گلبول‌های سفید چگونه با میکروب‌ها مبارزه می‌کنند؟ درس علوم پایه ششم

گلبول های سفید بعد از اینکه به میکروب ها حمله می کنند، سمی به نام پادتن از خود ترشح می کنند و پادتن میکروب ها را از بین می برد، به همین دلیل گلبول های سفید به راحتی میکروب ها را غیر فعال می کنند.
 
بخشی از بدن است که سلول‌ها و مولکول‌های خودی را از بیگانه مثل میکروب ها و ویروس ها شناسایی می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد و یا بی‌خطر می‌کند.

برخی از  گلبول های سفید به میکروب ها حمله می کنند و آن ها را می خورند و به این گلبول های سفید بیگانه خوار گفته می شود و برخی دیگر موادی به نام پادتن ترشح می کنند پادتن میکروب ها را غیر فعال کرده و در گلبول های سفید این میکروب های غیر فعال را می خورند.

درصورتی که عوامل بیماری‌زا از سد دفاع غیر اختصاصی عبور کنند با دفاع اختصاصی روبه‌رو خواهند شد، در این مکانیسم، علاوه بر ماکروفاژها نوعی از گلبول‌های سفید به نام لنفوسیت‌ها نقش دارند که از سلول‌های بنیادین مغز استخوان (مغز قرمز استخوان) حاصل می‌شوند. لنفوسیت‌ها به‌طور اختصاصی عمل می‌کنند، یعنی یک نوع خاصی از عوامل بیگانه را شناسایی و از بین می‌برند.

لنفوسیت‌ها پس از به وجود آمدن نابالغ هستند و برای کسب ویژگی‌های لازم برای شناسایی و مبارزه با میکروب‌ها، باید تکامل یابند.

لنفوسیت‌های بالغ توانایی شناسایی مولکول‌ها و سلول‌های خودی را از بیگانه و نیز مقابله با عوامل بیگانه را به دست می‌آورند و وارد جریان خون می‌شوند، لنفوسیت‌ها بر سطح خود دارای گیرنده‌هایی هستند که از لحاظ شکل هندسی مکمل نوع خاصی از آنتی‌ژن (که بر سطح عوامل بیگانه قرار دارد) است.

به این ترتیب، هر لنفوسیت، با داشتن نوع خاصی گیرنده، آنتی‌ژن خاصی را شناسایی کرده و از بین می‌برد. به همین علت می‌گوییم که لنفوسیت‌ها به‌طور اختصاصی عمل می‌کنند، برخی از لنفوسیت‌ها بین لنف و خون در گردش‌اند، و برخی دیگر در گره‌های لنفی، طحال، لوزه‌ها و آپاندیس جمع می‌شوند.

اهداف درس سیزدهم علوم پایه ششم

تفاوت بیمار یهای واگیر و غیر واگیر را بیان کند و بعضی از عوامل مؤثر در بروز آنها را گزارش نماید. با ذکر مثال هایی بیماری های واگیر و غیر واگیر را مقایسه نماید و را ه های پیشگیری از آن ها را بیان نماید.

بتواند واگیر و غیر واگیر بودن بیماری را تشخیص دهد و به راه های بالابردن مقاومت بدن برای جلوگیری از بیماری های واگیر و رفتارهای سالم برای جلوگیری از بیماری های غیر واگیر اشاره نماید.

بیماری هایی که می توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند، بیماری های واگیر نامیده می شوند. عامل ایجاد بیماری های واگیر جاندارانی به نام میکروب هستند.

دیدن اکثر عوامل بیمار یزا فقط با میکروسکوپ امکان پذیر است، به این علّت به آن ها میکروب می گویند. در شکل زیر برخی میکرو ب ها را می بینید

میکروب سرماخوردگی از چه راهی وارد بدن ما می شود؟
هوا، مثل سرماخوردگی، آنفلوانزا.
آب و غذا؛ مثل حصبه، وبا، اسهال خونی.
حشرات؛ مثل مالاریا، سالک، خواب آفریقایی.
زخم ها؛ مثل کزاز.
تماس؛ مثل جوش های پوستی.
تماس جنسی؛ مثل سوزاک، سیفلیس، ایدز. بعضی میکروب ها در بدن جانوران زندگی می کنند. به این جانوران، ناقل بیماری می گویند. مثلاً موش ناقل بیماری طاعون و سگ ناقل بیماری هاری است.

سوالات درس سیزدهم علوم پایه ششم

چرا پزشک به فرد سرما خورده توصیه می کند از دست دادن یا روبوسی با دیگران پرهیز کند اما چنین توصیه ای برای فردی که دیابت (بیماری قندی) دارد، نمی کند؟
زیرا سرما خوردگی بیماری واگیر است و بیماری اش به دیگران سرایت می کند اما بیماری قندی واگیر نیست و به دیگران سرایت نمی کند.

بیماری واگیر چیست؟
بیماری هایی که می توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند، بیماری های واگیر نامیده می شوند.

چه عاملی باعث ایجاد بیماری های واگیر می شود؟
میکروب های مختلف بیماری زا.

چند میکروب بیماری زا نام ببرید؟
ویروس ها، باکتریها، آغازیان و قارچ ها.

چرا به عوامل بیماری زا میکروب می گویند؟
زیرا دیدن اکثر عوامل بیماری زا با میکروسکوپ امکان پذیر است.

ناقل چیست؟
جانورانی که میکروب ها در بدن آن ها زندگی می کنند، ناقل هستند.

چند جاندار ناقل بیماری را نام ببرید.
موش ناقل بیماری طاعون، سگ ناقل بیماری هاری و پشه ی آنوفل  ناقل بیماری مالاریا است.

مهم ترین بیماری واگیر خطرناک هفت قرن پیش قاره ی اروپا چه بوده است؟
ویروس سرما خوردگی در سلول های مخاط بینی قرار می گیرد، درحالی که ویروس آنفلوآنزا در سلول های شش ها ساکن می شوند، آنفلوآنزا معمولا همراه تب، بدن درد و سرفه است.

آیا می توان جایی پیدا کرد که میکروب نباشد؟
میکروب ها تقریبا همه جا یافت می شوند، زیرا دستگاه ایمنی بدن از ورود میکروب به بدن جلوگیری می کند، اما وقتی وارد بدن ما می شوند و شرایط برای رشد آن فراهم باشد ما بیماری می شویم.

دو سدّ دفاعی بدن که میکروب ها برای بیمار کردن ما باید آن ها عبور کنند، کدام اند؟
سد اوّل: پوست بدن از ورود میکروب ها جلوگیری می کند اما اگر زخم یا خراشی در پوست ایجاد شود از آن راه میکروب وارد بدن شود.

سد دوم: اگر میکروب ها از سد اول عبور کنند با سد دوم دفاعی بدن، یعنی گلبول های سفید مواجه می شوند.

وقتی نفس می کشیم، میکروب ها وارد بینی می شوند اما چرا نمی توانند به راحتی پایین تر بروند و وارد شش ها شوند؟
مخاط بینی و مژک های داخل بینی آن ها را به بیرون می رانند.

گلبول های سفید چگونه میکروب ها را از بین می برند؟
گلبول ها از دو راه با میکروب ها مبارزه می کنند:
بیگانه خواری: بعضی از گلبول های سفید به میکروب هاحمله می کنند و آن ها را می خوردن به این گلبول های سفید بیگانه خوار نیز می گویند. گلبول های سفید بیگانه خوار این میکروب های غیر فعال را راحت تر می خورند.
ترشح پادتن: بعضی گلبول های سفید موادی به نام پادتن ترشح می کنند، پادتن میکروب ها را غیر فعال می کند.

اگر میکروب ها از سد دوم دفاعی بدن یعنی گلبول های سفید نیز عبور کنند چه اتفاقی می افتد؟
وقتی میکروب ها پیروز می شوند در جاهای متفاوت بدن ساکن می شوند. مثلا میکروب سل در شش ها قرار می گیرد و سبب تخریب سلول های شش می شود.

میکروب گلودرد چرکی چگونه به بدن آسیب می رساند؟
میکروب این بیماری نوعی باکتری است و سمّی ترشح می کند که با جریان خود به قلب می رود و به آن آسیب می رساند.

آیا همه ی باکتری ها زیان آور و بیماری زا هستند؟
خیر.
- در روده ی ما باکتری هایی وجود دارد که ویتامین تولید می کنند.
- باکتری هایی در پوست ما زندگی می کنند که باکتری های زیان آور را از بین می برند.
- در بعضی جاها فاضلاب را با باکتری های خاصی تصفیه و بی ضرر می کنند و از آن برای آبیاری درختان و فضاهای سبز استفاده می کنند.

اگر پزشک برای بهبود بیماری ما آنتی بیوتیک تجویز کرده باشد، چرا آن را در همان ساعت هایی که پزشک گفته است و به همان تعداد باید بخوریم؟
اگر این کار را نکنیم به باکتری ها فرصت می دهیم تا خود را در برابر آنتی بیوتیک مقاوم کنند و در نتیجه دارو نتواند آن ها را از بین ببرد.

علت ایجاد بیماری های غیر واگیر چیست؟
بیماری های غیر واگیر در اثر میکروب به وجود نمی آیند، این بیماری ها به دلیل اختلال در کار دستگاه های بدن ایجاد می شوند.

مواردی از بیماری های غیر واگیر را بنویسید.
- خوردن غذای پر نمک و سخر شده با روغن فراوان، ابتلا به بیماری فشار خون را بالا می برد.

- مصرف زیاد گوشت قرمز، مانند گوشت گوساله و گوسفند از عوامل دخیل در پیدایش سرطان روده بزرگ است.

- اگر به اندازه ی کافی غذاهای کلسیم دار مصرف نکنیم، ممکن است استخوان هایمان نرم بمانند و با کم ترین ضربه شکسته شوند.

- همه ی انسان ها به طور طبیعی در خون خود قند دارند، ولی اگر قند خون به وسیله ی سلول های بدن مصرف نشود، از حد طبیعی بالاتر رفته و بیماری قند یا دیابت عارض می گردد.

انجام چه کارهایی می تواند به سلامت روح و روان ما کمک کند؟
کمک کردن به دیگران، مهربانی، خوش رویی و داشتن رفتار درست و محترمامه با اطرافیان به سلامت روح و روان ما کمک می کند.

نام سه بیماری را که عامل آن باکتری است، نام ببرید.
سل، دیفتری، گلودرد چرکی. چهار بیماری ویروسی نام ببرید.
آنفلوآنزا، هپاتیت، ایدز، سرخک. 

---