چهار راهکار امیرالمؤمنین علیه‌السلام برای معاشرت با مردم

رعايت ادب و احترام به ديگران

رعایت ادب و احترام به دیگران از ابتدایی‌ترین آداب معاشرت با مردم است. قطعا برای هیچ کس بی‌احترامی و بی‌ادبی خوشایند نیست. احترام به شئون و حفظ حريم و شخصیت ديگران يكي از اصول معاشرت و ارتباط در اسلام است. امیرالمومنین علی علیه‌السلام ادب را بهترین خصلت معرفی می‌کنند(ميزان الحكمه، ج1، ص66) و در مورد این که حقیقت ادب چیست و چگونه می‌توان آن را رعایت کرد می‌فرماید: برترين ادب آن است كه انسان از حدود خود خارج نشود و از قدر و شأن خويش تجاوز نكند. (غررالحكم و دررالكلم، ص255)

رعايت انصاف

انصاف یعنی رعایت عدل و دادگری در حق مردم. در معاشرت و روابط اجتماعی با مردم باید جانب انصاف را رعایت کرد. بطوری که سود و زیان را بین خود و دیگران نصف کرد. در روابط اینگونه نباشد بیشترین حق و سود را به خود بدهیم و زیان و ضرر را به مردم واگذاریم که این عمل منصفانه نیست. شخص منصف به حقوق عادلانه قائل است. امیرالمومنین عليه‌السلام در فرمانش به مالک اشتر می‌فرماید: نسبت به خدا و بندگانش انصاف را از دست مده و نسبت به اطرافيان و خانواده و زيردستان انصاف داشته باش، كه اگر انصاف را پيشة خود قرار ندهی، ستم كرده‌اي و كسي كه به بندگان خدا ستم كند، خدا دشمن او است.(نهج‌البلاغه صبحي صالحي، نامه53)

عفو و گذشت

بخشش و گذشت از تقصير و کوتاهی ديگران و ناديده گرفتن اشتباهات آنان، يكي از اصول مهم آداب معاشرت است. در جامعه مردمی زندگی می‌کنند که دارای خصوصیات مختلف، درک و فهم متفاوت و اخلاقیات مختلف هستند.

چگونه می‌توان با این روحیات متفاوت حاکم بر مردم، کنار یکدیگر، زندگی خوش و آرامی را تجربه کرد؟ تنها راه موثر گذشت، بخشش و اغماض است که با روحیه صبر بدست می‌آید. چرا که هر یک از ما هم اشکالات و اشتباهاتی داریم که باعث ناراحتی دیگران می‌شویم. خداوند در قرآن می‌فرماید: بايد بخشش كنيد و لغرشهاي ديگران را ناديده بگيريد آيا دوست نداريد خداوند شما را ببخشد؟(نور،22) امیرالمومنین علیه‌السلام در این رابطه می‌فرماید: اگر کسی به شما بدی کرد شما چشم‌پوشی کنید و گذشت داشته باشید، همان‌طور که دوست دارید دیگران هم نسبت به شما گذشت داشته باشند.(تحف‌العقول، ص١٤٧)

وفاداری

وفاداری در معاشرت با دیگران اصل بسیار مهمی است. یک وقت وفاداری در حفظ رفاقت‌هاست؛ به این معنا که وقتی با کسانی دوست شدیم در حفظ این رفاقت، وفادار بمانیم و این دوستی‌ها را حفظ کنیم و به هر بهانه‌ای به دنبال گسست رفاقت‌ها نباشیم. و یک وقت وفاداری به معنای وفادار به عهد و پیمان‌هاست. یعنی وقتی با دیگران عهدی بستیم و تعهدی دادیم به آن وفادار باشیم و عهدشکنی نکنیم. این وفاداری یکی از اصول معاشرت با دیگران است. امیرالمومنین علیه‌السلام عالی‌ترین اخلاق را وفاداری به عهد و پیمان معرفی می‌کنند.(غررالحکم، ح2859) و در حدیثی دیگر توصیه می‌کنند که به دوستی با کسی که به عهد و پیمانش وفادار نیست، اعتماد نکن.(غررالحکم، ح10260)

این چهار توصیه امیرالمومنین علیه‌السلام به ما کمک می‌کند تا معاشرت خوب و منطقی و صحیحی با مردم و اطرافیان خود داشته باشیم.