و در موارد شدید از دست دادن هوشیاری، تشنج و مرگ شود.

درمان مسمومیت

نحوهٔ درمان فرد مسموم بستگی به موارد زیر دارد:
. علائم فرد مسموم
. سن فرد مسموم
. اینکه آیا نوع ماده عامل مسمومیت را می‌دانید یا نه

علائم و نشانه‌های مسمومیت می‌تواند شبیه عوارضی مانند تشنج، مسمومیت با الکل، سکته مغزی و واکنش به انسولین باشد:
. سوزش یا قرمزی در اطراف دهان و لب‌ها
. بوی مواد شیمیایی مانند گازوئیل یا تینر از تنفس
. استفراغ
. مشکل در تنفس
. سرگیجه و گیجی
. وضعیت غیرمعمول ذهنی و روانی

در مدت انتظار برای رسیدن کمک چه اقداماتی باید انجام دهید؟

اگر چشم‌ها می‌سوزند آنها را با آب سرد یا آب ولرم به مدت ۲۰ دقیقه بشویید تا کمک برسد، فرد مسموم را هر چه سریع‌تر به فضای آزاد ببرید تا هوای تازه تنفس کند، درصورتی‌که فرد علائم حیاتی ندارد (حرکتی نمی‌کند، نفس نمی‌کشد یا سرفه نمی‌کند)، CPR ‌ را شروع کنید.
اگر امکان انتقال به فضای باز را ندارید تمام پنجره‌ها را بازکرده و فن و تهویه را روشن کنید. اگر گلوی فرد مسموم تحریک شده و هوشیار است، یک لیوان آب‌خنک یا شیر به او بدهید.

آیا مسمومیت با گازها می‌تواند کشنده باشد؟

بله بدون تردید. مسمومیت شدید با گازهای سمی می‌تواند آسیب جدی به قسمت‌هایی از بدن وارد کند که قابل‌جبران نیستند و در نهایت موجب مرگ شوند. گازهای سمی بر اندام‌ها و سیستم‌های مختلف بدن اثر می‌گذارند و این ظرفیت را دارند توسط بافت‌های چربی بدن مصرف شوند، به همین دلیل در بدن باقی می‌مانند.
برخی سموم طول عمر طولانی در بدن دارند و تخمین زده می‌شود ۷ تا ۱۱ سال در بدن باقی بمانند.

---